Xóa bỏ rào cản ngôn ngữ Tim Doner TEDxTeen

Trong thuyết trình này, Timothy Doner, một chàng trai đa ngôn ngữ phi thường, đưa chúng ta đến với hành trình học ngoại ngữ của mình, kể lại chi tiết những phiêu lưu với truyền thông và chia sẻ những điểm chính đã giúp anh vượt qua các trở ngại của việc học ngoại ngữ. Anh khuyến khích chúng ta học không chỉ một ngôn ngữ mà cả văn hóa mà ngôn ngữ đó phản ánh.

Khoảng hai năm trước

Tôi được nhắc đến trong một bài báo
của New York Times có tên

"Cuộc phiêu lưu của một thiếu niên
nói nhiều ngôn ngữ"

trong đó kể về niềm đam mê
học ngoại ngữ,

1 thói quen khác thường của tôi

Lúc đầu tôi nghĩ điều đó rất tuyệt

Thật tốt khi người ta
chú ý đến học ngoại ngữ

và đó không còn là

một thói quen cô độc,

giúp tôi giao tiếp với
mọi người trên thế giới

Và khi tôi càng ở tâm điểm
của truyền thông lâu

tôi càng đi lệch trọng tâm
câu chuyện của mình

Mặc dù tôi luôn thích thú được nói về
tại sao và thế nào,

tại sao tôi học ngoại ngữ,
tôi đã học như thế nào,

thay vào đó, mọi chuyện
trở nên hơi hỗn loạn

trong đó, những show truyền thông chỉ muốn
làm câu chuyện của tôi giật gân

Thế nên mọi việc diễn ra
như thế này

"Xin chào, hôm nay tôi có mặt với
Timothy Doner, cậu bé 17 tuổi

người thông thạo 20 ngoại ngữ.

À, xin lỗi quý vị

Cậu ấy có thể nói xấu
quý vị bằng 25 ngôn ngữ

và thành thạo 10 ngoại ngữ khác.

Tim, hãy nói với khán giả
'Chào buổi sáng'

và 'cảm ơn khán giả xem đài'
bằng tiếng Hồi giáo?''

(Cười)

''Ờ... Ả Rập''

(nói tiếng Ả Rập)

''Tuyệt, Tim.
Chúng tôi muốn

cậu giới thiệu bản thân và nói

'Tôi thông thạo 23 ngoại ngữ'
bằng tiếng Đức"

''Thực ra không hẳn thế. Nhưng..."

''Không, không, cứ nói cho khán giả nghe đi''

(bằng tiếng Đức)

''Tuyệt vời. Còn bây giờ

một câu líu lưỡi tiếng Trung
được không?

(Cười)

"ồ, chúng ta có thể nói về tiếng Trung,

bạn biết đấy, càng ngày càng nhiều người Mỹ
học tiếng Trung,

và tôi nghĩ là
điều đó rất có ý nghĩa."

"Không. Không. Không
Nói Cứ nói cho chúng nghe một câu khó phát âm"

(Cười)

(bằng tiếng Trung)

Chàng trai này! Tim, thế

một câu tiếng Trung nữa đi"

"Tôi không làm thế thì tốt hơn,

chúng ta có thể nói về Trung Quốc.

Bạn có thể thu được nhiều điều
nhờ việc học ngoại ngữ.

''Ôi, Tim, tôi xin lỗi
Chúng ta hết giờ rồi"

(Cười)

(Vỗ tay)

''Bây giờ, tại sao cậu không
nói tạm biệt với khán giả

bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ nhỉ

và chúng ta sẽ kết thúc ở đây.''

''Nhưng chúng ta chưa
thực sự trao đổi gì cả''

''Nhưng xin hãy nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ đi"

(bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ)

''Đó là chàng trai này,

tự hỏi cậu ta có thể
tìm được bạn gái không....

(Cười)

"Xin đừng rời xa màn hình
tiếp theo sẽ là

một chú chó bun lướt ván
trong bộ đồ bơi"

(Cười)

(Vỗ tay)

Buồn cười thế đấy ạ.

Điều đó nhấn mạnh
2 vấn đề khá quan trọng

qua cách mà người ta
thể hiện câu chuyện của tôi

Ở mức độ cá nhân,

Tôi cảm thấy học ngoại ngữ bây giờ
gần như trở thành một loại nghĩa vụ

tôi cảm thấy một thứ gì đó bỗng nhiên
phải được sắp xếp 1 cách cứng nhắc

Một điều gì đó mà phải
phân loại, hợp lý hóa,

biểu hiện bằng các con số cụ thể.

Tôi nói X tiếng

Tôi biết Y tiếng.

trái ngược với điều tôi luôn làm,

đó là học ngoại ngữ
vì niềm vui trong đó

Học để giao tiếp với mọi người

học về các nền văn hóa khác

Ở một mức cao hơn, nó làm hạ giá
ý nghĩa của việc nói một ngôn ngữ,

hay biết một ngôn ngữ

Nếu bây giờ tôi có thể nói cho bạn
1 điều gì đó tại TEDxTeen,

thì đó là việc biết một ngôn ngữ

không chỉ là biết một vài từ trong từ điển

Nó có ý nghĩa hơn nhiều

câu hỏi phòng vệ sinh ở đâu

hay mấy giờ rồi.

Mà tôi đang đi hơi nhanh rồi.

Với nhiều bạn chưa quen thuộc
với câu chuyện của tôi,

các bạn có thể không biết từ
''polyglot'' (đa ngôn ngữ) nghĩa là gì

đó quả là một từ kỳ cục

Tôi bắt đầu ở đây.

Đứa nhóc tì này là tôi, khoảng năm 2001

đây là bắt đầu hành trình
học ngoại ngữ của tôi

Thực ra tôi đã từng là một diễn viên nhí

trước khi tôi bắt đầu học ngoại ngữ.

Và tôi luôn có một chút
năng khiếu với ngữ điệu

Thế là tôi đi thử giọng
cho quảng cáo trên radio

hoặc quảng cáo trên ti vi

và tôi có thể giả giọng Austin Powers.

Tôi sẽ không diễn nó ở đây đâu.

(Cười)

hoặc là tôi có thể

Apu trong seri tThe Simpsons.

Có một lần thử giọng

tôi bị yêu cầu đi về,

họ bảo tôi đóng giả
một đứa bé bị ngọng,

tôi thì lại muốn làm
Darth Vader với giọng Pháp

(Cười)

Nhưng điều đó đã dạy tôi những điều cơ bản

về việc phân tích âm thanh.

về việc bắt được âm của người nước ngoài

hay những mẫu câu nói

và thật sự sống với nó.

Nào, bây giờ, tua nhanh hơn một chút

lúc này tôi học lớp 3,

và tôi bắt đầu học tiếng Pháp
lần đầu tiên

Sáu tháng rồi đến một năm

thậm chí hai năm sau,

tôi vẫn không thể giao tiếp.

Tiếng Pháp chỉ là 1 môn học ở trường

và ngay cả khi tôi có thể nói những từ

như khuỷu tay, xương đầu gối, dây giầy

Tôi thật sự không thể giao tiếp
trôi chảy với ai cả.

Tua nhanh hơn một chút.

Lớp 7, tôi học tiếng Latin

Tiếng Latin là một ngôn ngữ chết

và khi học tiếng Latin, bạn thật sự học

cách phân tích ngôn ngữ

và nhìn ngôn ngữ như một hệ thống

với các quy tắc, và như 1 phần
của 1 bộ xếp hình

Điều đó thật thú vị

nhưng tôi vẫn chưa cảm nhận
học ngôn ngữ là dành cho mình

Nào, lại tua một chút nhanh hơn

Khoảng 13 tuổi,

tôi quan tâm về

mâu thuẫn Israel - Palestine

Tôi bắt đầu học tiếng Do Thái.

Tôi không biết
phải làm thế nào.

Tôi chẳng biết
tôi nên làm gì

thế là tôi nghe rất nhiều nhạc Rap

Tôi học lời bài hát,
tôi nói lại những lời đó

rồi tôi thử chat với những người bản ngữ,

tuần một lần, tháng một lần

tôi tiến bộ lên

Tôi bắt đầu hiểu ra rất nhiều.

Tôi nói không giống
người bản ngữ,

tôi không thể nói chuẩn xác và

tôi đương nhiên chả hiểu ngữ pháp.

nhưng tôi đã làm những điều
mà tôi không bao giờ làm được ở trường

đó là nhặt nhạnh những căn bản
của một ngôn ngữ

tự học

Tiếp theo sau đó một chút

Tôi bắt đầu học tiếng Ả Rập khi 14 tuổi

trong một chương trình hè ở lớp 9

Đó là mùa hè năm 2010

Sau 1 tháng, tôi thấy tôi
có thể đọc viết

không gặp vấn đề gì.

Tôi đã học những căn bản
của một ngôn ngữ chính thức

và một trong các phương ngữ

Và cuối cùng, tôi nhận ra rằng
tôi có thể học ngoại ngữ như 1 sở thích

Cuối cùng, ngày 24 tháng 3 năm 2011

Tôi đã bị mất ngủ khủng khiếp

khi tôi học thêm ngôn ngữ khác

bằng các sách ngữ pháp hay xem ti vi,

ví dụ như tiếng Ả Rập hay Do Thái,
trở thành cách tôi tập trung thời gian

Đêm đó, khi tôi vẫn còn thức
tới tận khuya lắc

Tôi đã tự thu âm mình nói tiếng Ả rập
vào máy tính

làm phụ đề

và đưa lên trang Youtube

với tiêu đề "Tim nói tiếng Ả Rập"

(bằng tiếng Ả Rập)

Hôm sau tôi làm điều tương tự

(bằng tiếng Do Thái)

Tim nói tiếng Do Thái

Những lời bình luận khi tôi ngó vào
thật tuyệt vời

Người ta nói kiểu như

"Oa, tôi chưa từng gặp một
người Mỹ nói tiếng Ả Rập"

(Cười)

Chẳng lẽ là lỗi của họ à?

Ngoài ra, còn có những câu như

"Ồ, có lẽ bạn có thể sửa nguyên âm ở đây"

hay ''có lẽ từ này
được phát âm như thế này''

Thế là học ngoại ngữ,
bỗng nhiên

đi từ trên những trang sách

hay màn hình máy tính của tôi

đến cả thế giới
rộng lớn.

Sau đó tôi bị cuốn vào

tôi có cả một cộng đồng
để tương tác cùng

và quan trọng là có một giáo viên
hay bạn nói chuyện

trong bất kỳ ngôn ngữ nào tôi muốn.

Tôi sẽ cho bạn xem một đoạn phim ngắn

Video: [tiếng Ả Rập] Tôi bắt đầu học tiếng
Ả Rập cách đây 6 tháng

(tiếng Indonesia)
Nó bắt đầu từ ... một, hai, ba , bốn ...

khoảng bốn ngày trước

(Tiếng Do thái)
Tôi thật sự thấy rằng

đọc và viết
bằng tiếng Ả Rập dễ hơn

(tiếng Ojibwe)
Tôi đương nhiên thấy tiếng Ojibwe khó!

(tiếng Swahili)
nhưng hôm kia tôi về nhà

(Tiếng Pashto) Phát âm của tôi thế nào?
Cảm ơn rất nhiều!

Chúc một ngày tốt lành! Tạm biệt!

(Vỗ tay)

Tim Doner: Đó là
phương pháp của tôi

để vươn ra thế giới.

Khi tôi học những ngôn ngữ này

tôi gặp một số trở ngại.

Một là
tôi không biết cách tự học.

Thực tế, tôi dám chắc
nhiều bạn nếu bị nói là

bạn phải học tiếng Pashto
trước tháng sau

bạn sẽ chẳng biết phải làm gì

Thế là tôi làm thử nghiệm

Đây là một ví dụ

Trong lớp Latin, tội đọc về
điều mà Cicero mô tả

gọi là "Phương pháp của Loci"

Chính xác là Locurum.

Đó là một kỹ năng,
giúp bạn ghi nhớ

Ví dụ, bạn muốn học

10 từ vựng trong một danh sách

Bạn lấy từng từ một

và thay vì học
theo từng khối

bạn nhập chúng vào
trí nhớ không gian của bạn

Ý của tôi là như thế này

đây là quảng trường Union

nơi tôi đến hàng ngày.

Nếu tôi nhắm mắt,

Tôi có thể mường tượng ra nó rất rõ nét

Tôi tưởng tượng
mình đang đi dọc quảng trường Union

và ở mỗi điểm trong tâm trí
có tiếng vang vọng

tôi liên kết nó với một từ vựng

Tôi sẽ lấy ví dụ nhé.

Tôi đang đi bộ trên Đại lộ Park

và tiếng Nhật đi bộ là ''iku''

Tôi đi thêm một chút nữa, rẽ phải,

ngồi lên bậc thang,
nơi mà tôi có thể ''Suwaru''

Thẳng hướng Bắc từ đó
là tượng George Washington

nơi tôi thường nghĩ là một vòi phun nước

thế thì ''nomu'', nghĩa là uống

Bên cạnh
có một cái cây, bạn có thể ''kiru'' - cắt

Đi về phía Bắc,
hướng Barnes & Noble

bạn có thể ''yomu'', nghĩa là đọc

Nếu tôi thấy đói và muốn
đi tới quán Falafel yêu thích

tôi có thể đi qua một tòa nhà phía tây
và tôi có thể ''taberu'', nghĩa là ăn

Sót mất một từ

Cũng được. 8 trên 10!
Không tệ lắm!

Tôi nhận ra rằng, đa phần

bằng cách thử nghiệm phương pháp như vậy,

việc học ngôn ngữ trở thành
một kinh nghiệm tương tác,

trở thành một điều
mà tôi có thể ghi nhớ tốt hơn

và tôi rất thích thú.

Có thể cách đó
không hợp với bạn

Tôi có 1 cách khác.

Có nhiều người hỏi tôi

Anh học nhiều ngoại ngữ
đến thế cùng một lúc

làm sao anh không bị lẫn lộn nhỉ?

hay làm thế nào anh nhớ
nhiều từ đến thế?

Trong tiếng Tây Ban Nha,
tôi học từ cái bàn

và từ quyển sách
vào tai này qua tai kia ngay.

Cách tôi làm là nắm chặt lấy nó.

Ví dụ

lấy ba từ này trong tiếng Indonesia.

Đây là những từ nằm trong
nhóm 50 từ đầu tiên tôi học

"Kepala", "Kabar", "Kantor".

về từ vựng, chúng không
liên quan gì đến nhau

''Kepala'' là đầu. ''Kabar'' là tin tức.
''Kantor'' là văn phòng

Nhưng mà chúng nghe na ná ''K'', ''A''
Đúng không ạ?

Thế điều tôi làm là

tôi ghi nhớ những từ
theo một khối có âm tương tự.

Nên nếu tôi nghe từ ''Kepala''
trong tiếng Indo

Tôi lập tức nghĩ đến
từ ''Kebar'' và ''Kantor''

Giống như vậy, trong tiếng Ả Rập
"Iktissad", "Istiklal", "Sokot".

Ba từ này chẳng liên quan đến nhau

Một là kinh tế, một là độc lập,
một là suy sụp

Nhưng nếu tôi nghe 1 từ, thì nó gợi nhớ..
(Cười)

(Cười)

nó gợi nhớ các từ còn lại

Tương tự với tiếng Do Thái

(bằng tiếng Do Thái)

Ngay cả khi nghĩa của chúng là
quay lại, nhớ và tỏa sáng

hay trong tiếng Farsi chúng
có liên quan đến nhau

Nên với tôi, nếu tôi nghe từ ''Pedar''

nghĩa là bố

tôi sẽ tự động nghĩ ra các từ

"Mada", "Barodar", "Dokhtar".

mẹ, anh trai, con gái

Tóm lại, đó là một cách học

và tôi không nói rằng nó sẽ
khiến bạn thông thạo 1 ngôn ngữ

nó chỉ là 1 trong các cách

để vượt qua những khó khăn

Và có thể bạn tự hỏi

Làm việc này thì được cái gì?

Tại sao học tiếng Pasho hay tiếng Ojibwe

khi bạn đang sống ở New York?

Lý do là

Thực ra,
tôi sống ở New York cả đời mình

và tôi luôn bị choáng ngợp
bởi số lượng ngôn ngữ

tôi có thể nghe trong 1 ngày

Đi dọc theo một con phố,
tôi sẽ thấy các bảng hiệu tiếng Trung
hay tiếng Tây Ban Nha

Tôi thấy hiệu sách Nga,
nhà hàng Ấn Độ, nhà tắm Thổ Nhĩ Kỳ.

Bất chấp sự đa dạng ngôn ngữ đó,

văn hóa Mỹ chủ đạo

vẫn dứt khoát ở dạng đơn ngữ

Nếu bạn không tin,

hãy xem phản ứng với
video quảng cáo Coca-cola Super Bowl

Vì thế khi tôi bắt đầu thử nghiệm
với việc học ngoại ngữ

tôi đã tìm thấy một cộng đồng

những người học ở ngay New York.

Tôi đã đi xa hơn giới hạn thành phố

và vì thiếu từ,
tự làm mình xấu hổ

tôi cố gắng nói chuyện
với người ta cả ngày

tìm hiểu quan điểm của họ về mọi thứ

và sử dụng các kỹ năng ngôn ngữ mới phát hiện ra

Video: (bằng tiếng Nga) Tên anh là gì?
Natan

Natan
Xin chào

Tên anh là gì?

Tôi là Tim

Rất vui được gặp anh

Rất vui được gặp anh

Anh từ đâu đến?

(bằng tiếng Urdu) Cuốn sách này là do

Qudratullah Shanab tự viết

''nawist'' nghĩa là gì?

Nó nghĩa là tác giả đã viết...

À, rồi, Khod-Nawist (tự viết)

xuất phát từ khod-nevashtan
trong tiếng Ba Tư

Đấy, bạn có thể phải dùng rất nhiều tiếng Anh

có thể bạn không thật sự

đặc biệt thu hút khi bạn nói

nhưng vấn đề là
bạn đã bước ra ngoài

và bạn trải nghiệm

Tôi không nói tiếng Urdu giỏi

đoạn hội thoại đó nghe khá kỳ,

nhưng chỉ từ đó,
tôi đã học được từ mới ''Khod-nawist''

và tôi sẽ không bao giờ quên nó.

Tiếp theo nữa, bạn lại có thể tự hỏi

Một lần nữa, làm việc này có ý nghĩa gì?

Tôi đã cố gắng giải thích với mọi người

những động lực khác nhau của tôi là gì

nhưng tôi thấy câu nói
của Nelson Mandela

là cách lý giải tốt nhất

''Nếu bạn nói với một người
bằng ngôn ngữ mà anh ta hiểu

điều đó sẽ ở lại trong đầu anh ta.

Nếu bạn nói với một người bằng ngôn ngữ của anh ta
thì điều đó sẽ nằm lại trong trái tim anh ta

Khi tôi bắt đầu nhận thấy

có một sự kết nối rộng lớn

giữa ngôn ngữ và văn hóa

ngôn ngữ và tư duy.

Thực tình mà nói,
nếu bạn muốn học tiếng Ba Tư , ví dụ thế

bạn cầm từ điển lên, bạn nói
''Tôi biết nói ''cảm ơn'' thế nào,

Tôi biết nói ''Cái này giá bao nhiêu?''

và tôi biết nói ''tạm biệt''.

Ô, tôi biết tiếng Ba Tư.''

Có lẽ là không, thực ra, hãy xem

nếu bạn muốn một cái gì đó
ở một hiệu sách Ba Tư,

bạn có thể hỏi ai đó ''Cái này giá bao nhiêu?''

Nói chung anh ta sẽ nói với thế này:

"Ghabeli nadaareh."

nghĩa là ''Nó vô giá trị''

(Cười)

Thực tế đây là một nét văn hóa sâu sắc
gọi là ''Taaraf''

trong đó, hai người đàm thoại với nhau

cả hai đều cố gắng cư xử
khiêm nhường hơn người kia.

Thế nên nếu tôi đi mua sách

sẽ là thô lỗ nếu người đó nói với tôi
''Nó giá 5 đồng''

Anh ta phải nói ''Nó không có giá gì cả, thưa anh

Anh đẹp trai quá
anh tài giỏi quá

(Cười)

Anh cứ cầm về,
Tôi rất khiêm nhường, anh cứ cầm luôn cho''

(Cười)

Hoặc bạn có thể thấy gì đó
như thế này:

Nếu bạn muốn cảm ơn ai đó

nếu bạn muốn bày tỏ lòng biết ơn,

hoặc nói "rất vui được gặp anh''

Tôi có thể nói ''Có gì đâu,
tôi biết nói ''cảm ơn'' bằng tiếng Farsi mà

Tôi nói tiếng Farsi''.
Tuy nhiên lại không hẳn thế

Thật ra tôi thường nghe thấy câu này
khi nói chuyện với người Iran,

"Ghorbanet beram."

dịch sát nghĩa là

"Tôi có thể hy sinh cuộc đời tôi cho anh''
(Cười)

Thế đấy, nó văn thơ

bạn có thể coi nó là thống thiết quá đáng

nhưng đó là điều bạn phải thật sự hiểu được văn hóa
để nắm bắt được

Tôi không muốn phóng đại

vì, hãy nghĩ xem,
chúng ta cũng nói thế trong tiếng Anh suốt mà

Nếu bạn hỏi ai đó ''Anh có khỏe không?''

Bạn chờ đợi câu trả lời như thế nào?

''Tôi ổn''

Nếu bạn nói với tôi cái gì khác
tôi không quan tâm

(Cười)

Nhưng chúng ta vẫn nói

Chúng ta nói ''Chúa phù hộ anh''

ngay cả khi hiện tại nó chẳng có nội dung tôn giáo
thật sự hàm chứa trong đó

khi người ta hắt xì hơi
Đúng không ạ? Thế thì

Thật là thú vị chúng ta nghĩ đến một điều

mà đa số các nhà ngôn ngữ học tin rằng

ngôn ngữ vốn không
ảnh hưởng lên cách bạn nghĩ

Đúng thế. Không có ngôn ngữ nào
có thể biến bạn thành thần đồng toán học.

Không có ngôn ngữ nào có thể làm cho

các vấn đề logic trở nên không thể hiểu được.

Nhưng có một sự ràng buộc
giữa ngôn ngữ và văn hóa

Có rất nhiều ngôn ngữ có thể nói cho bạn

về cả quan niệm văn hóa

và thực tế, trên trái đất,

mỗi hai tuần, có một ngôn ngữ chết đi

Không còn ai nói nó nữa.

Bởi chiến tranh, bởi đói kém,

đa số trường hợp là do bị đồng hóa

Có lẽ , sẽ dễ dàng cho tôi hơn
khi không nói tiếng của làng tôi

mà nói tiếng Ả Rập, chẳng hạn.

Hoặc có thể tôi đến từ một bộ tộc Amazon,

môi trường sống của tôi bị mất dần

và hợp lý hơn là tôi
sẽ học tiếng Bồ Đào Nha

và để mất văn hóa của mình.

Hãy nghĩ về điều đó.

Hai tháng nữa, kể từ hôm nay, ngày 1 tháng Tư

Đối với nhiều bạn, ngày đó sẽ căng thẳng

vì bạn phải nộp bài

hoặc phải trả tiền nhà.

Nhưng đối với hai nhóm
người trên thế giới

đối với hai nền văn hóa, điều đó có nghĩa là
sự ra đi của ngôn ngữ của họ

Cái chết của những truyền thuyết,
của lịch sử, của văn hóa dân gian.

Của cách hiểu thế giới của họ.

Nào, thế giờ bạn
ôn lại tiếng Tây Ban Nha

đi đến lớp tiếng Nhật,

sẽ không ngăn cản được sự biến mất của ngôn ngữ

Nhưng điều cần làm là,
bắt đầu mở rộng đầu óc của bạn với ý nghĩ

rằng ngôn ngữ
trong ý nghĩa và bản chất của nó

thể hiện quan điểm về thế giới văn hóa.

Vè nếu tôi có thể truyền đạt cho bạn
một điều tại TEDxTeen hôm nay

thì đó là:

Bạn có thể dịch từ ngữ dễ dàng

nhưng bạn không thể
truyền tải được hết ý nghĩa.

Cảm ơn

(Tiếng cổ vũ)