1
00:00:00,000 --> 00:00:00,250
Khoảng hai năm trước

2
00:00:28,517 --> 00:00:30,524
Tôi được nhắc đến trong một bài báo
của New York Times có tên

3
00:00:30,524 --> 00:00:32,761
"Cuộc phiêu lưu của một thiếu niên 
nói nhiều ngôn ngữ"

4
00:00:32,761 --> 00:00:35,841
trong đó kể về niềm đam mê 
học ngoại ngữ,

5
00:00:35,841 --> 00:00:38,253
1 thói quen khác thường của tôi

6
00:00:38,253 --> 00:00:40,265
Lúc đầu tôi nghĩ điều đó rất tuyệt

7
00:00:40,265 --> 00:00:42,457
Thật tốt khi người ta
chú ý đến học ngoại ngữ

8
00:00:42,457 --> 00:00:43,786
và đó không còn là

9
00:00:43,786 --> 00:00:45,751
một thói quen cô độc,

10
00:00:45,751 --> 00:00:47,345
giúp tôi giao tiếp với
mọi người trên thế giới

11
00:00:48,939 --> 00:00:51,475
Và khi tôi càng ở tâm điểm 
của truyền thông lâu

12
00:00:52,353 --> 00:00:54,800
tôi càng đi lệch trọng tâm
câu chuyện của mình

13
00:00:55,560 --> 00:00:58,922
Mặc dù tôi luôn thích thú được nói về
tại sao và thế nào,

14
00:00:58,922 --> 00:01:01,559
tại sao tôi học ngoại ngữ,
tôi đã học như thế nào,

15
00:01:02,126 --> 00:01:04,509
thay vào đó, mọi chuyện
trở nên hơi hỗn loạn

16
00:01:04,509 --> 00:01:08,930
trong đó, những show truyền thông chỉ muốn
làm câu chuyện của tôi giật gân

17
00:01:09,659 --> 00:01:11,502
Thế nên mọi việc diễn ra
như thế này

18
00:01:12,032 --> 00:01:14,885
"Xin chào, hôm nay tôi có mặt với
Timothy Doner, cậu bé 17 tuổi

19
00:01:14,885 --> 00:01:17,050
người thông thạo 20 ngoại ngữ.

20
00:01:17,050 --> 00:01:18,057
À, xin lỗi quý vị

21
00:01:18,057 --> 00:01:20,515
Cậu ấy có thể nói xấu
quý vị bằng 25 ngôn ngữ

22
00:01:20,515 --> 00:01:22,573
và thành thạo 10 ngoại ngữ khác.

23
00:01:22,573 --> 00:01:26,237
Tim, hãy nói với khán giả
'Chào buổi sáng'

24
00:01:26,237 --> 00:01:28,769
và 'cảm ơn khán giả xem đài'
bằng tiếng Hồi giáo?''

25
00:01:28,769 --> 00:01:31,759
(Cười)

26
00:01:33,489 --> 00:01:34,781
''Ờ... Ả Rập''

27
00:01:36,261 --> 00:01:39,765
(nói tiếng Ả Rập)

28
00:01:39,765 --> 00:01:40,924
''Tuyệt, Tim. 
Chúng tôi muốn

29
00:01:40,924 --> 00:01:42,460
cậu giới thiệu bản thân và nói

30
00:01:42,460 --> 00:01:44,769
'Tôi thông thạo 23 ngoại ngữ' 
bằng tiếng Đức"

31
00:01:44,769 --> 00:01:46,741
''Thực ra không hẳn thế. Nhưng..."

32
00:01:46,741 --> 00:01:48,520
''Không, không, cứ nói cho khán giả nghe đi''

33
00:01:48,520 --> 00:01:57,756
(bằng tiếng Đức)

34
00:01:57,778 --> 00:01:59,141
''Tuyệt vời. Còn bây giờ

35
00:01:59,141 --> 00:02:00,758
một câu líu lưỡi tiếng Trung
được không?

36
00:02:00,758 --> 00:02:02,250
(Cười)

37
00:02:02,250 --> 00:02:04,772
"ồ, chúng ta có thể nói về tiếng Trung,

38
00:02:04,772 --> 00:02:07,470
bạn biết đấy, càng ngày càng nhiều người Mỹ
học tiếng Trung,

39
00:02:07,470 --> 00:02:08,748
và tôi nghĩ là
điều đó rất có ý nghĩa."

40
00:02:08,748 --> 00:02:10,431
"Không. Không. Không
Nói Cứ nói cho chúng nghe một câu khó phát âm"

41
00:02:10,431 --> 00:02:12,991
(Cười)

42
00:02:12,991 --> 00:02:18,754
(bằng tiếng Trung)

43
00:02:18,754 --> 00:02:19,775
Chàng trai này! Tim, thế

44
00:02:19,775 --> 00:02:21,751
một câu tiếng Trung nữa đi"

45
00:02:21,751 --> 00:02:23,429
"Tôi không làm thế thì tốt hơn,

46
00:02:23,429 --> 00:02:25,107
chúng ta có thể nói về Trung Quốc.

47
00:02:25,107 --> 00:02:27,001
Bạn có thể thu được nhiều điều
nhờ việc học ngoại ngữ.

48
00:02:27,001 --> 00:02:28,915
''Ôi, Tim, tôi xin lỗi
Chúng ta hết giờ rồi"

49
00:02:28,915 --> 00:02:30,528
(Cười)

50
00:02:30,528 --> 00:02:33,772
(Vỗ tay)

51
00:02:37,506 --> 00:02:39,087
''Bây giờ, tại sao cậu không
nói tạm biệt với khán giả

52
00:02:39,087 --> 00:02:40,668
bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ nhỉ

53
00:02:40,668 --> 00:02:42,249
và chúng ta sẽ kết thúc ở đây.''

54
00:02:42,249 --> 00:02:44,418
''Nhưng chúng ta chưa
thực sự trao đổi gì cả''

55
00:02:44,437 --> 00:02:46,612
''Nhưng xin hãy nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ đi"

56
00:02:46,612 --> 00:02:51,767
(bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ)

57
00:02:51,767 --> 00:02:53,089
''Đó là chàng trai này,


58
00:02:53,089 --> 00:02:54,937
tự hỏi cậu ta có thể 
tìm được bạn gái không....

59
00:02:54,937 --> 00:02:58,502
(Cười)

60
00:02:58,502 --> 00:03:01,017
"Xin đừng rời xa màn hình
tiếp theo sẽ là

61
00:03:01,017 --> 00:03:03,255
một chú chó bun lướt ván 
trong bộ đồ bơi"

62
00:03:03,255 --> 00:03:05,250
(Cười)

63
00:03:05,250 --> 00:03:10,742
(Vỗ tay)

64
00:03:10,742 --> 00:03:13,997
Buồn cười thế đấy ạ.


65
00:03:13,997 --> 00:03:16,081
Điều đó nhấn mạnh
2 vấn đề khá quan trọng

66
00:03:16,081 --> 00:03:17,698
qua cách mà người ta 
thể hiện câu chuyện của tôi

67
00:03:17,698 --> 00:03:19,074
Ở mức độ cá nhân,

68
00:03:20,164 --> 00:03:24,468
Tôi cảm thấy học ngoại ngữ bây giờ
gần như trở thành một loại nghĩa vụ

69
00:03:24,468 --> 00:03:29,364
tôi cảm thấy một thứ gì đó bỗng nhiên
phải được sắp xếp 1 cách cứng nhắc

70
00:03:29,364 --> 00:03:31,421
Một điều gì đó mà phải
phân loại, hợp lý hóa,

71
00:03:31,421 --> 00:03:33,269
biểu hiện bằng các con số cụ thể.

72
00:03:33,269 --> 00:03:34,925
Tôi nói X tiếng

73
00:03:34,925 --> 00:03:36,581
Tôi biết Y tiếng.

74
00:03:36,581 --> 00:03:38,239
trái ngược với điều tôi luôn làm,

75
00:03:38,239 --> 00:03:40,496
đó là học ngoại ngữ 
vì niềm vui trong đó

76
00:03:40,519 --> 00:03:41,999
Học để giao tiếp với mọi người

77
00:03:41,999 --> 00:03:43,807
học về các nền văn hóa khác

78
00:03:44,347 --> 00:03:47,951
Ở một mức cao hơn, nó làm hạ giá
ý nghĩa của việc nói một ngôn ngữ,

79
00:03:47,959 --> 00:03:49,235
hay biết một ngôn ngữ

80
00:03:49,235 --> 00:03:51,641
Nếu bây giờ tôi có thể nói cho bạn 
1 điều gì đó tại TEDxTeen,

81
00:03:51,977 --> 00:03:53,724
thì đó là việc biết một ngôn ngữ

82
00:03:53,724 --> 00:03:56,675
không chỉ là biết một vài từ trong từ điển

83
00:03:56,675 --> 00:03:58,231
Nó có ý nghĩa hơn nhiều

84
00:03:58,231 --> 00:04:00,141
câu hỏi phòng vệ sinh ở đâu

85
00:04:00,141 --> 00:04:01,518
hay mấy giờ rồi.

86
00:04:01,998 --> 00:04:04,105
Mà tôi đang đi hơi nhanh rồi.

87
00:04:04,945 --> 00:04:07,681
Với nhiều bạn chưa quen thuộc
với câu chuyện của tôi,

88
00:04:07,685 --> 00:04:10,227
các bạn có thể không biết từ 
''polyglot'' (đa ngôn ngữ) nghĩa là gì

89
00:04:10,227 --> 00:04:12,046
đó quả là một từ kỳ cục

90
00:04:14,496 --> 00:04:15,774
Tôi bắt đầu ở đây.

91
00:04:16,754 --> 00:04:19,736
Đứa nhóc tì này là tôi, khoảng năm 2001

92
00:04:19,736 --> 00:04:21,721
đây là bắt đầu hành trình
học ngoại ngữ của tôi

93
00:04:21,721 --> 00:04:23,656
Thực ra tôi đã từng là một diễn viên nhí

94
00:04:23,656 --> 00:04:25,417
trước khi tôi bắt đầu học ngoại ngữ.

95
00:04:25,417 --> 00:04:28,248
Và tôi luôn có một chút
năng khiếu với ngữ điệu

96
00:04:28,248 --> 00:04:30,515
Thế là tôi đi thử giọng
cho quảng cáo trên radio

97
00:04:30,515 --> 00:04:31,762
hoặc quảng cáo trên ti vi

98
00:04:31,762 --> 00:04:33,772
và tôi có thể giả giọng Austin Powers.

99
00:04:33,772 --> 00:04:35,778
Tôi sẽ không diễn nó ở đây đâu.

100
00:04:36,738 --> 00:04:39,768
(Cười)

101
00:04:39,768 --> 00:04:41,196
hoặc là tôi có thể

102
00:04:41,196 --> 00:04:42,624
Apu trong seri tThe Simpsons.

103
00:04:42,624 --> 00:04:44,052
Có một lần thử giọng

104
00:04:44,052 --> 00:04:45,084
tôi bị yêu cầu đi về,

105
00:04:45,084 --> 00:04:46,324
họ bảo tôi đóng giả
một đứa bé bị ngọng,

106
00:04:47,331 --> 00:04:49,349
tôi thì lại muốn làm
Darth Vader với giọng Pháp

107
00:04:49,356 --> 00:04:53,496
(Cười)

108
00:04:53,496 --> 00:04:55,919
Nhưng điều đó đã dạy tôi những điều cơ bản

109
00:04:55,919 --> 00:04:57,895
về việc phân tích âm thanh.

110
00:04:57,895 --> 00:04:59,817
về việc bắt được âm của người nước ngoài

111
00:04:59,817 --> 00:05:01,292
hay những mẫu câu nói

112
00:05:01,292 --> 00:05:02,769
và thật sự sống với nó.

113
00:05:02,769 --> 00:05:04,587
Nào, bây giờ, tua nhanh hơn một chút

114
00:05:05,245 --> 00:05:06,769
lúc này tôi học lớp 3,

115
00:05:06,769 --> 00:05:08,750
và tôi bắt đầu học tiếng Pháp
lần đầu tiên

116
00:05:08,750 --> 00:05:10,255
Sáu tháng rồi đến một năm

117
00:05:10,255 --> 00:05:11,760
thậm chí hai năm sau,

118
00:05:11,760 --> 00:05:13,265
tôi vẫn không thể giao tiếp.

119
00:05:13,265 --> 00:05:14,762
Tiếng Pháp chỉ là 1 môn học ở trường

120
00:05:14,762 --> 00:05:16,943
và ngay cả khi tôi có thể nói những từ

121
00:05:16,943 --> 00:05:19,255
như khuỷu tay, xương đầu gối, dây giầy

122
00:05:19,509 --> 00:05:22,522
Tôi thật sự không thể giao tiếp 
trôi chảy với ai cả.

123
00:05:23,522 --> 00:05:25,510
Tua nhanh hơn một chút.

124
00:05:25,510 --> 00:05:27,010
Lớp 7, tôi học tiếng Latin

125
00:05:27,010 --> 00:05:29,016
Tiếng Latin là một ngôn ngữ chết

126
00:05:29,016 --> 00:05:31,107
và khi học tiếng Latin, bạn thật sự học

127
00:05:31,107 --> 00:05:32,351
cách phân tích ngôn ngữ

128
00:05:32,351 --> 00:05:33,753
và nhìn ngôn ngữ như một hệ thống

129
00:05:33,753 --> 00:05:36,128
với các quy tắc, và như 1 phần
của 1 bộ xếp hình

130
00:05:36,128 --> 00:05:37,270
Điều đó thật thú vị

131
00:05:37,270 --> 00:05:39,621
nhưng tôi vẫn chưa cảm nhận
học ngôn ngữ là dành cho mình

132
00:05:40,493 --> 00:05:42,508
Nào, lại tua một chút nhanh hơn

133
00:05:42,508 --> 00:05:43,515
Khoảng 13 tuổi,

134
00:05:43,515 --> 00:05:45,016
tôi quan tâm về

135
00:05:45,016 --> 00:05:46,517
mâu thuẫn Israel - Palestine

136
00:05:46,517 --> 00:05:48,018
Tôi bắt đầu học tiếng Do Thái.

137
00:05:48,018 --> 00:05:49,499
Tôi không biết
phải làm thế nào.

138
00:05:49,499 --> 00:05:51,747
Tôi chẳng biết
tôi nên làm gì

139
00:05:51,747 --> 00:05:54,478
thế là tôi nghe rất nhiều nhạc Rap

140
00:05:54,478 --> 00:05:57,011
Tôi học lời bài hát,
tôi nói lại những lời đó

141
00:05:57,011 --> 00:05:59,259
rồi tôi thử chat với những người bản ngữ,

142
00:05:59,259 --> 00:06:01,261
tuần một lần, tháng một lần

143
00:06:01,261 --> 00:06:03,600
tôi tiến bộ lên

144
00:06:03,006 --> 00:06:04,751
Tôi bắt đầu hiểu ra rất nhiều.

145
00:06:04,751 --> 00:06:06,497
Tôi nói không giống
người bản ngữ,

146
00:06:06,497 --> 00:06:08,756
tôi không thể nói chuẩn xác và

147
00:06:08,756 --> 00:06:10,462
tôi đương nhiên chả hiểu ngữ pháp.

148
00:06:10,462 --> 00:06:13,276
nhưng tôi đã làm những điều
mà tôi không bao giờ làm được ở trường

149
00:06:13,276 --> 00:06:14,998
đó là nhặt nhạnh những căn bản
của một ngôn ngữ

150
00:06:14,998 --> 00:06:16,199
tự học

151
00:06:16,768 --> 00:06:18,044
Tiếp theo sau đó một chút

152
00:06:18,520 --> 00:06:20,272
Tôi bắt đầu học tiếng Ả Rập khi 14 tuổi

153
00:06:20,272 --> 00:06:22,024
trong một chương trình hè ở lớp 9

154
00:06:22,024 --> 00:06:23,776
Đó là mùa hè năm 2010

155
00:06:23,776 --> 00:06:25,513
Sau 1 tháng, tôi thấy tôi
có thể đọc viết

156
00:06:25,513 --> 00:06:26,550
không gặp vấn đề gì.

157
00:06:26,550 --> 00:06:28,230
Tôi đã học những căn bản 
của một ngôn ngữ chính thức

158
00:06:28,230 --> 00:06:30,230
và một trong các phương ngữ

159
00:06:30,230 --> 00:06:33,700
Và cuối cùng, tôi nhận ra rằng 
tôi có thể học ngoại ngữ như 1 sở thích

160
00:06:34,776 --> 00:06:39,515
Cuối cùng, ngày 24 tháng 3 năm 2011

161
00:06:39,515 --> 00:06:41,241
Tôi đã bị mất ngủ khủng khiếp

162
00:06:41,241 --> 00:06:42,897
khi tôi học thêm ngôn ngữ khác

163
00:06:42,897 --> 00:06:45,871
bằng các sách ngữ pháp hay xem ti vi,

164
00:06:45,871 --> 00:06:49,470
ví dụ như tiếng Ả Rập hay Do Thái,
trở thành cách tôi tập trung thời gian

165
00:06:50,425 --> 00:06:56,026
Đêm đó, khi tôi vẫn còn thức
tới tận khuya lắc

166
00:06:56,026 --> 00:06:58,738
Tôi đã tự thu âm mình nói tiếng Ả rập
vào máy tính

167
00:06:58,738 --> 00:06:59,754
làm phụ đề

168
00:06:59,754 --> 00:07:01,263
và đưa lên trang Youtube

169
00:07:01,263 --> 00:07:02,998
với tiêu đề "Tim nói tiếng Ả Rập"

170
00:07:02,998 --> 00:07:05,037
(bằng tiếng Ả Rập)

171
00:07:05,037 --> 00:07:06,513
Hôm sau tôi làm điều tương tự

172
00:07:06,513 --> 00:07:07,520
(bằng tiếng Do Thái)

173
00:07:07,520 --> 00:07:08,757
Tim nói tiếng Do Thái

174
00:07:08,757 --> 00:07:11,747
Những lời bình luận khi tôi ngó vào
thật tuyệt vời

175
00:07:11,747 --> 00:07:12,746
Người ta nói kiểu như

176
00:07:12,746 --> 00:07:14,849
"Oa, tôi chưa từng gặp một
người Mỹ nói tiếng Ả Rập"

177
00:07:14,849 --> 00:07:19,980
(Cười)

178
00:07:19,980 --> 00:07:21,808
Chẳng lẽ là lỗi của họ à?

179
00:07:22,688 --> 00:07:24,263
Ngoài ra, còn có những câu như

180
00:07:24,263 --> 00:07:27,013
"Ồ, có lẽ bạn có thể sửa nguyên âm ở đây"

181
00:07:27,013 --> 00:07:29,231
hay ''có lẽ từ này
được phát âm như thế này''

182
00:07:29,231 --> 00:07:30,811
Thế là học ngoại ngữ,
bỗng nhiên

183
00:07:30,811 --> 00:07:32,391
đi từ trên những trang sách

184
00:07:32,391 --> 00:07:33,973
hay màn hình máy tính của tôi

185
00:07:33,973 --> 00:07:35,097
đến cả thế giới
rộng lớn.

186
00:07:35,962 --> 00:07:37,499
Sau đó tôi bị cuốn vào

187
00:07:37,499 --> 00:07:40,525
tôi có cả một cộng đồng 
để tương tác cùng

188
00:07:40,525 --> 00:07:43,247
và quan trọng là có một giáo viên
hay bạn nói chuyện

189
00:07:43,247 --> 00:07:45,231
trong bất kỳ ngôn ngữ nào tôi muốn.

190
00:07:45,231 --> 00:07:47,110
Tôi sẽ cho bạn xem một đoạn phim ngắn

191
00:07:47,946 --> 00:07:54,140
Video: [tiếng Ả Rập] Tôi bắt đầu học tiếng
Ả Rập cách đây 6 tháng

192
00:07:54,140 --> 00:07:57,124
(tiếng Indonesia)
Nó bắt đầu từ ... một, hai, ba , bốn ...

193
00:07:58,674 --> 00:08:00,110
khoảng bốn ngày trước

194
00:08:00,751 --> 00:08:03,568
(Tiếng Do thái)
Tôi thật sự thấy rằng

195
00:08:03,568 --> 00:08:06,568
đọc và viết
bằng tiếng Ả Rập dễ hơn

196
00:08:06,568 --> 00:08:10,415
(tiếng Ojibwe)
Tôi đương nhiên thấy tiếng Ojibwe khó!

197
00:08:10,415 --> 00:08:14,536
(tiếng Swahili)
nhưng hôm kia tôi về nhà

198
00:08:14,536 --> 00:08:18,145
(Tiếng Pashto) Phát âm của tôi thế nào?
Cảm ơn rất nhiều!

199
00:08:18,905 --> 00:08:21,750
Chúc một ngày tốt lành! Tạm biệt!

200
00:08:24,014 --> 00:08:28,754
(Vỗ tay)

201
00:08:28,754 --> 00:08:29,909
Tim Doner: Đó là
phương pháp của tôi

202
00:08:29,909 --> 00:08:31,268
để vươn ra thế giới.

203
00:08:31,268 --> 00:08:32,268
Khi tôi học những ngôn ngữ này

204
00:08:32,268 --> 00:08:34,203
tôi gặp một số trở ngại.

205
00:08:34,203 --> 00:08:36,055
Một là
tôi không biết cách tự học.

206
00:08:36,055 --> 00:08:38,248
Thực tế, tôi dám chắc
nhiều bạn nếu bị nói là

207
00:08:38,248 --> 00:08:39,890
bạn phải học tiếng Pashto
trước tháng sau

208
00:08:39,890 --> 00:08:41,315
bạn sẽ chẳng biết phải làm gì

209
00:08:41,355 --> 00:08:42,914
Thế là tôi làm thử nghiệm

210
00:08:44,254 --> 00:08:45,618
Đây là một ví dụ

211
00:08:45,618 --> 00:08:48,604
Trong lớp Latin, tội đọc về
điều mà Cicero mô tả

212
00:08:48,605 --> 00:08:50,520
gọi là "Phương pháp của Loci"

213
00:08:50,520 --> 00:08:51,762
Chính xác là Locurum.

214
00:08:51,762 --> 00:08:55,244
Đó là một kỹ năng,
giúp bạn ghi nhớ

215
00:08:55,244 --> 00:08:56,455
Ví dụ, bạn muốn học

216
00:08:56,455 --> 00:08:58,018
10 từ vựng trong một danh sách

217
00:08:58,018 --> 00:08:59,142
Bạn lấy từng từ một

218
00:08:59,142 --> 00:09:00,504
và thay vì học
theo từng khối

219
00:09:00,504 --> 00:09:02,418
bạn nhập chúng vào
trí nhớ không gian của bạn

220
00:09:02,418 --> 00:09:04,035
Ý của tôi là như thế này

221
00:09:04,035 --> 00:09:05,763
đây là quảng trường Union

222
00:09:05,763 --> 00:09:06,763
nơi tôi đến hàng ngày.

223
00:09:06,763 --> 00:09:07,650
Nếu tôi nhắm mắt,

224
00:09:07,650 --> 00:09:10,169
Tôi có thể mường tượng ra nó rất rõ nét

225
00:09:10,169 --> 00:09:12,743
Tôi tưởng tượng 
mình đang đi dọc quảng trường Union

226
00:09:12,743 --> 00:09:15,013
và ở mỗi điểm trong tâm trí
có tiếng vang vọng

227
00:09:15,013 --> 00:09:17,256
tôi liên kết nó với một từ vựng

228
00:09:19,076 --> 00:09:20,280
Tôi sẽ lấy ví dụ nhé.

229
00:09:20,280 --> 00:09:21,926
Tôi đang đi bộ trên Đại lộ Park

230
00:09:21,926 --> 00:09:23,472
và tiếng Nhật đi bộ là ''iku''

231
00:09:23,472 --> 00:09:25,520
Tôi đi thêm một chút nữa, rẽ phải,

232
00:09:25,520 --> 00:09:27,772
ngồi lên bậc thang,
nơi mà tôi có thể ''Suwaru''

233
00:09:27,772 --> 00:09:30,026
Thẳng hướng Bắc từ đó
là tượng George Washington

234
00:09:30,026 --> 00:09:31,350
nơi tôi thường nghĩ là một vòi phun nước

235
00:09:31,350 --> 00:09:33,230
thế thì ''nomu'', nghĩa là uống

236
00:09:33,230 --> 00:09:35,785
Bên cạnh
có một cái cây, bạn có thể ''kiru'' - cắt

237
00:09:35,785 --> 00:09:37,264
Đi về phía Bắc,
hướng Barnes & Noble

238
00:09:37,264 --> 00:09:39,041
bạn có thể ''yomu'', nghĩa là đọc

239
00:09:39,041 --> 00:09:41,520
Nếu tôi thấy đói và muốn 
đi tới quán Falafel yêu thích

240
00:09:41,520 --> 00:09:45,480
tôi có thể đi qua một tòa nhà phía tây
và tôi có thể ''taberu'', nghĩa là ăn

241
00:09:45,480 --> 00:09:46,529
Sót mất một từ

242
00:09:46,529 --> 00:09:48,817
Cũng được. 8 trên 10!
Không tệ lắm!

243
00:09:49,516 --> 00:09:51,216
Tôi nhận ra rằng, đa phần

244
00:09:51,216 --> 00:09:53,359
bằng cách thử nghiệm phương pháp như vậy,

245
00:09:53,359 --> 00:09:55,850
việc học ngôn ngữ trở thành
một kinh nghiệm tương tác,

246
00:09:55,861 --> 00:09:57,794
trở thành một điều
mà tôi có thể ghi nhớ tốt hơn

247
00:09:57,794 --> 00:09:59,255
và tôi rất thích thú.

248
00:09:59,255 --> 00:10:00,626
Có thể cách đó
không hợp với bạn

249
00:10:00,626 --> 00:10:01,806
Tôi có 1 cách khác.

250
00:10:02,746 --> 00:10:03,971
Có nhiều người hỏi tôi

251
00:10:03,971 --> 00:10:05,757
Anh học nhiều ngoại ngữ
đến thế cùng một lúc

252
00:10:05,757 --> 00:10:07,047
làm sao anh không bị lẫn lộn nhỉ?

253
00:10:07,047 --> 00:10:08,544
hay làm thế nào anh nhớ
nhiều từ đến thế?

254
00:10:08,544 --> 00:10:09,946
Trong tiếng Tây Ban Nha, 
tôi học từ cái bàn

255
00:10:09,946 --> 00:10:11,678
và từ quyển sách
vào tai này qua tai kia ngay.

256
00:10:12,190 --> 00:10:14,040
Cách tôi làm là nắm chặt lấy nó.

257
00:10:14,040 --> 00:10:15,689
Ví dụ

258
00:10:16,289 --> 00:10:18,040
lấy ba từ này trong tiếng Indonesia.

259
00:10:18,040 --> 00:10:20,244
Đây là những từ nằm trong 
nhóm 50 từ đầu tiên tôi học

260
00:10:20,244 --> 00:10:21,768
"Kepala", "Kabar", "Kantor".

261
00:10:21,768 --> 00:10:23,749
về từ vựng, chúng không
liên quan gì đến nhau

262
00:10:23,749 --> 00:10:24,771
''Kepala'' là đầu. ''Kabar'' là tin tức.
''Kantor'' là văn phòng

263
00:10:27,256 --> 00:10:30,267
Nhưng mà chúng nghe na ná ''K'', ''A''
Đúng không ạ?

264
00:10:30,267 --> 00:10:31,282
Thế điều tôi làm là

265
00:10:31,282 --> 00:10:34,756
tôi ghi nhớ những từ
theo một khối có âm tương tự.

266
00:10:34,756 --> 00:10:36,511
Nên nếu tôi nghe từ ''Kepala''
trong tiếng Indo

267
00:10:36,511 --> 00:10:38,763
Tôi lập tức nghĩ đến
từ ''Kebar'' và ''Kantor''

268
00:10:38,763 --> 00:10:41,510
Giống như vậy, trong tiếng Ả Rập
"Iktissad", "Istiklal", "Sokot".

269
00:10:41,510 --> 00:10:42,759
Ba từ này chẳng liên quan đến nhau

270
00:10:42,759 --> 00:10:45,242
Một là kinh tế, một là độc lập,
một là suy sụp

271
00:10:45,242 --> 00:10:47,272
Nhưng nếu tôi nghe 1 từ, thì nó gợi nhớ..
(Cười)

272
00:10:47,272 --> 00:10:51,262
(Cười)

273
00:10:51,262 --> 00:10:52,774
nó gợi nhớ các từ còn lại

274
00:10:53,494 --> 00:10:54,536
Tương tự với tiếng Do Thái

275
00:10:54,536 --> 00:10:56,011
(bằng tiếng Do Thái)

276
00:10:56,011 --> 00:10:58,516
Ngay cả khi nghĩa của chúng là
quay lại, nhớ và tỏa sáng

277
00:10:58,516 --> 00:11:01,006
hay trong tiếng Farsi chúng
có liên quan đến nhau

278
00:11:01,006 --> 00:11:02,291
Nên với tôi, nếu tôi nghe từ ''Pedar''

279
00:11:02,291 --> 00:11:03,270
nghĩa là bố

280
00:11:03,270 --> 00:11:04,659
tôi sẽ tự động nghĩ ra các từ

281
00:11:04,659 --> 00:11:06,513
"Mada", "Barodar", "Dokhtar".

282
00:11:06,513 --> 00:11:08,509
mẹ, anh trai, con gái

283
00:11:08,509 --> 00:11:10,268
Tóm lại, đó là một cách học

284
00:11:10,268 --> 00:11:13,014
và tôi không nói rằng nó sẽ
khiến bạn thông thạo 1 ngôn ngữ

285
00:11:13,014 --> 00:11:14,086
nó chỉ là 1 trong các cách

286
00:11:14,086 --> 00:11:15,865
để vượt qua những khó khăn

287
00:11:16,715 --> 00:11:17,917
Và có thể bạn tự hỏi

288
00:11:18,657 --> 00:11:20,089
Làm việc này thì được cái gì?

289
00:11:20,859 --> 00:11:22,932
Tại sao học tiếng Pasho hay tiếng Ojibwe

290
00:11:22,932 --> 00:11:24,344
khi bạn đang sống ở New York?

291
00:11:24,344 --> 00:11:26,529
Lý do là

292
00:11:27,165 --> 00:11:28,942
Thực ra,
tôi sống ở New York cả đời mình

293
00:11:28,942 --> 00:11:31,257
và tôi luôn bị choáng ngợp
bởi số lượng ngôn ngữ

294
00:11:31,257 --> 00:11:32,534
tôi có thể nghe trong 1 ngày

295
00:11:32,534 --> 00:11:35,777
Đi dọc theo một con phố,
tôi sẽ thấy các bảng hiệu tiếng Trung 
hay tiếng Tây Ban Nha

296
00:11:35,777 --> 00:11:39,042
Tôi thấy hiệu sách Nga,
nhà hàng Ấn Độ, nhà tắm Thổ Nhĩ Kỳ.

297
00:11:39,042 --> 00:11:41,230
Bất chấp sự đa dạng ngôn ngữ đó,

298
00:11:41,230 --> 00:11:42,838
văn hóa Mỹ chủ đạo

299
00:11:42,838 --> 00:11:44,856
vẫn dứt khoát ở dạng đơn ngữ

300
00:11:44,856 --> 00:11:46,054
Nếu bạn không tin,

301
00:11:46,054 --> 00:11:49,515
hãy xem phản ứng với
video quảng cáo Coca-cola Super Bowl

302
00:11:51,015 --> 00:11:55,264
Vì thế khi tôi bắt đầu thử nghiệm
với việc học ngoại ngữ

303
00:11:55,264 --> 00:11:56,428
tôi đã tìm thấy một cộng đồng

304
00:11:56,428 --> 00:11:57,592
những người học ở ngay New York.

305
00:11:57,592 --> 00:11:58,758
Tôi đã đi xa hơn giới hạn thành phố

306
00:11:58,758 --> 00:12:01,782
và vì thiếu từ,
tự làm mình xấu hổ

307
00:12:01,782 --> 00:12:03,501
tôi cố gắng nói chuyện
với người ta cả ngày

308
00:12:03,501 --> 00:12:05,081
tìm hiểu quan điểm của họ về mọi thứ

309
00:12:05,081 --> 00:12:06,661
và sử dụng các kỹ năng ngôn ngữ mới phát hiện ra

310
00:12:06,661 --> 00:12:09,479
Video: (bằng tiếng Nga) Tên anh là gì?
Natan

311
00:12:09,479 --> 00:12:10,938
Natan
Xin chào

312
00:12:10,938 --> 00:12:11,984
Tên anh là gì?

313
00:12:11,984 --> 00:12:13,770
Tôi là Tim

314
00:12:14,150 --> 00:12:15,611
Rất vui được gặp anh

315
00:12:15,611 --> 00:12:17,099
Rất vui được gặp anh

316
00:12:17,099 --> 00:12:18,187
Anh từ đâu đến?

317
00:12:18,367 --> 00:12:20,135
(bằng tiếng Urdu) Cuốn sách này là do

318
00:12:20,135 --> 00:12:22,251
Qudratullah Shanab tự viết

319
00:12:23,735 --> 00:12:24,905
''nawist'' nghĩa là gì?

320
00:12:25,625 --> 00:12:28,795
Nó nghĩa là tác giả đã viết...

321
00:12:31,375 --> 00:12:32,766
À, rồi, Khod-Nawist (tự viết)

322
00:12:32,766 --> 00:12:34,248
xuất phát từ khod-nevashtan
trong tiếng Ba Tư

323
00:12:34,248 --> 00:12:36,239
Đấy, bạn có thể phải dùng rất nhiều tiếng Anh

324
00:12:36,239 --> 00:12:37,440
có thể bạn không thật sự

325
00:12:37,440 --> 00:12:39,276
đặc biệt thu hút khi bạn nói

326
00:12:39,276 --> 00:12:40,211
nhưng vấn đề là
bạn đã bước ra ngoài

327
00:12:40,211 --> 00:12:41,582
và bạn trải nghiệm

328
00:12:41,582 --> 00:12:42,758
Tôi không nói tiếng Urdu giỏi

329
00:12:42,758 --> 00:12:44,489
đoạn hội thoại đó nghe khá kỳ,

330
00:12:44,489 --> 00:12:47,737
nhưng chỉ từ đó,
tôi đã học được từ mới ''Khod-nawist''

331
00:12:47,877 --> 00:12:49,637
và tôi sẽ không bao giờ quên nó.

332
00:12:50,257 --> 00:12:52,840
Tiếp theo nữa, bạn lại có thể tự hỏi

333
00:12:52,840 --> 00:12:55,173
Một lần nữa, làm việc này có ý nghĩa gì?

334
00:12:55,173 --> 00:12:56,912
Tôi đã cố gắng giải thích với mọi người

335
00:12:56,912 --> 00:12:58,494
những động lực khác nhau của tôi là gì

336
00:12:58,494 --> 00:13:00,741
nhưng tôi thấy câu nói
của Nelson Mandela

337
00:13:00,741 --> 00:13:02,281
là cách lý giải tốt nhất

338
00:13:02,281 --> 00:13:04,062
''Nếu bạn nói với một người
bằng ngôn ngữ mà anh ta hiểu

339
00:13:04,062 --> 00:13:05,509
điều đó sẽ ở lại trong đầu anh ta.

340
00:13:05,509 --> 00:13:08,785
Nếu bạn nói với một người bằng ngôn ngữ của anh ta
thì điều đó sẽ nằm lại trong trái tim anh ta

341
00:13:08,785 --> 00:13:10,476
Khi tôi bắt đầu nhận thấy

342
00:13:10,476 --> 00:13:12,357
có một sự kết nối rộng lớn

343
00:13:12,357 --> 00:13:13,938
giữa ngôn ngữ và văn hóa

344
00:13:13,938 --> 00:13:15,520
ngôn ngữ và tư duy.

345
00:13:15,520 --> 00:13:19,015
Thực tình mà nói, 
nếu bạn muốn học tiếng Ba Tư , ví dụ thế

346
00:13:19,015 --> 00:13:21,051
bạn cầm từ điển lên, bạn nói
''Tôi biết nói ''cảm ơn'' thế nào,

347
00:13:21,051 --> 00:13:22,521
Tôi biết nói ''Cái này giá bao nhiêu?''

348
00:13:22,521 --> 00:13:23,643
và tôi biết nói ''tạm biệt''.

349
00:13:23,643 --> 00:13:24,963
Ô, tôi biết tiếng Ba Tư.''

350
00:13:25,353 --> 00:13:28,265
Có lẽ là không, thực ra, hãy xem

351
00:13:28,265 --> 00:13:30,762
nếu bạn muốn một cái gì đó
ở một hiệu sách Ba Tư,

352
00:13:30,762 --> 00:13:32,757
bạn có thể hỏi ai đó ''Cái này giá bao nhiêu?''

353
00:13:32,757 --> 00:13:35,013
Nói chung anh ta sẽ nói với thế này:

354
00:13:35,013 --> 00:13:36,223
"Ghabeli nadaareh."

355
00:13:36,223 --> 00:13:38,256
nghĩa là ''Nó vô giá trị''

356
00:13:38,256 --> 00:13:39,775
(Cười)

357
00:13:39,775 --> 00:13:42,780
Thực tế đây là một nét văn hóa sâu sắc 
gọi là ''Taaraf''

358
00:13:42,780 --> 00:13:44,749
trong đó, hai người đàm thoại với nhau

359
00:13:44,749 --> 00:13:47,220
cả hai đều cố gắng cư xử
khiêm nhường hơn người kia.

360
00:13:47,220 --> 00:13:48,274
Thế nên nếu tôi đi mua sách

361
00:13:48,274 --> 00:13:50,506
sẽ là thô lỗ nếu người đó nói với tôi
''Nó giá 5 đồng''

362
00:13:50,506 --> 00:13:52,263
Anh ta phải nói ''Nó không có giá gì cả, thưa anh

363
00:13:52,263 --> 00:13:54,227
Anh đẹp trai quá
anh tài giỏi quá

364
00:13:55,486 --> 00:13:56,745
(Cười)

365
00:13:56,745 --> 00:13:58,004
Anh cứ cầm về,
Tôi rất khiêm nhường, anh cứ cầm luôn cho''

366
00:13:58,004 --> 00:14:00,767
(Cười)

367
00:14:00,767 --> 00:14:04,276
Hoặc bạn có thể thấy gì đó
như thế này:

368
00:14:04,276 --> 00:14:05,782
Nếu bạn muốn cảm ơn ai đó

369
00:14:05,782 --> 00:14:07,489
nếu bạn muốn bày tỏ lòng biết ơn,

370
00:14:07,489 --> 00:14:08,770
hoặc nói "rất vui được gặp anh''

371
00:14:08,770 --> 00:14:10,510
Tôi có thể nói ''Có gì đâu,
tôi biết nói ''cảm ơn'' bằng tiếng Farsi mà

372
00:14:10,510 --> 00:14:12,025
Tôi nói tiếng Farsi''.
Tuy nhiên lại không hẳn thế

373
00:14:13,225 --> 00:14:15,506
Thật ra tôi thường nghe thấy câu này
khi nói chuyện với người Iran,

374
00:14:15,506 --> 00:14:16,962
"Ghorbanet beram."

375
00:14:16,962 --> 00:14:18,480
dịch sát nghĩa là

376
00:14:18,480 --> 00:14:22,770
"Tôi có thể hy sinh cuộc đời tôi cho anh''
(Cười)

377
00:14:22,770 --> 00:14:24,771
Thế đấy, nó văn thơ

378
00:14:24,771 --> 00:14:26,723
bạn có thể coi nó là thống thiết quá đáng

379
00:14:27,833 --> 00:14:31,598
nhưng đó là điều bạn phải thật sự hiểu được văn hóa 
để nắm bắt được

380
00:14:32,536 --> 00:14:34,263
Tôi không muốn phóng đại

381
00:14:34,263 --> 00:14:36,256
vì, hãy nghĩ xem, 
chúng ta cũng nói thế trong tiếng Anh suốt mà

382
00:14:36,256 --> 00:14:37,766
Nếu bạn hỏi ai đó ''Anh có khỏe không?''

383
00:14:37,766 --> 00:14:39,271
Bạn chờ đợi câu trả lời như thế nào?

384
00:14:39,271 --> 00:14:40,269
''Tôi ổn''

385
00:14:40,269 --> 00:14:41,735
Nếu bạn nói với tôi cái gì khác
tôi không quan tâm

386
00:14:41,735 --> 00:14:42,756
(Cười)

387
00:14:42,756 --> 00:14:43,775
Nhưng chúng ta vẫn nói

388
00:14:43,775 --> 00:14:44,767
Chúng ta nói ''Chúa phù hộ anh''

389
00:14:44,767 --> 00:14:47,060
ngay cả khi hiện tại nó chẳng có nội dung tôn giáo
thật sự hàm chứa trong đó

390
00:14:47,060 --> 00:14:48,263
khi người ta hắt xì hơi
Đúng không ạ? Thế thì

391
00:14:52,510 --> 00:14:54,123
Thật là thú vị chúng ta nghĩ đến một điều

392
00:14:54,123 --> 00:14:55,533
mà đa số các nhà ngôn ngữ học tin rằng

393
00:14:55,533 --> 00:14:58,501
ngôn ngữ vốn không
ảnh hưởng lên cách bạn nghĩ

394
00:14:58,501 --> 00:15:01,234
Đúng thế. Không có ngôn ngữ nào
có thể biến bạn thành thần đồng toán học.

395
00:15:01,234 --> 00:15:02,903
Không có ngôn ngữ nào có thể làm cho

396
00:15:02,903 --> 00:15:05,299
các vấn đề logic trở nên không thể hiểu được.

397
00:15:05,299 --> 00:15:08,034
Nhưng có một sự ràng buộc 
giữa ngôn ngữ và văn hóa

398
00:15:08,034 --> 00:15:09,308
Có rất nhiều ngôn ngữ có thể nói cho bạn

399
00:15:09,308 --> 00:15:11,604
về cả quan niệm văn hóa

400
00:15:11,604 --> 00:15:13,079
và thực tế, trên trái đất,

401
00:15:13,079 --> 00:15:16,228
mỗi hai tuần, có một ngôn ngữ chết đi

402
00:15:16,228 --> 00:15:17,750
Không còn ai nói nó nữa.

403
00:15:17,750 --> 00:15:19,774
Bởi chiến tranh, bởi đói kém,

404
00:15:19,774 --> 00:15:21,730
đa số trường hợp là do bị đồng hóa

405
00:15:21,730 --> 00:15:23,763
Có lẽ , sẽ dễ dàng cho tôi hơn
khi không nói tiếng của làng tôi

406
00:15:23,763 --> 00:15:26,245
mà nói tiếng Ả Rập, chẳng hạn.

407
00:15:26,245 --> 00:15:28,763
Hoặc có thể tôi đến từ một bộ tộc Amazon,

408
00:15:28,763 --> 00:15:30,070
môi trường sống của tôi bị mất dần

409
00:15:30,070 --> 00:15:32,519
và hợp lý hơn là tôi
sẽ học tiếng Bồ Đào Nha

410
00:15:32,519 --> 00:15:34,034
và để mất văn hóa của mình.

411
00:15:34,764 --> 00:15:35,774
Hãy nghĩ về điều đó.

412
00:15:35,774 --> 00:15:38,264
Hai tháng nữa, kể từ hôm nay, ngày 1 tháng Tư

413
00:15:38,264 --> 00:15:39,769
Đối với nhiều bạn, ngày đó sẽ căng thẳng

414
00:15:39,769 --> 00:15:41,274
vì bạn phải nộp bài

415
00:15:41,274 --> 00:15:42,780
hoặc phải trả tiền nhà.

416
00:15:42,780 --> 00:15:44,265
Nhưng đối với hai nhóm
người trên thế giới

417
00:15:44,265 --> 00:15:47,050
đối với hai nền văn hóa, điều đó có nghĩa là
sự ra đi của ngôn ngữ của họ

418
00:15:47,050 --> 00:15:49,745
Cái chết của những truyền thuyết,
của lịch sử, của văn hóa dân gian.

419
00:15:49,745 --> 00:15:51,775
Của cách hiểu thế giới của họ.

420
00:15:51,775 --> 00:15:54,504
Nào, thế giờ bạn
ôn lại tiếng Tây Ban Nha

421
00:15:54,504 --> 00:15:56,496
đi đến lớp tiếng Nhật,

422
00:15:56,496 --> 00:15:58,788
sẽ không ngăn cản được sự biến mất của ngôn ngữ

423
00:15:59,228 --> 00:16:02,770
Nhưng điều cần làm là,
bắt đầu mở rộng đầu óc của bạn với ý nghĩ

424
00:16:02,770 --> 00:16:05,517
rằng ngôn ngữ
trong ý nghĩa và bản chất của nó

425
00:16:05,517 --> 00:16:08,743
thể hiện quan điểm về thế giới văn hóa.

426
00:16:08,743 --> 00:16:11,490
Vè nếu tôi có thể truyền đạt cho bạn
một điều tại TEDxTeen hôm nay

427
00:16:11,490 --> 00:16:13,003
thì đó là:

428
00:16:13,003 --> 00:16:14,983
Bạn có thể dịch từ ngữ dễ dàng

429
00:16:14,983 --> 00:16:17,377
nhưng bạn không thể
truyền tải được hết ý nghĩa.

430
00:16:17,377 --> 00:16:18,382
Cảm ơn

431
00:16:18,382 --> 00:16:22,279
(Tiếng cổ vũ)