-
Bizə f(x)-in natural
-
loqarifma kökaltında
x-ə bərabər ifadə verilmişdir.
-
Məqsədimiz isə
-
f-in törəməsini tapmaqdır.
-
Burada açar olaraq f funksiyasını iki
-
funksiyanın tərkibi kimi götürə bilərik.
-
Bəs bunu çəkməklə
göstərə bilərik?
-
Yaxşı, əgər x-i bizim f
funksiyamıza daxil etsək,
-
ilk olaraq nə etməliyik?
-
Kvadrat kökünü tapmalıyıq.
-
Belə ki, ilk öncə hər
hansı x-i daxil edirik.
-
Sonra onun kvadrat
kökünü tapmalıyıq.
-
Biz x-in kvadratını almaq üçün
-
daxil edilən həddin kvadrat
kökünü tapmalıyıq.
-
Daha sonra nə etməliyik?
-
Əvvəlcə bunun
kvadrat kökünü sonra isə,
-
natural loqarifmasını götürməliyik.
-
Bunun loqarifmasını götürürük.
-
Bunu natural loqarifma olan digər
-
funksiyaya daxil etdikdə götürə bilərik.
-
İçinə hər nəsə daxil edilə bilər.
-
Bu kvadratları
düzəldib
-
verilənə baxırıq.
-
Bəs sonra nə əldə edirik?
-
Kvadrat kökaltında x-in
natural loqarifmasını alırıq.
-
Kökaltında x-in natural loqarifması
-
x-in f funksiyasına bərabərdir.
-
Gördüyümüz kimi f(x)
funksiyasına bu dəstənin,
-
ya da bu bütün dəstənin, ya da ki
-
funksiyaların birləşməsi deyə bilərik.
-
Bu f(x) funksiyası mahiyyətcə
-
iki funksiyanın birləşməsidir.
-
Veriləni bir funksiyaya,
-
ondan alınan nəticəni
isə digər funksiyaya daxil edirik.
-
Burada daxil edilən ifadədən asılı
-
olmayaraq kökaltı ifadə
alacaq u funksiyası var.
-
u(x) funksiyası kökaltında
x-ə bərabərdir.
-
Sonra bunun nəticəsini alırıq.
-
Bunu v adlandırdığımız
digər funksiyaya daxil edirik.
-
Bəs v-də nə olacaq? Hər hansı
-
daxil edilənin
natural loqarifmik qiymətini
-
alırıq. Bu halda f-in, ya da v-nin
-
natural loqarifmik qiymətini alırıq.
-
Daxil edilən kökaltında x ifadəsidir.
-
Kökaltında x-in natural
loqarifması olacaq.
-
Daxil edilən x ilə
v funksiyasını yazaq.
-
Fərz edək ki, bu, natural loqarifmadır.
-
Sadəcə x-in natural loqarifmasıdır.
-
Burada gördüyümüz kimi əvvəldən
-
rənglədiyim funksiyaya bərabərdir.
-
x-in f funkiyası kvadrat kökaltında
-
x-in natural loqarifmasına bərabərdir.
-
Kökaltı v(x) funksiyasına ya
da v(u(x)) funksiyasına bərabərdir.
-
Bu birləşmə bizə deyir ki,
-
əgər burada törəməsini
tapmağa çalışsaq,
-
zəncir qaydası burada
çox daha yaxşıdır.
-
Zəncir qaydası göstərir ki, f(x)
funksiyasının törəməsinin
-
daxili funksiyaya uyğun olan
-
kənar funksiya kimi görünən
-
funksiyanın törəməsinə
bərabər olacaq.
-
Belə ki, bu v(u(x))
-
funksiyasının törəməsi
-
vurulsun x-ə görə
-
daxili funksiyanın törəməsi.
-
u-nun, u(x) funksiyasının törəməsi.
-
Bəs, bunları necə hesablayacayıq?
-
u(x) funksiyasının
törəməsini tapa bilirik.
-
v(x) funksiyası, u(x) funksiyasının
törəməsi, kökaltında x vurulsun
-
x üstü 1/2 qüvvəti ilə
-
eynidir. Deməli, qüvvət üstü
qaydasından işlədə bilərik.
-
1/2 önə gətirsək,
1/2 vurulsun x almış olarıq.
-
Üstlü qiyməti bir vahid azaltsaq,
-
mənfi 1/2 alırıq, bu da mənfi
1/2 üstü qüvvət deməkdir.
-
Bəs f(x) funksiyası, daha doğrusu,
v(x) funksiyasının törəməsi nədir?
-
x-in natural loqarifminin törəməsi
-
bir bölünsün x-dir,
bunu başqa videoda göstərmişik.
-
Biz artıq u(x) və v(x)
funksiyalarının törəmələrini bilirik.
-
Bəs v(u(x)) funksiyasının
törəməsi nədir?
-
v(u(x)) funksiyasını harda
görsək, bunu əvəz edirik.
-
Bir az daha səliqəli yazaq.
-
Bunu u (x) funksiyası
ilə əvəz edirik.
-
Beləliklə, v(u(x)) funksiyası
-
bir bölünsün u(x)
funksiyasına bərabər olacaq.
-
Bir bölünsün u(x) funksiyası bərabərdir.
-
Bir bölünsün u(x) funksiyası
-
kvadrat kökaltında x-ə bərabərdir.
-
Bir bölünsün kvadrat kökaltında x.
-
Bunu müəyyən edirik ki,
-
bir bölünsün kvadrat kökaltında x-dir.
-
u(x) funksiyasıını
müəyyən edrik.
-
1/2 vurulsun x üstü mənfi 1/2-ə.
-
x üstü mənfi 1/2-ə,
bunu təzədən 1/2 vurulsun
-
bir bölünsün x üstü mənfi
1/2 kimi dəyişdirək.
-
1/2 vurulsun bir bölünsün
kvadrat kökaltında x ilə eynidir.
-
Ya da bir bölünsün 2 vurulsun kök
altında x kimi yaza bilərik.
-
Bəs bununla nə əldə edəcəyik?
-
Bu da bərabər olacaq yaşılla yazdığımız
-
v(u(x)) funksiyası bir
bölünsün kökaltında x-ə.
-
Vurulsun u(x) funksiyasının
törəməsi də bir bölünsün 2 vurulsun
-
kökaltında x. İndi bu nəyə
-
bərabər olacaqdır?
-
Bunda cəbrdən istifadə edəcəyik.
-
Bir bölünsün,
2 və kök altında x vurulsun kökaltında
-
x sadəcə x verir.
-
Beləliklə, bir bölünsün
iki vurulsun x-ə qədər sadələşdi.
-
Ümid edirəm,
məntiqli oldu.
-
Diaqram çəkdik ki,
-
beynimiz birləşmə
-
funksiyalarını tanımağa başlasın.
-
Sonra bu ifadələrin
bəzilərini riyaziyyat ya da
-
hesablama kitablarınızda
-
görəcəyiniz zəncir
qaydası ilə də
-
mənalandırdıq. Təcrübə qazandıqca,
-
bütün bunları yazmaq
-
məcburiyyətində qalmadan,
anlayaraq bunu edə biləcəksiniz.
-
Deyə bilərsiniz ki,
mənim bir birləşməm var.
-
Bu, kökaltında x-in
natural loqarifmasıdır.
-
Bu isə x-in u funksiyası əsasından v-dir.
-
Beləliklə, etmək istədiyimiz şey,
-
bu daxili funksiya ilə uyğun bu kənar
-
funksiyanın törəməsini almaqdır.
-
Nəyəsə uyğun olaraq
nəyinsə natural
-
loqarifmasının törəməsi
bir bölünsün nəsədir.
-
Bu, bir bölünsün nəsədir.
-
Nəyinsə natural loqarifmanın törəməsi
-
nəyəsə uyğun olaraq
bir bölünsün nəsədir.
-
Buna görədə biz bunu sadəcə
burda etdik. Başqa yolla desək,
-
x-in natural loqarifması nə olardı?
-
Bu, bir bölünsün x-dir,
lakin bu, x-in loqarifması deyil.
-
Bu, bir bölünsün kökaltında x-dir.
-
Bir bölünsün
kökaltında x.
-
Daxili funksiayaya uyğun olaraq
-
kənar funksiyanin törəməsini götürürük
-
və bu dəfə daxili funksiyanın
-
x-ə görə törəməni vururuq.
-
Bu qədər.
Khan Academy
