-
Ik heb voor mezelf papieren afgedrukt,
omdat ik anders vergeet wat ik allemaal wil zeggen.
-
Goedendag, ik heet Yorick
-
en ik kom uit Haaltert,
dat is een gemeente tussen Aalst en Ninove.
-
Sinds de vorige generatie wordt ons taaltje
niet meer verder geleerd aan de kinderen,
-
terwijl toch nog de meeste mensen hier,
van boven de 40 jaar oud,
-
de taal kunnen spreken.
-
Mijn oude heer en mijn
moeder hadden geprobeerd
-
om mij in het mooi
Vlaams groot te brengen,
-
maar dat is maar half gelukt
-
want ik kan netjes praten,
-
maar als ik in mijn eigen buurt ben,
wordt het vanzelf weer Haalterts.
-
Ik heb het meeste van de taal geleerd
door goed naar mijn vader te luisteren,
-
en naar de mensen uit onze straat.
-
Daar dan nog eens bovenop, heb ik mij
twee boeken aangeschaft
-
in de bibliotheek, gelegen aan de kerk,
-
over de taal van Groot-Haaltert.
-
Die boeken zijn geschreven
door Gilbert Redant,
-
dat is...
-
de vader van het Haaltertse geschrift.
-
Zonder hem was er bijna geen
documentatie van het Haalterts.
-
God hebbe zijn ziel.
-
De taal Haalterts wordt niet in stand
gehouden zoals Aalsters of Ninoofs
-
omdat Haaltert feitelijk niet groter is dan een dorp,
-
en wij hebben ook geen carnaval hier,
-
terwijl dat dat juist zo'n cultureel opstapje is
voor lokale talen,
-
voor lokale spraken.
-
Ik doe mijn best om zoveel mogelijk
Haalterts te brabbelen
-
tegen mijn familie en mijn kameraden,
-
en ik heb een paar liedjes
in het Haalterts geschreven
-
voor bij de accordeon en voor
bij hip hop muziek.
-
Haalterts is een Klein-Brabantse taal
-
of een dialect.
-
Het is feitelijk Brabants met grote
invloed van het Oost-Vlaams,
-
waardoor er verschillende
vervoegingen zijn
-
die van beide streektalen komen.
-
Je hebt, bijvoorbeeld:
-
"È stontj gèjer"
-
en "stontj" is een Brabantse verleden tijd,
terwijl we ook
-
"Oë beldjegen èjer"
hebben,
-
en vervoegingen die eindigen op:
-
"-egen", "-tjegen" of "-tegen"
-
zijn van Oost-Vlaamse afkomst.
-
In de middeleeuwen spraken wij,
op een gegeven moment, Oost-Vlaams hier,
-
maar door verschuiving van het
Brabants is de taal hier veranderd.
-
Het Haalterts is niet zomaar wat Vlaams
met een andere uitspraak:
-
wij hebben een grote woordenschat, die men
in het mooi Vlaams of Nederlands niet heeft.
-
Bijvoorbeeld:
-
"Noste" = volgende
-
"Pertang" = nochtans
-
"En Pantomiene" =
een gebeurtenis die bijna onmogelijk is
-
Ouvèjerdeg = dom en pocherig
-
"Ne karrot'ntrekker" =
iemand die doet alsof
-
Gèjeloeëgen =
verlangend naar iets kijken
-
"Ne pèjeremiejester" =
een veearts
-
"Ne cinnemamaan" =
iemand die liegt of met grote gesten spreekt
-
"Drolleg" = misselijk
-
"Nen bezz'ager" = iemand die het geld draagt
-
Maar ook buiten woordenschat, zijn er ook
een paar lengte- en gewichtsmaten
-
die hier nog gebruikt worden, of toch alleszins
nog bekend zijn bij de mensen.
-
Bijvoorbeeld:
-
Een "el".
-
Dat is de afstand tussen
je elleboog en je hand,
-
en dat is ongeveer...
-
72 centimeter.
-
Dan een "dagwand":
-
dat is het gebied dat
een os op een dag kan omploegen.
-
Dat is...
-
3300 m²
-
En dan zijn er ook nog heel veel mensen
die hier "pond" gebruiken als gewichtsmaat
-
en men heeft dat
omgerekend naar een halve kilo,
-
maar feitelijk is dat rond de 430 gram.
-
Ik ga jullie nog wat uitspraken
in het Haalterts meegeven:
-
"È zal zoëne loeëp oël'n"
= iets dat hij niet zal willen doen
-
"D' endj za' 'nt outjwoëz'n"
= op het einde zullen we zien
-
"Dad Ooz'n Iejer doër Zè goed eet'n instekt"
= wordt gezegd over een nietsnut
-
"A va' krommen oës agen"
= je van de domme houden
-
en dan nog:
-
"Steek et woër da ter giejen otto's roë'n"
= stop het waar de zon niet schijnt
-
En als laatste wil ik alle mensen, die nog Haalterts
kunnen spreken, vanuit het diepste van mijn hart
-
vragen om je kinderen en
kleinkinderen Haalterts te leren
-
want het is toch zo'n rijke en mooie taal.
-
En als je niet van Haaltert afkomstig bent
of gewoon...
-
...of gewoon geen Haalterts kan praten,
-
om toch je best te doen om een stukje te leren,
-
je kan wat uit dit filmpje halen of
je kan een boek van Gilbert Redant kopen, om te kunnen lezen...
-
Misschien komt er een dag dat niemand
nog Haalterts kan spreken of verstaan,
-
en dan hoop ik dat dit beeldmateriaal
toch een idee kan geven
-
over hoe het klonk
-
en hoe de opbouw en de
vervoegingen in elkaar zaten.
-
En om af te sluiten nog drie Haaltertse
tongbrekers die je kan oefenen:
-
De eerste is:
-
"Wa riek ek ik ier?
Riek ek ik ier kak of kak ek ik ier?"
-
De tweede is:
-
"D' esp angd on de ska,
es 't dij van a, kom pak s' a."
-
En de derde is:
-
"Droë ra oër'n in e penneke gekloesjt,
as ke ze lotj vaal'n, tij' zè ze gebloesjt."
-
Allez, salutjes, houd jullie
goed en "de ballen", he!
