WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:00.250
Khoảng hai năm trước

00:00:28.517 --> 00:00:30.524
Tôi được nhắc đến trong một bài báo
của New York Times có tên

00:00:30.524 --> 00:00:32.761
"Cuộc phiêu lưu của một thiếu niên 
nói nhiều ngôn ngữ"

00:00:32.761 --> 00:00:35.841
trong đó kể về niềm đam mê 
học ngoại ngữ,

00:00:35.841 --> 00:00:38.253
1 thói quen khác thường của tôi

00:00:38.253 --> 00:00:40.265
Lúc đầu tôi nghĩ điều đó rất tuyệt

00:00:40.265 --> 00:00:42.457
Thật tốt khi người ta
chú ý đến học ngoại ngữ

00:00:42.457 --> 00:00:43.786
và đó không còn là

00:00:43.786 --> 00:00:45.751
một thói quen cô độc,

00:00:45.751 --> 00:00:47.345
giúp tôi giao tiếp với
mọi người trên thế giới

00:00:48.939 --> 00:00:51.475
Và khi tôi càng ở tâm điểm 
của truyền thông lâu

00:00:52.353 --> 00:00:54.800
tôi càng đi lệch trọng tâm
câu chuyện của mình

00:00:55.560 --> 00:00:58.922
Mặc dù tôi luôn thích thú được nói về
tại sao và thế nào,

00:00:58.922 --> 00:01:01.559
tại sao tôi học ngoại ngữ,
tôi đã học như thế nào,

00:01:02.126 --> 00:01:04.509
thay vào đó, mọi chuyện
trở nên hơi hỗn loạn

00:01:04.509 --> 00:01:08.930
trong đó, những show truyền thông chỉ muốn
làm câu chuyện của tôi giật gân

00:01:09.659 --> 00:01:11.502
Thế nên mọi việc diễn ra
như thế này

00:01:12.032 --> 00:01:14.885
"Xin chào, hôm nay tôi có mặt với
Timothy Doner, cậu bé 17 tuổi

00:01:14.885 --> 00:01:17.050
người thông thạo 20 ngoại ngữ.

00:01:17.050 --> 00:01:18.057
À, xin lỗi quý vị

00:01:18.057 --> 00:01:20.515
Cậu ấy có thể nói xấu
quý vị bằng 25 ngôn ngữ

00:01:20.515 --> 00:01:22.573
và thành thạo 10 ngoại ngữ khác.

00:01:22.573 --> 00:01:26.237
Tim, hãy nói với khán giả
'Chào buổi sáng'

00:01:26.237 --> 00:01:28.769
và 'cảm ơn khán giả xem đài'
bằng tiếng Hồi giáo?''

00:01:28.769 --> 00:01:31.759
(Cười)

00:01:33.489 --> 00:01:34.781
''Ờ... Ả Rập''

00:01:36.261 --> 00:01:39.765
(nói tiếng Ả Rập)

00:01:39.765 --> 00:01:40.924
''Tuyệt, Tim. 
Chúng tôi muốn

00:01:40.924 --> 00:01:42.460
cậu giới thiệu bản thân và nói

00:01:42.460 --> 00:01:44.769
'Tôi thông thạo 23 ngoại ngữ' 
bằng tiếng Đức"

00:01:44.769 --> 00:01:46.741
''Thực ra không hẳn thế. Nhưng..."

00:01:46.741 --> 00:01:48.520
''Không, không, cứ nói cho khán giả nghe đi''

00:01:48.520 --> 00:01:57.756
(bằng tiếng Đức)

00:01:57.778 --> 00:01:59.141
''Tuyệt vời. Còn bây giờ

00:01:59.141 --> 00:02:00.758
một câu líu lưỡi tiếng Trung
được không?

00:02:00.758 --> 00:02:02.250
(Cười)

00:02:02.250 --> 00:02:04.772
"ồ, chúng ta có thể nói về tiếng Trung,

00:02:04.772 --> 00:02:07.470
bạn biết đấy, càng ngày càng nhiều người Mỹ
học tiếng Trung,

00:02:07.470 --> 00:02:08.748
và tôi nghĩ là
điều đó rất có ý nghĩa."

00:02:08.748 --> 00:02:10.431
"Không. Không. Không
Nói Cứ nói cho chúng nghe một câu khó phát âm"

00:02:10.431 --> 00:02:12.991
(Cười)

00:02:12.991 --> 00:02:18.754
(bằng tiếng Trung)

00:02:18.754 --> 00:02:19.775
Chàng trai này! Tim, thế

00:02:19.775 --> 00:02:21.751
một câu tiếng Trung nữa đi"

00:02:21.751 --> 00:02:23.429
"Tôi không làm thế thì tốt hơn,

00:02:23.429 --> 00:02:25.107
chúng ta có thể nói về Trung Quốc.

00:02:25.107 --> 00:02:27.001
Bạn có thể thu được nhiều điều
nhờ việc học ngoại ngữ.

00:02:27.001 --> 00:02:28.915
''Ôi, Tim, tôi xin lỗi
Chúng ta hết giờ rồi"

00:02:28.915 --> 00:02:30.528
(Cười)

00:02:30.528 --> 00:02:33.772
(Vỗ tay)

00:02:37.506 --> 00:02:39.087
''Bây giờ, tại sao cậu không
nói tạm biệt với khán giả

00:02:39.087 --> 00:02:40.668
bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ nhỉ

00:02:40.668 --> 00:02:42.249
và chúng ta sẽ kết thúc ở đây.''

00:02:42.249 --> 00:02:44.418
''Nhưng chúng ta chưa
thực sự trao đổi gì cả''

00:02:44.437 --> 00:02:46.612
''Nhưng xin hãy nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ đi"

00:02:46.612 --> 00:02:51.767
(bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ)

00:02:51.767 --> 00:02:53.089
''Đó là chàng trai này,


00:02:53.089 --> 00:02:54.937
tự hỏi cậu ta có thể 
tìm được bạn gái không....

00:02:54.937 --> 00:02:58.502
(Cười)

00:02:58.502 --> 00:03:01.017
"Xin đừng rời xa màn hình
tiếp theo sẽ là

00:03:01.017 --> 00:03:03.255
một chú chó bun lướt ván 
trong bộ đồ bơi"

00:03:03.255 --> 00:03:05.250
(Cười)

00:03:05.250 --> 00:03:10.742
(Vỗ tay)

00:03:10.742 --> 00:03:13.997
Buồn cười thế đấy ạ.


00:03:13.997 --> 00:03:16.081
Điều đó nhấn mạnh
2 vấn đề khá quan trọng

00:03:16.081 --> 00:03:17.698
qua cách mà người ta 
thể hiện câu chuyện của tôi

00:03:17.698 --> 00:03:19.074
Ở mức độ cá nhân,

00:03:20.164 --> 00:03:24.468
Tôi cảm thấy học ngoại ngữ bây giờ
gần như trở thành một loại nghĩa vụ

00:03:24.468 --> 00:03:29.364
tôi cảm thấy một thứ gì đó bỗng nhiên
phải được sắp xếp 1 cách cứng nhắc

00:03:29.364 --> 00:03:31.421
Một điều gì đó mà phải
phân loại, hợp lý hóa,

00:03:31.421 --> 00:03:33.269
biểu hiện bằng các con số cụ thể.

00:03:33.269 --> 00:03:34.925
Tôi nói X tiếng

00:03:34.925 --> 00:03:36.581
Tôi biết Y tiếng.

00:03:36.581 --> 00:03:38.239
trái ngược với điều tôi luôn làm,

00:03:38.239 --> 00:03:40.496
đó là học ngoại ngữ 
vì niềm vui trong đó

00:03:40.519 --> 00:03:41.999
Học để giao tiếp với mọi người

00:03:41.999 --> 00:03:43.807
học về các nền văn hóa khác

00:03:44.347 --> 00:03:47.951
Ở một mức cao hơn, nó làm hạ giá
ý nghĩa của việc nói một ngôn ngữ,

00:03:47.959 --> 00:03:49.235
hay biết một ngôn ngữ

00:03:49.235 --> 00:03:51.641
Nếu bây giờ tôi có thể nói cho bạn 
1 điều gì đó tại TEDxTeen,

00:03:51.977 --> 00:03:53.724
thì đó là việc biết một ngôn ngữ

00:03:53.724 --> 00:03:56.675
không chỉ là biết một vài từ trong từ điển

00:03:56.675 --> 00:03:58.231
Nó có ý nghĩa hơn nhiều

00:03:58.231 --> 00:04:00.141
câu hỏi phòng vệ sinh ở đâu

00:04:00.141 --> 00:04:01.518
hay mấy giờ rồi.

00:04:01.998 --> 00:04:04.105
Mà tôi đang đi hơi nhanh rồi.

00:04:04.945 --> 00:04:07.681
Với nhiều bạn chưa quen thuộc
với câu chuyện của tôi,

00:04:07.685 --> 00:04:10.227
các bạn có thể không biết từ 
''polyglot'' (đa ngôn ngữ) nghĩa là gì

00:04:10.227 --> 00:04:12.046
đó quả là một từ kỳ cục

00:04:14.496 --> 00:04:15.774
Tôi bắt đầu ở đây.

00:04:16.754 --> 00:04:19.736
Đứa nhóc tì này là tôi, khoảng năm 2001

00:04:19.736 --> 00:04:21.721
đây là bắt đầu hành trình
học ngoại ngữ của tôi

00:04:21.721 --> 00:04:23.656
Thực ra tôi đã từng là một diễn viên nhí

00:04:23.656 --> 00:04:25.417
trước khi tôi bắt đầu học ngoại ngữ.

00:04:25.417 --> 00:04:28.248
Và tôi luôn có một chút
năng khiếu với ngữ điệu

00:04:28.248 --> 00:04:30.515
Thế là tôi đi thử giọng
cho quảng cáo trên radio

00:04:30.515 --> 00:04:31.762
hoặc quảng cáo trên ti vi

00:04:31.762 --> 00:04:33.772
và tôi có thể giả giọng Austin Powers.

00:04:33.772 --> 00:04:35.778
Tôi sẽ không diễn nó ở đây đâu.

00:04:36.738 --> 00:04:39.768
(Cười)

00:04:39.768 --> 00:04:41.196
hoặc là tôi có thể

00:04:41.196 --> 00:04:42.624
Apu trong seri tThe Simpsons.

00:04:42.624 --> 00:04:44.052
Có một lần thử giọng

00:04:44.052 --> 00:04:45.084
tôi bị yêu cầu đi về,

00:04:45.084 --> 00:04:46.324
họ bảo tôi đóng giả
một đứa bé bị ngọng,

00:04:47.331 --> 00:04:49.349
tôi thì lại muốn làm
Darth Vader với giọng Pháp

00:04:49.356 --> 00:04:53.496
(Cười)

00:04:53.496 --> 00:04:55.919
Nhưng điều đó đã dạy tôi những điều cơ bản

00:04:55.919 --> 00:04:57.895
về việc phân tích âm thanh.

00:04:57.895 --> 00:04:59.817
về việc bắt được âm của người nước ngoài

00:04:59.817 --> 00:05:01.292
hay những mẫu câu nói

00:05:01.292 --> 00:05:02.769
và thật sự sống với nó.

00:05:02.769 --> 00:05:04.587
Nào, bây giờ, tua nhanh hơn một chút

00:05:05.245 --> 00:05:06.769
lúc này tôi học lớp 3,

00:05:06.769 --> 00:05:08.750
và tôi bắt đầu học tiếng Pháp
lần đầu tiên

00:05:08.750 --> 00:05:10.255
Sáu tháng rồi đến một năm

00:05:10.255 --> 00:05:11.760
thậm chí hai năm sau,

00:05:11.760 --> 00:05:13.265
tôi vẫn không thể giao tiếp.

00:05:13.265 --> 00:05:14.762
Tiếng Pháp chỉ là 1 môn học ở trường

00:05:14.762 --> 00:05:16.943
và ngay cả khi tôi có thể nói những từ

00:05:16.943 --> 00:05:19.255
như khuỷu tay, xương đầu gối, dây giầy

00:05:19.509 --> 00:05:22.522
Tôi thật sự không thể giao tiếp 
trôi chảy với ai cả.

00:05:23.522 --> 00:05:25.510
Tua nhanh hơn một chút.

00:05:25.510 --> 00:05:27.010
Lớp 7, tôi học tiếng Latin

00:05:27.010 --> 00:05:29.016
Tiếng Latin là một ngôn ngữ chết

00:05:29.016 --> 00:05:31.107
và khi học tiếng Latin, bạn thật sự học

00:05:31.107 --> 00:05:32.351
cách phân tích ngôn ngữ

00:05:32.351 --> 00:05:33.753
và nhìn ngôn ngữ như một hệ thống

00:05:33.753 --> 00:05:36.128
với các quy tắc, và như 1 phần
của 1 bộ xếp hình

00:05:36.128 --> 00:05:37.270
Điều đó thật thú vị

00:05:37.270 --> 00:05:39.621
nhưng tôi vẫn chưa cảm nhận
học ngôn ngữ là dành cho mình

00:05:40.493 --> 00:05:42.508
Nào, lại tua một chút nhanh hơn

00:05:42.508 --> 00:05:43.515
Khoảng 13 tuổi,

00:05:43.515 --> 00:05:45.016
tôi quan tâm về

00:05:45.016 --> 00:05:46.517
mâu thuẫn Israel - Palestine

00:05:46.517 --> 00:05:48.018
Tôi bắt đầu học tiếng Do Thái.

00:05:48.018 --> 00:05:49.499
Tôi không biết
phải làm thế nào.

00:05:49.499 --> 00:05:51.747
Tôi chẳng biết
tôi nên làm gì

00:05:51.747 --> 00:05:54.478
thế là tôi nghe rất nhiều nhạc Rap

00:05:54.478 --> 00:05:57.011
Tôi học lời bài hát,
tôi nói lại những lời đó

00:05:57.011 --> 00:05:59.259
rồi tôi thử chat với những người bản ngữ,

00:05:59.259 --> 00:06:01.261
tuần một lần, tháng một lần

00:06:01.261 --> 00:06:03.600
tôi tiến bộ lên

00:06:03.006 --> 00:06:04.751
Tôi bắt đầu hiểu ra rất nhiều.

00:06:04.751 --> 00:06:06.497
Tôi nói không giống
người bản ngữ,

00:06:06.497 --> 00:06:08.756
tôi không thể nói chuẩn xác và

00:06:08.756 --> 00:06:10.462
tôi đương nhiên chả hiểu ngữ pháp.

00:06:10.462 --> 00:06:13.276
nhưng tôi đã làm những điều
mà tôi không bao giờ làm được ở trường

00:06:13.276 --> 00:06:14.998
đó là nhặt nhạnh những căn bản
của một ngôn ngữ

00:06:14.998 --> 00:06:16.199
tự học

00:06:16.768 --> 00:06:18.044
Tiếp theo sau đó một chút

00:06:18.520 --> 00:06:20.272
Tôi bắt đầu học tiếng Ả Rập khi 14 tuổi

00:06:20.272 --> 00:06:22.024
trong một chương trình hè ở lớp 9

00:06:22.024 --> 00:06:23.776
Đó là mùa hè năm 2010

00:06:23.776 --> 00:06:25.513
Sau 1 tháng, tôi thấy tôi
có thể đọc viết

00:06:25.513 --> 00:06:26.550
không gặp vấn đề gì.

00:06:26.550 --> 00:06:28.230
Tôi đã học những căn bản 
của một ngôn ngữ chính thức

00:06:28.230 --> 00:06:30.230
và một trong các phương ngữ

00:06:30.230 --> 00:06:33.700
Và cuối cùng, tôi nhận ra rằng 
tôi có thể học ngoại ngữ như 1 sở thích

00:06:34.776 --> 00:06:39.515
Cuối cùng, ngày 24 tháng 3 năm 2011

00:06:39.515 --> 00:06:41.241
Tôi đã bị mất ngủ khủng khiếp

00:06:41.241 --> 00:06:42.897
khi tôi học thêm ngôn ngữ khác

00:06:42.897 --> 00:06:45.871
bằng các sách ngữ pháp hay xem ti vi,

00:06:45.871 --> 00:06:49.470
ví dụ như tiếng Ả Rập hay Do Thái,
trở thành cách tôi tập trung thời gian

00:06:50.425 --> 00:06:56.026
Đêm đó, khi tôi vẫn còn thức
tới tận khuya lắc

00:06:56.026 --> 00:06:58.738
Tôi đã tự thu âm mình nói tiếng Ả rập
vào máy tính

00:06:58.738 --> 00:06:59.754
làm phụ đề

00:06:59.754 --> 00:07:01.263
và đưa lên trang Youtube

00:07:01.263 --> 00:07:02.998
với tiêu đề "Tim nói tiếng Ả Rập"

00:07:02.998 --> 00:07:05.037
(bằng tiếng Ả Rập)

00:07:05.037 --> 00:07:06.513
Hôm sau tôi làm điều tương tự

00:07:06.513 --> 00:07:07.520
(bằng tiếng Do Thái)

00:07:07.520 --> 00:07:08.757
Tim nói tiếng Do Thái

00:07:08.757 --> 00:07:11.747
Những lời bình luận khi tôi ngó vào
thật tuyệt vời

00:07:11.747 --> 00:07:12.746
Người ta nói kiểu như

00:07:12.746 --> 00:07:14.849
"Oa, tôi chưa từng gặp một
người Mỹ nói tiếng Ả Rập"

00:07:14.849 --> 00:07:19.980
(Cười)

00:07:19.980 --> 00:07:21.808
Chẳng lẽ là lỗi của họ à?

00:07:22.688 --> 00:07:24.263
Ngoài ra, còn có những câu như

00:07:24.263 --> 00:07:27.013
"Ồ, có lẽ bạn có thể sửa nguyên âm ở đây"

00:07:27.013 --> 00:07:29.231
hay ''có lẽ từ này
được phát âm như thế này''

00:07:29.231 --> 00:07:30.811
Thế là học ngoại ngữ,
bỗng nhiên

00:07:30.811 --> 00:07:32.391
đi từ trên những trang sách

00:07:32.391 --> 00:07:33.973
hay màn hình máy tính của tôi

00:07:33.973 --> 00:07:35.097
đến cả thế giới
rộng lớn.

00:07:35.962 --> 00:07:37.499
Sau đó tôi bị cuốn vào

00:07:37.499 --> 00:07:40.525
tôi có cả một cộng đồng 
để tương tác cùng

00:07:40.525 --> 00:07:43.247
và quan trọng là có một giáo viên
hay bạn nói chuyện

00:07:43.247 --> 00:07:45.231
trong bất kỳ ngôn ngữ nào tôi muốn.

00:07:45.231 --> 00:07:47.110
Tôi sẽ cho bạn xem một đoạn phim ngắn

00:07:47.946 --> 00:07:54.140
Video: [tiếng Ả Rập] Tôi bắt đầu học tiếng
Ả Rập cách đây 6 tháng

00:07:54.140 --> 00:07:57.124
(tiếng Indonesia)
Nó bắt đầu từ ... một, hai, ba , bốn ...

00:07:58.674 --> 00:08:00.110
khoảng bốn ngày trước

00:08:00.751 --> 00:08:03.568
(Tiếng Do thái)
Tôi thật sự thấy rằng

00:08:03.568 --> 00:08:06.568
đọc và viết
bằng tiếng Ả Rập dễ hơn

00:08:06.568 --> 00:08:10.415
(tiếng Ojibwe)
Tôi đương nhiên thấy tiếng Ojibwe khó!

00:08:10.415 --> 00:08:14.536
(tiếng Swahili)
nhưng hôm kia tôi về nhà

00:08:14.536 --> 00:08:18.145
(Tiếng Pashto) Phát âm của tôi thế nào?
Cảm ơn rất nhiều!

00:08:18.905 --> 00:08:21.750
Chúc một ngày tốt lành! Tạm biệt!

00:08:24.014 --> 00:08:28.754
(Vỗ tay)

00:08:28.754 --> 00:08:29.909
Tim Doner: Đó là
phương pháp của tôi

00:08:29.909 --> 00:08:31.268
để vươn ra thế giới.

00:08:31.268 --> 00:08:32.268
Khi tôi học những ngôn ngữ này

00:08:32.268 --> 00:08:34.203
tôi gặp một số trở ngại.

00:08:34.203 --> 00:08:36.055
Một là
tôi không biết cách tự học.

00:08:36.055 --> 00:08:38.248
Thực tế, tôi dám chắc
nhiều bạn nếu bị nói là

00:08:38.248 --> 00:08:39.890
bạn phải học tiếng Pashto
trước tháng sau

00:08:39.890 --> 00:08:41.315
bạn sẽ chẳng biết phải làm gì

00:08:41.355 --> 00:08:42.914
Thế là tôi làm thử nghiệm

00:08:44.254 --> 00:08:45.618
Đây là một ví dụ

00:08:45.618 --> 00:08:48.604
Trong lớp Latin, tội đọc về
điều mà Cicero mô tả

00:08:48.605 --> 00:08:50.520
gọi là "Phương pháp của Loci"

00:08:50.520 --> 00:08:51.762
Chính xác là Locurum.

00:08:51.762 --> 00:08:55.244
Đó là một kỹ năng,
giúp bạn ghi nhớ

00:08:55.244 --> 00:08:56.455
Ví dụ, bạn muốn học

00:08:56.455 --> 00:08:58.018
10 từ vựng trong một danh sách

00:08:58.018 --> 00:08:59.142
Bạn lấy từng từ một

00:08:59.142 --> 00:09:00.504
và thay vì học
theo từng khối

00:09:00.504 --> 00:09:02.418
bạn nhập chúng vào
trí nhớ không gian của bạn

00:09:02.418 --> 00:09:04.035
Ý của tôi là như thế này

00:09:04.035 --> 00:09:05.763
đây là quảng trường Union

00:09:05.763 --> 00:09:06.763
nơi tôi đến hàng ngày.

00:09:06.763 --> 00:09:07.650
Nếu tôi nhắm mắt,

00:09:07.650 --> 00:09:10.169
Tôi có thể mường tượng ra nó rất rõ nét

00:09:10.169 --> 00:09:12.743
Tôi tưởng tượng 
mình đang đi dọc quảng trường Union

00:09:12.743 --> 00:09:15.013
và ở mỗi điểm trong tâm trí
có tiếng vang vọng

00:09:15.013 --> 00:09:17.256
tôi liên kết nó với một từ vựng

00:09:19.076 --> 00:09:20.280
Tôi sẽ lấy ví dụ nhé.

00:09:20.280 --> 00:09:21.926
Tôi đang đi bộ trên Đại lộ Park

00:09:21.926 --> 00:09:23.472
và tiếng Nhật đi bộ là ''iku''

00:09:23.472 --> 00:09:25.520
Tôi đi thêm một chút nữa, rẽ phải,

00:09:25.520 --> 00:09:27.772
ngồi lên bậc thang,
nơi mà tôi có thể ''Suwaru''

00:09:27.772 --> 00:09:30.026
Thẳng hướng Bắc từ đó
là tượng George Washington

00:09:30.026 --> 00:09:31.350
nơi tôi thường nghĩ là một vòi phun nước

00:09:31.350 --> 00:09:33.230
thế thì ''nomu'', nghĩa là uống

00:09:33.230 --> 00:09:35.785
Bên cạnh
có một cái cây, bạn có thể ''kiru'' - cắt

00:09:35.785 --> 00:09:37.264
Đi về phía Bắc,
hướng Barnes & Noble

00:09:37.264 --> 00:09:39.041
bạn có thể ''yomu'', nghĩa là đọc

00:09:39.041 --> 00:09:41.520
Nếu tôi thấy đói và muốn 
đi tới quán Falafel yêu thích

00:09:41.520 --> 00:09:45.480
tôi có thể đi qua một tòa nhà phía tây
và tôi có thể ''taberu'', nghĩa là ăn

00:09:45.480 --> 00:09:46.529
Sót mất một từ

00:09:46.529 --> 00:09:48.817
Cũng được. 8 trên 10!
Không tệ lắm!

00:09:49.516 --> 00:09:51.216
Tôi nhận ra rằng, đa phần

00:09:51.216 --> 00:09:53.359
bằng cách thử nghiệm phương pháp như vậy,

00:09:53.359 --> 00:09:55.850
việc học ngôn ngữ trở thành
một kinh nghiệm tương tác,

00:09:55.861 --> 00:09:57.794
trở thành một điều
mà tôi có thể ghi nhớ tốt hơn

00:09:57.794 --> 00:09:59.255
và tôi rất thích thú.

00:09:59.255 --> 00:10:00.626
Có thể cách đó
không hợp với bạn

00:10:00.626 --> 00:10:01.806
Tôi có 1 cách khác.

00:10:02.746 --> 00:10:03.971
Có nhiều người hỏi tôi

00:10:03.971 --> 00:10:05.757
Anh học nhiều ngoại ngữ
đến thế cùng một lúc

00:10:05.757 --> 00:10:07.047
làm sao anh không bị lẫn lộn nhỉ?

00:10:07.047 --> 00:10:08.544
hay làm thế nào anh nhớ
nhiều từ đến thế?

00:10:08.544 --> 00:10:09.946
Trong tiếng Tây Ban Nha, 
tôi học từ cái bàn

00:10:09.946 --> 00:10:11.678
và từ quyển sách
vào tai này qua tai kia ngay.

00:10:12.190 --> 00:10:14.040
Cách tôi làm là nắm chặt lấy nó.

00:10:14.040 --> 00:10:15.689
Ví dụ

00:10:16.289 --> 00:10:18.040
lấy ba từ này trong tiếng Indonesia.

00:10:18.040 --> 00:10:20.244
Đây là những từ nằm trong 
nhóm 50 từ đầu tiên tôi học

00:10:20.244 --> 00:10:21.768
"Kepala", "Kabar", "Kantor".

00:10:21.768 --> 00:10:23.749
về từ vựng, chúng không
liên quan gì đến nhau

00:10:23.749 --> 00:10:24.771
''Kepala'' là đầu. ''Kabar'' là tin tức.
''Kantor'' là văn phòng

00:10:27.256 --> 00:10:30.267
Nhưng mà chúng nghe na ná ''K'', ''A''
Đúng không ạ?

00:10:30.267 --> 00:10:31.282
Thế điều tôi làm là

00:10:31.282 --> 00:10:34.756
tôi ghi nhớ những từ
theo một khối có âm tương tự.

00:10:34.756 --> 00:10:36.511
Nên nếu tôi nghe từ ''Kepala''
trong tiếng Indo

00:10:36.511 --> 00:10:38.763
Tôi lập tức nghĩ đến
từ ''Kebar'' và ''Kantor''

00:10:38.763 --> 00:10:41.510
Giống như vậy, trong tiếng Ả Rập
"Iktissad", "Istiklal", "Sokot".

00:10:41.510 --> 00:10:42.759
Ba từ này chẳng liên quan đến nhau

00:10:42.759 --> 00:10:45.242
Một là kinh tế, một là độc lập,
một là suy sụp

00:10:45.242 --> 00:10:47.272
Nhưng nếu tôi nghe 1 từ, thì nó gợi nhớ..
(Cười)

00:10:47.272 --> 00:10:51.262
(Cười)

00:10:51.262 --> 00:10:52.774
nó gợi nhớ các từ còn lại

00:10:53.494 --> 00:10:54.536
Tương tự với tiếng Do Thái

00:10:54.536 --> 00:10:56.011
(bằng tiếng Do Thái)

00:10:56.011 --> 00:10:58.516
Ngay cả khi nghĩa của chúng là
quay lại, nhớ và tỏa sáng

00:10:58.516 --> 00:11:01.006
hay trong tiếng Farsi chúng
có liên quan đến nhau

00:11:01.006 --> 00:11:02.291
Nên với tôi, nếu tôi nghe từ ''Pedar''

00:11:02.291 --> 00:11:03.270
nghĩa là bố

00:11:03.270 --> 00:11:04.659
tôi sẽ tự động nghĩ ra các từ

00:11:04.659 --> 00:11:06.513
"Mada", "Barodar", "Dokhtar".

00:11:06.513 --> 00:11:08.509
mẹ, anh trai, con gái

00:11:08.509 --> 00:11:10.268
Tóm lại, đó là một cách học

00:11:10.268 --> 00:11:13.014
và tôi không nói rằng nó sẽ
khiến bạn thông thạo 1 ngôn ngữ

00:11:13.014 --> 00:11:14.086
nó chỉ là 1 trong các cách

00:11:14.086 --> 00:11:15.865
để vượt qua những khó khăn

00:11:16.715 --> 00:11:17.917
Và có thể bạn tự hỏi

00:11:18.657 --> 00:11:20.089
Làm việc này thì được cái gì?

00:11:20.859 --> 00:11:22.932
Tại sao học tiếng Pasho hay tiếng Ojibwe

00:11:22.932 --> 00:11:24.344
khi bạn đang sống ở New York?

00:11:24.344 --> 00:11:26.529
Lý do là

00:11:27.165 --> 00:11:28.942
Thực ra,
tôi sống ở New York cả đời mình

00:11:28.942 --> 00:11:31.257
và tôi luôn bị choáng ngợp
bởi số lượng ngôn ngữ

00:11:31.257 --> 00:11:32.534
tôi có thể nghe trong 1 ngày

00:11:32.534 --> 00:11:35.777
Đi dọc theo một con phố,
tôi sẽ thấy các bảng hiệu tiếng Trung 
hay tiếng Tây Ban Nha

00:11:35.777 --> 00:11:39.042
Tôi thấy hiệu sách Nga,
nhà hàng Ấn Độ, nhà tắm Thổ Nhĩ Kỳ.

00:11:39.042 --> 00:11:41.230
Bất chấp sự đa dạng ngôn ngữ đó,

00:11:41.230 --> 00:11:42.838
văn hóa Mỹ chủ đạo

00:11:42.838 --> 00:11:44.856
vẫn dứt khoát ở dạng đơn ngữ

00:11:44.856 --> 00:11:46.054
Nếu bạn không tin,

00:11:46.054 --> 00:11:49.515
hãy xem phản ứng với
video quảng cáo Coca-cola Super Bowl

00:11:51.015 --> 00:11:55.264
Vì thế khi tôi bắt đầu thử nghiệm
với việc học ngoại ngữ

00:11:55.264 --> 00:11:56.428
tôi đã tìm thấy một cộng đồng

00:11:56.428 --> 00:11:57.592
những người học ở ngay New York.

00:11:57.592 --> 00:11:58.758
Tôi đã đi xa hơn giới hạn thành phố

00:11:58.758 --> 00:12:01.782
và vì thiếu từ,
tự làm mình xấu hổ

00:12:01.782 --> 00:12:03.501
tôi cố gắng nói chuyện
với người ta cả ngày

00:12:03.501 --> 00:12:05.081
tìm hiểu quan điểm của họ về mọi thứ

00:12:05.081 --> 00:12:06.661
và sử dụng các kỹ năng ngôn ngữ mới phát hiện ra

00:12:06.661 --> 00:12:09.479
Video: (bằng tiếng Nga) Tên anh là gì?
Natan

00:12:09.479 --> 00:12:10.938
Natan
Xin chào

00:12:10.938 --> 00:12:11.984
Tên anh là gì?

00:12:11.984 --> 00:12:13.770
Tôi là Tim

00:12:14.150 --> 00:12:15.611
Rất vui được gặp anh

00:12:15.611 --> 00:12:17.099
Rất vui được gặp anh

00:12:17.099 --> 00:12:18.187
Anh từ đâu đến?

00:12:18.367 --> 00:12:20.135
(bằng tiếng Urdu) Cuốn sách này là do

00:12:20.135 --> 00:12:22.251
Qudratullah Shanab tự viết

00:12:23.735 --> 00:12:24.905
''nawist'' nghĩa là gì?

00:12:25.625 --> 00:12:28.795
Nó nghĩa là tác giả đã viết...

00:12:31.375 --> 00:12:32.766
À, rồi, Khod-Nawist (tự viết)

00:12:32.766 --> 00:12:34.248
xuất phát từ khod-nevashtan
trong tiếng Ba Tư

00:12:34.248 --> 00:12:36.239
Đấy, bạn có thể phải dùng rất nhiều tiếng Anh

00:12:36.239 --> 00:12:37.440
có thể bạn không thật sự

00:12:37.440 --> 00:12:39.276
đặc biệt thu hút khi bạn nói

00:12:39.276 --> 00:12:40.211
nhưng vấn đề là
bạn đã bước ra ngoài

00:12:40.211 --> 00:12:41.582
và bạn trải nghiệm

00:12:41.582 --> 00:12:42.758
Tôi không nói tiếng Urdu giỏi

00:12:42.758 --> 00:12:44.489
đoạn hội thoại đó nghe khá kỳ,

00:12:44.489 --> 00:12:47.737
nhưng chỉ từ đó,
tôi đã học được từ mới ''Khod-nawist''

00:12:47.877 --> 00:12:49.637
và tôi sẽ không bao giờ quên nó.

00:12:50.257 --> 00:12:52.840
Tiếp theo nữa, bạn lại có thể tự hỏi

00:12:52.840 --> 00:12:55.173
Một lần nữa, làm việc này có ý nghĩa gì?

00:12:55.173 --> 00:12:56.912
Tôi đã cố gắng giải thích với mọi người

00:12:56.912 --> 00:12:58.494
những động lực khác nhau của tôi là gì

00:12:58.494 --> 00:13:00.741
nhưng tôi thấy câu nói
của Nelson Mandela

00:13:00.741 --> 00:13:02.281
là cách lý giải tốt nhất

00:13:02.281 --> 00:13:04.062
''Nếu bạn nói với một người
bằng ngôn ngữ mà anh ta hiểu

00:13:04.062 --> 00:13:05.509
điều đó sẽ ở lại trong đầu anh ta.

00:13:05.509 --> 00:13:08.785
Nếu bạn nói với một người bằng ngôn ngữ của anh ta
thì điều đó sẽ nằm lại trong trái tim anh ta

00:13:08.785 --> 00:13:10.476
Khi tôi bắt đầu nhận thấy

00:13:10.476 --> 00:13:12.357
có một sự kết nối rộng lớn

00:13:12.357 --> 00:13:13.938
giữa ngôn ngữ và văn hóa

00:13:13.938 --> 00:13:15.520
ngôn ngữ và tư duy.

00:13:15.520 --> 00:13:19.015
Thực tình mà nói, 
nếu bạn muốn học tiếng Ba Tư , ví dụ thế

00:13:19.015 --> 00:13:21.051
bạn cầm từ điển lên, bạn nói
''Tôi biết nói ''cảm ơn'' thế nào,

00:13:21.051 --> 00:13:22.521
Tôi biết nói ''Cái này giá bao nhiêu?''

00:13:22.521 --> 00:13:23.643
và tôi biết nói ''tạm biệt''.

00:13:23.643 --> 00:13:24.963
Ô, tôi biết tiếng Ba Tư.''

00:13:25.353 --> 00:13:28.265
Có lẽ là không, thực ra, hãy xem

00:13:28.265 --> 00:13:30.762
nếu bạn muốn một cái gì đó
ở một hiệu sách Ba Tư,

00:13:30.762 --> 00:13:32.757
bạn có thể hỏi ai đó ''Cái này giá bao nhiêu?''

00:13:32.757 --> 00:13:35.013
Nói chung anh ta sẽ nói với thế này:

00:13:35.013 --> 00:13:36.223
"Ghabeli nadaareh."

00:13:36.223 --> 00:13:38.256
nghĩa là ''Nó vô giá trị''

00:13:38.256 --> 00:13:39.775
(Cười)

00:13:39.775 --> 00:13:42.780
Thực tế đây là một nét văn hóa sâu sắc 
gọi là ''Taaraf''

00:13:42.780 --> 00:13:44.749
trong đó, hai người đàm thoại với nhau

00:13:44.749 --> 00:13:47.220
cả hai đều cố gắng cư xử
khiêm nhường hơn người kia.

00:13:47.220 --> 00:13:48.274
Thế nên nếu tôi đi mua sách

00:13:48.274 --> 00:13:50.506
sẽ là thô lỗ nếu người đó nói với tôi
''Nó giá 5 đồng''

00:13:50.506 --> 00:13:52.263
Anh ta phải nói ''Nó không có giá gì cả, thưa anh

00:13:52.263 --> 00:13:54.227
Anh đẹp trai quá
anh tài giỏi quá

00:13:55.486 --> 00:13:56.745
(Cười)

00:13:56.745 --> 00:13:58.004
Anh cứ cầm về,
Tôi rất khiêm nhường, anh cứ cầm luôn cho''

00:13:58.004 --> 00:14:00.767
(Cười)

00:14:00.767 --> 00:14:04.276
Hoặc bạn có thể thấy gì đó
như thế này:

00:14:04.276 --> 00:14:05.782
Nếu bạn muốn cảm ơn ai đó

00:14:05.782 --> 00:14:07.489
nếu bạn muốn bày tỏ lòng biết ơn,

00:14:07.489 --> 00:14:08.770
hoặc nói "rất vui được gặp anh''

00:14:08.770 --> 00:14:10.510
Tôi có thể nói ''Có gì đâu,
tôi biết nói ''cảm ơn'' bằng tiếng Farsi mà

00:14:10.510 --> 00:14:12.025
Tôi nói tiếng Farsi''.
Tuy nhiên lại không hẳn thế

00:14:13.225 --> 00:14:15.506
Thật ra tôi thường nghe thấy câu này
khi nói chuyện với người Iran,

00:14:15.506 --> 00:14:16.962
"Ghorbanet beram."

00:14:16.962 --> 00:14:18.480
dịch sát nghĩa là

00:14:18.480 --> 00:14:22.770
"Tôi có thể hy sinh cuộc đời tôi cho anh''
(Cười)

00:14:22.770 --> 00:14:24.771
Thế đấy, nó văn thơ

00:14:24.771 --> 00:14:26.723
bạn có thể coi nó là thống thiết quá đáng

00:14:27.833 --> 00:14:31.598
nhưng đó là điều bạn phải thật sự hiểu được văn hóa 
để nắm bắt được

00:14:32.536 --> 00:14:34.263
Tôi không muốn phóng đại

00:14:34.263 --> 00:14:36.256
vì, hãy nghĩ xem, 
chúng ta cũng nói thế trong tiếng Anh suốt mà

00:14:36.256 --> 00:14:37.766
Nếu bạn hỏi ai đó ''Anh có khỏe không?''

00:14:37.766 --> 00:14:39.271
Bạn chờ đợi câu trả lời như thế nào?

00:14:39.271 --> 00:14:40.269
''Tôi ổn''

00:14:40.269 --> 00:14:41.735
Nếu bạn nói với tôi cái gì khác
tôi không quan tâm

00:14:41.735 --> 00:14:42.756
(Cười)

00:14:42.756 --> 00:14:43.775
Nhưng chúng ta vẫn nói

00:14:43.775 --> 00:14:44.767
Chúng ta nói ''Chúa phù hộ anh''

00:14:44.767 --> 00:14:47.060
ngay cả khi hiện tại nó chẳng có nội dung tôn giáo
thật sự hàm chứa trong đó

00:14:47.060 --> 00:14:48.263
khi người ta hắt xì hơi
Đúng không ạ? Thế thì

00:14:52.510 --> 00:14:54.123
Thật là thú vị chúng ta nghĩ đến một điều

00:14:54.123 --> 00:14:55.533
mà đa số các nhà ngôn ngữ học tin rằng

00:14:55.533 --> 00:14:58.501
ngôn ngữ vốn không
ảnh hưởng lên cách bạn nghĩ

00:14:58.501 --> 00:15:01.234
Đúng thế. Không có ngôn ngữ nào
có thể biến bạn thành thần đồng toán học.

00:15:01.234 --> 00:15:02.903
Không có ngôn ngữ nào có thể làm cho

00:15:02.903 --> 00:15:05.299
các vấn đề logic trở nên không thể hiểu được.

00:15:05.299 --> 00:15:08.034
Nhưng có một sự ràng buộc 
giữa ngôn ngữ và văn hóa

00:15:08.034 --> 00:15:09.308
Có rất nhiều ngôn ngữ có thể nói cho bạn

00:15:09.308 --> 00:15:11.604
về cả quan niệm văn hóa

00:15:11.604 --> 00:15:13.079
và thực tế, trên trái đất,

00:15:13.079 --> 00:15:16.228
mỗi hai tuần, có một ngôn ngữ chết đi

00:15:16.228 --> 00:15:17.750
Không còn ai nói nó nữa.

00:15:17.750 --> 00:15:19.774
Bởi chiến tranh, bởi đói kém,

00:15:19.774 --> 00:15:21.730
đa số trường hợp là do bị đồng hóa

00:15:21.730 --> 00:15:23.763
Có lẽ , sẽ dễ dàng cho tôi hơn
khi không nói tiếng của làng tôi

00:15:23.763 --> 00:15:26.245
mà nói tiếng Ả Rập, chẳng hạn.

00:15:26.245 --> 00:15:28.763
Hoặc có thể tôi đến từ một bộ tộc Amazon,

00:15:28.763 --> 00:15:30.070
môi trường sống của tôi bị mất dần

00:15:30.070 --> 00:15:32.519
và hợp lý hơn là tôi
sẽ học tiếng Bồ Đào Nha

00:15:32.519 --> 00:15:34.034
và để mất văn hóa của mình.

00:15:34.764 --> 00:15:35.774
Hãy nghĩ về điều đó.

00:15:35.774 --> 00:15:38.264
Hai tháng nữa, kể từ hôm nay, ngày 1 tháng Tư

00:15:38.264 --> 00:15:39.769
Đối với nhiều bạn, ngày đó sẽ căng thẳng

00:15:39.769 --> 00:15:41.274
vì bạn phải nộp bài

00:15:41.274 --> 00:15:42.780
hoặc phải trả tiền nhà.

00:15:42.780 --> 00:15:44.265
Nhưng đối với hai nhóm
người trên thế giới

00:15:44.265 --> 00:15:47.050
đối với hai nền văn hóa, điều đó có nghĩa là
sự ra đi của ngôn ngữ của họ

00:15:47.050 --> 00:15:49.745
Cái chết của những truyền thuyết,
của lịch sử, của văn hóa dân gian.

00:15:49.745 --> 00:15:51.775
Của cách hiểu thế giới của họ.

00:15:51.775 --> 00:15:54.504
Nào, thế giờ bạn
ôn lại tiếng Tây Ban Nha

00:15:54.504 --> 00:15:56.496
đi đến lớp tiếng Nhật,

00:15:56.496 --> 00:15:58.788
sẽ không ngăn cản được sự biến mất của ngôn ngữ

00:15:59.228 --> 00:16:02.770
Nhưng điều cần làm là,
bắt đầu mở rộng đầu óc của bạn với ý nghĩ

00:16:02.770 --> 00:16:05.517
rằng ngôn ngữ
trong ý nghĩa và bản chất của nó

00:16:05.517 --> 00:16:08.743
thể hiện quan điểm về thế giới văn hóa.

00:16:08.743 --> 00:16:11.490
Vè nếu tôi có thể truyền đạt cho bạn
một điều tại TEDxTeen hôm nay

00:16:11.490 --> 00:16:13.003
thì đó là:

00:16:13.003 --> 00:16:14.983
Bạn có thể dịch từ ngữ dễ dàng

00:16:14.983 --> 00:16:17.377
nhưng bạn không thể
truyền tải được hết ý nghĩa.

00:16:17.377 --> 00:16:18.382
Cảm ơn

00:16:18.382 --> 00:16:22.279
(Tiếng cổ vũ)