Si ndikojnë cigaret në trupin tonë? -Krishna Sudhir

Gjej leksionin e plote: https://ed.ted.com/lessons/how-do-cigarettes-affect-the-body-krishna-sudhir

Cigaret nuk janë të mira për shëndet.
Kjo nuk është diçka e re--kemi ditur për rrezikun e pirjes së duhanit për shumë dekada. Por si na dëmtojnë cigaret saktësisht?
Le të shohim se çfarë ndodh kur këto substanca hyjnë në trupin tonë,
dhe çfarë ndodh kur e ndërpresim duhanpirjen.

Leksioni nga Krishna Sudhir, regjia TED-Ed.

Cigaret nuk janë të mira për shëndet.

Kjo s'është e re, kemi ditur për rrezikun
e pirjes së duhanit për shumë dekada.

Por si na dëmtojnë cigaret saktësisht?

Le të shohim se çfarë ndodh
kur këto substanca

hyjnë në trupin tonë,

dhe çfarë ndodh
kur e ndërpresim duhanpirjen.

Me çdo thithje,

ne fusim në trupin tonë mbi 5000
substanca kimike.

Nga fillimi, katrani,
një material i zi, rrëshinor

fillon të mbulon dhëmbët dhe gingivën,

duke dëmtuar zmaltin e dhëmbëve dhe
si pasojë duke shkatërruar dhëmbët.

Me kalimin e kohës duhanpirja dëmton
edhe mbaresat nervore në hundë,

duke shkaktuar humbjen
e aftësisë së dallimit të aromave.

Brenda në rrugët e frymëmarrjes
dhe mushkëri,

duhanpirja rrit aftësinë për infeksione,

dhe sëmundje kronike si bronkiti
dhe emfizema.

Këtë e bën duke dëmtuar ciliet që gjenden
në qelizat e këtyre organeve.

Ciliet janë struktura
të vogla në formë fijesh

detyra e të cilave është që të mbajnë
të pastra rrugët e frymëmarrjes.

Pastaj mbush alveolat.

Alveolat janë qeska të vogla
të mbushura me ajër

që mundësojnë këmbimin e oksigjenit
dhe dyoksidit të karbonit

mes mushkerive dhe gjakut.

Një gaz toksik që quhet monoksid karboni
përshkon këtë membranë dhe kalon në gjak,

duke u lidhur kështu me hemoglobinën

dhe duke zhvendosur oksigjenin

që normalisht do duhej
të qarkullonte nëpër trup.

Kjo është një nga arsyet pse duhanpirja
çon në deprivim të oksigjenit

dhe shkurtim të frymëmarrjes.

Në 10 sekonda,

qarkullimi i gjakut bart në tru
një stimulant që quhet nikotinë,

që shkakton lirimin e dopaminës
dhe neurotransmiterëve tjerë në tru

perfshirë edhe endorfinat

që krijojnë ndjenjën e kënaqësisë
gjë që e bën duhanpirjen adiktive.

Nikotina dhe substancat tjera
kimike që gjenden në cigare

shkaktojnë ngushtim të enëve
të gjakut me kalimin e kohës

dhe dëmtojnë endotelin e enëvë të gjakut

duke penguar kështu qarkullimin e gjakut.

Këto ndryshime shkaktojnë
trashjen e murit të enëve të gjakut

dhe rrisin ngjitshmërinë e trombociteve,

kjo ndihmon në formimin
e koagulimeve në gjak

dhe nxisin infarktin në zemër.

Shumë nga kemikalet që gjenden në cigare
nxisin mutacione të rrezikshme

në ADN e trupit tonë
dhe kjo bën që të zhvillohet kanceri.

Përbërësit e duhanit si Arsenik dhe Nikel

mund të ndërprerjnë procesin
e riparimit të ADN,

dhe të dëmtojnë aftësinë e organizmit
tonë për të luftuar kancerin.

Në fakt në SHBA, nje nga tre
të vdekurit nga kanceri

si shkaktar kanë pasur duhanpirjen.

Duhanpirja nuk shkakton
vetëm kancer të mushkërive.

Mund të shkaktojë edhe kancer
në shumë inde dhe organe,

të dëmtojë shikimin

dhe të dobësojë eshtrat.

Është më e vështirë për femrat
që të ngelen shtatzënë.

Dhe për meshkuj, mund të shkaktojë
disfunksione në ereksion.

Por njerëzit që ndërprejnë duhanpirjen,

kanë shumë benefite

të menjëhershme.

20 minuta pas ndërprerjes së duhanit,

të rrahurat e zemrës dhe shtypja e gjakut
fillojnë të kthehen në normale.

Pas 12 orësh, nivelet e monoksidit
të karbonit fillojnë të stabilizohen

duke rritur kapacitetin
e gjakut për të bartur oksigjenin .

Një ditë pas ndërprerjes së duhanpirjes,

zvogëlohet rreziku i infarktit në zemër
me rënien e shtypjes së gjakut

dhe normalizim të rrahurave të zemrës.

Pas dy ditësh, mbaresat nervore
përgjegjëse për ndjesinë e aromave

dhe shijes fillojnë të kthejnë
funksionin e tyre.

Mushkëritë shërohen nje muaj
pas ndërprerjes së duhanpirjes,

me zvogëlim të kollitjes
dhe normalizim të frymëmarrjes.

Ciliet që gjenden në mushkri
dhe rrugë të frymëmarrjes

fillojnë të kthejnë funksionin
e tyre pas disa javësh,

dhe shërohen plotësisht pas 9 muajsh,
duke rritur rezistencën ndaj infeksioneve.

Pas nje vit të ndërprerjes së duhanpirjes,

rreziku i semundjes se zemres
zvogëlohet përgjysmë

ndersa përmirësohet funksioni
i enëve të gjakut.

Pas pese vjetesh,

zvogëlohet shumë rreziku
i formimit të koagulove në gjak,

gjithashtu edhe i infarktit në zemër.

Pas 10 vitesh, zvogëlohet rreziku i zhvillimit
të kancerit të mushkërive

deri në 50%.

Kjo ndodh si shkak i aftësisë së organizmit
për të riparuar ADN e dëmtuar.

Pas 15 vitesh, mundësia e zhvillimit
të sëmundjeve koronare të zemrës

është gati e njëjte si e jo-duhanpirësve.

Kjo dihet se nuk është e lehtë
për tu arritur.

Ndalimi i duhanpirjes shkakton
shqetësim dhe depresion,

si pasojë e lënies së nikotinës.

Fatmirësisht, këto efekte
janë të përkohshme.

Ndërprerja e duhanit është
duke u bërë çdo ditë e më e lehtë

falë zhvillimit të mundësive të shumta
për të arritur këtë gjë.

Terapia e zëvendësimit të nikotinës përmes
përdorimit të çamçakëzit,

fashave ngjitese në lëkurë,

tabletave,

dhe sprejeve

ndihmon në lënien e duhanit.

Ato funksionojnë si stimulues për
receptorët e nikotinës në tru

e kështu pengojnë zhvillimin e paraqitjes
së simptomave të tërheqjes nga nikotina

pa përdorimin e substancave
të dëmshme kimike.

Këshillimi e grupet suportuese,

terapia kognitive,

aktiviteti fizik

ndihmon gjithashtu.

Ky është lajm i mirë,

sepse ndërprerja e duhanpirjes ndihmon
që ju të jeni prapë të shëndetshëm.