WEBVTT

00:00:06.898 --> 00:00:09.219
Cigaret nuk janë të mira për shëndet.

00:00:09.219 --> 00:00:13.865
Kjo s'është e re, kemi ditur për rrezikun
e pirjes së duhanit për shumë dekada.

00:00:13.865 --> 00:00:16.860
Por si na dëmtojnë cigaret saktësisht?

00:00:16.860 --> 00:00:19.192
Le të shohim se çfarë ndodh
kur këto substanca

00:00:19.192 --> 00:00:20.851
hyjnë në trupin tonë,

00:00:20.851 --> 00:00:25.478
dhe çfarë ndodh
kur e ndërpresim duhanpirjen.

NOTE Paragraph

00:00:25.478 --> 00:00:27.358
Me çdo thithje,

00:00:27.358 --> 00:00:31.538
ne fusim në trupin tonë mbi 5000
substanca kimike.

00:00:33.766 --> 00:00:37.444
Nga fillimi, katrani, 
një material i zi, rrëshinor

00:00:37.444 --> 00:00:39.825
fillon të mbulon dhëmbët dhe gingivën,

00:00:39.825 --> 00:00:43.708
duke dëmtuar zmaltin e dhëmbëve dhe
si pasojë duke shkatërruar dhëmbët.

00:00:43.708 --> 00:00:47.321
Me kalimin e kohës duhanpirja dëmton
edhe mbaresat nervore në hundë,

00:00:47.321 --> 00:00:50.006
duke shkaktuar humbjen
e aftësisë së dallimit të aromave.

NOTE Paragraph

00:00:50.006 --> 00:00:52.185
Brenda në rrugët e frymëmarrjes 
dhe mushkëri,

00:00:52.185 --> 00:00:54.604
duhanpirja rrit aftësinë për infeksione,

00:00:54.604 --> 00:00:58.337
dhe sëmundje kronike si bronkiti 
dhe emfizema.

00:00:58.337 --> 00:01:01.707
Këtë e bën duke dëmtuar ciliet që gjenden
në qelizat e këtyre organeve.

00:01:01.707 --> 00:01:03.847
Ciliet janë struktura
të vogla në formë fijesh

00:01:03.847 --> 00:01:07.127
detyra e të cilave është që të mbajnë
të pastra rrugët e frymëmarrjes.

00:01:07.127 --> 00:01:08.754
Pastaj mbush alveolat.

00:01:08.754 --> 00:01:11.014
Alveolat janë qeska të vogla
të mbushura me ajër

00:01:11.014 --> 00:01:13.874
që mundësojnë këmbimin e oksigjenit
dhe dyoksidit të karbonit

00:01:13.874 --> 00:01:15.258
mes mushkerive dhe gjakut.

00:01:15.258 --> 00:01:19.731
Një gaz toksik që quhet monoksid karboni 
përshkon këtë membranë dhe kalon në gjak,

00:01:19.731 --> 00:01:21.958
duke u lidhur kështu me hemoglobinën

00:01:21.958 --> 00:01:23.561
dhe duke zhvendosur oksigjenin

00:01:23.561 --> 00:01:26.771
që normalisht do duhej
të qarkullonte nëpër trup.

00:01:26.771 --> 00:01:30.380
Kjo është një nga arsyet pse duhanpirja
çon në deprivim të oksigjenit

00:01:30.380 --> 00:01:32.954
dhe shkurtim të frymëmarrjes.

NOTE Paragraph

00:01:32.954 --> 00:01:35.121
Në 10 sekonda,

00:01:35.121 --> 00:01:38.897
qarkullimi i gjakut bart në tru
një stimulant që quhet nikotinë,

00:01:38.897 --> 00:01:42.413
që shkakton lirimin e dopaminës
dhe neurotransmiterëve tjerë në tru

00:01:42.413 --> 00:01:43.689
perfshirë edhe endorfinat

00:01:43.689 --> 00:01:47.394
që krijojnë ndjenjën e kënaqësisë 
gjë që e bën duhanpirjen adiktive.

00:01:47.394 --> 00:01:50.143
Nikotina dhe substancat tjera 
kimike që gjenden në cigare

00:01:50.143 --> 00:01:53.006
shkaktojnë ngushtim të enëve
të gjakut me kalimin e kohës

00:01:53.006 --> 00:01:55.292
dhe dëmtojnë endotelin e enëvë të gjakut

00:01:55.292 --> 00:01:57.675
duke penguar kështu qarkullimin e gjakut.

00:01:57.675 --> 00:02:00.957
Këto ndryshime shkaktojnë
trashjen e murit të enëve të gjakut

00:02:00.957 --> 00:02:03.471
dhe rrisin ngjitshmërinë e trombociteve,

00:02:03.471 --> 00:02:06.055
kjo ndihmon në formimin 
e koagulimeve në gjak

00:02:06.055 --> 00:02:08.929
dhe nxisin infarktin në zemër.

NOTE Paragraph

00:02:08.929 --> 00:02:12.689
Shumë nga kemikalet që gjenden në cigare 
nxisin mutacione të rrezikshme

00:02:12.689 --> 00:02:15.965
në ADN e trupit tonë
dhe kjo bën që të zhvillohet kanceri.

00:02:15.965 --> 00:02:18.955
Përbërësit e duhanit si Arsenik dhe Nikel

00:02:18.955 --> 00:02:21.524
mund të ndërprerjnë procesin
e riparimit të ADN,

00:02:21.524 --> 00:02:25.443
dhe të dëmtojnë aftësinë e organizmit 
tonë për të luftuar kancerin.

00:02:25.443 --> 00:02:29.175
Në fakt në SHBA, nje nga tre
të vdekurit nga kanceri

00:02:29.175 --> 00:02:31.218
si shkaktar kanë pasur duhanpirjen.

NOTE Paragraph

00:02:31.218 --> 00:02:33.621
Duhanpirja nuk shkakton
vetëm kancer të mushkërive.

00:02:33.621 --> 00:02:36.938
Mund të shkaktojë edhe kancer
në shumë inde dhe organe,

00:02:36.938 --> 00:02:38.745
të dëmtojë shikimin

00:02:38.745 --> 00:02:40.901
dhe të dobësojë eshtrat.

00:02:40.901 --> 00:02:43.110
Është më e vështirë për femrat 
që të ngelen shtatzënë.

00:02:43.110 --> 00:02:46.088
Dhe për meshkuj, mund të shkaktojë
disfunksione në ereksion.

NOTE Paragraph

00:02:46.088 --> 00:02:47.785
Por njerëzit që ndërprejnë duhanpirjen,

00:02:47.785 --> 00:02:49.763
kanë shumë benefite

00:02:49.763 --> 00:02:53.328
të menjëhershme.

NOTE Paragraph

00:02:53.328 --> 00:02:57.010
20 minuta pas ndërprerjes së duhanit,

00:02:57.010 --> 00:03:00.841
të rrahurat e zemrës dhe shtypja e gjakut
fillojnë të kthehen në normale.

00:03:00.841 --> 00:03:04.169
Pas 12 orësh, nivelet e monoksidit
të karbonit fillojnë të stabilizohen

00:03:04.169 --> 00:03:06.973
duke rritur kapacitetin 
e gjakut për të bartur oksigjenin .

00:03:06.973 --> 00:03:08.900
Një ditë pas ndërprerjes së duhanpirjes,

00:03:08.900 --> 00:03:12.214
zvogëlohet rreziku i infarktit në zemër
me rënien e shtypjes së gjakut

00:03:12.214 --> 00:03:13.894
dhe normalizim të rrahurave të zemrës.

00:03:13.894 --> 00:03:17.060
Pas dy ditësh, mbaresat nervore
përgjegjëse për ndjesinë e aromave

00:03:17.060 --> 00:03:20.094
dhe shijes fillojnë të kthejnë
funksionin e tyre.

NOTE Paragraph

00:03:20.094 --> 00:03:23.090
Mushkëritë shërohen nje muaj
pas ndërprerjes së duhanpirjes,

00:03:23.090 --> 00:03:25.875
me zvogëlim të kollitjes
dhe normalizim të frymëmarrjes.

00:03:25.875 --> 00:03:28.559
Ciliet që gjenden në mushkri
dhe rrugë të frymëmarrjes

00:03:28.559 --> 00:03:31.077
fillojnë të kthejnë funksionin
e tyre pas disa javësh,

00:03:31.077 --> 00:03:35.150
dhe shërohen plotësisht pas 9 muajsh,
duke rritur rezistencën ndaj infeksioneve.

NOTE Paragraph

00:03:35.150 --> 00:03:37.107
Pas nje vit të ndërprerjes së duhanpirjes,

00:03:37.107 --> 00:03:38.107
rreziku i semundjes se zemres
zvogëlohet përgjysmë

00:03:38.107 --> 00:03:42.761
ndersa përmirësohet funksioni
i enëve të gjakut.

00:03:42.761 --> 00:03:44.025
Pas pese vjetesh,

00:03:44.025 --> 00:03:46.845
zvogëlohet shumë rreziku 
i formimit të koagulove në gjak,

00:03:46.845 --> 00:03:49.751
gjithashtu edhe i infarktit në zemër.

00:03:49.751 --> 00:03:53.352
Pas 10 vitesh, zvogëlohet rreziku i zhvillimit
të kancerit të mushkërive

00:03:53.352 --> 00:03:55.398
deri në 50%.

00:03:55.398 --> 00:04:00.169
Kjo ndodh si shkak i aftësisë së organizmit
për të riparuar ADN e dëmtuar.

00:04:00.169 --> 00:04:04.008
Pas 15 vitesh, mundësia e zhvillimit
të sëmundjeve koronare të zemrës

00:04:04.008 --> 00:04:07.522
është gati e njëjte si e jo-duhanpirësve.

NOTE Paragraph

00:04:07.522 --> 00:04:10.818
Kjo dihet se nuk është e lehtë 
për tu arritur.

00:04:10.818 --> 00:04:13.640
Ndalimi i duhanpirjes shkakton
shqetësim dhe depresion,

00:04:13.640 --> 00:04:15.582
si pasojë e lënies së nikotinës.

00:04:15.582 --> 00:04:19.292
Fatmirësisht, këto efekte
janë të përkohshme.

00:04:19.292 --> 00:04:22.980
Ndërprerja e duhanit është 
duke u bërë çdo ditë e më e lehtë

00:04:22.980 --> 00:04:23.980
falë zhvillimit të mundësive të shumta 
për të arritur këtë gjë.

00:04:23.980 --> 00:04:26.426
Terapia e zëvendësimit të nikotinës përmes
përdorimit të çamçakëzit,

00:04:26.426 --> 00:04:27.655
fashave ngjitese në lëkurë,

00:04:27.655 --> 00:04:28.439
tabletave,

00:04:28.439 --> 00:04:29.352
dhe sprejeve

00:04:29.352 --> 00:04:32.345
ndihmon në lënien e duhanit.

00:04:32.345 --> 00:04:35.458
Ato funksionojnë si stimulues për
receptorët e nikotinës në tru

00:04:35.458 --> 00:04:37.850
e kështu pengojnë zhvillimin e paraqitjes
së simptomave të tërheqjes nga nikotina

00:04:37.850 --> 00:04:40.758
pa përdorimin e substancave
të dëmshme kimike.

00:04:40.758 --> 00:04:42.470
Këshillimi e grupet suportuese,

00:04:42.470 --> 00:04:44.413
terapia kognitive,

00:04:44.413 --> 00:04:46.606
aktiviteti fizik

00:04:46.606 --> 00:04:50.061
ndihmon gjithashtu.

NOTE Paragraph

00:04:50.061 --> 00:04:51.608
Ky është lajm i mirë,

00:04:51.608 --> 00:04:56.256
sepse ndërprerja e duhanpirjes ndihmon
që ju të jeni prapë të shëndetshëm.