WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:06.490
Ik heb voor mezelf papieren afgedrukt,
omdat ik anders vergeet wat ik allemaal wil zeggen.

00:00:06.490 --> 00:00:08.890
Goedendag, ik heet Yorick

00:00:08.890 --> 00:00:13.890
en ik kom uit Haaltert,
dat is een gemeente tussen Aalst en Ninove.

00:00:13.890 --> 00:00:20.490
Sinds de vorige generatie wordt ons taaltje
niet meer verder geleerd aan de kinderen,

00:00:20.490 --> 00:00:25.690
terwijl toch nog de meeste mensen hier,
van boven de 40 jaar oud,

00:00:25.690 --> 00:00:28.290
de taal kunnen spreken.

00:00:28.290 --> 00:00:30.690
Mijn oude heer en mijn
moeder hadden geprobeerd

00:00:30.690 --> 00:00:33.490
om mij in het mooi
Vlaams groot te brengen,

00:00:33.490 --> 00:00:36.390
maar dat is maar half gelukt

00:00:36.390 --> 00:00:40.090
want ik kan netjes praten,

00:00:40.090 --> 00:00:45.790
maar als ik in mijn eigen buurt ben,
wordt het vanzelf weer Haalterts.

00:00:45.790 --> 00:00:51.090
Ik heb het meeste van de taal geleerd
door goed naar mijn vader te luisteren,

00:00:51.090 --> 00:00:54.090
en naar de mensen uit onze straat.

00:00:54.090 --> 00:00:58.105
Daar dan nog eens bovenop, heb ik mij
twee boeken aangeschaft

00:00:58.110 --> 00:01:01.090
in de bibliotheek, gelegen aan de kerk,

00:01:01.090 --> 00:01:04.790
over de taal van Groot-Haaltert.

00:01:04.790 --> 00:01:08.390
Die boeken zijn geschreven
door Gilbert Redant,

00:01:08.390 --> 00:01:10.090
dat is...

00:01:10.090 --> 00:01:13.490
de vader van het Haaltertse geschrift.

00:01:13.490 --> 00:01:17.590
Zonder hem was er bijna geen
documentatie van het Haalterts.

00:01:17.590 --> 00:01:19.990
God hebbe zijn ziel.

00:01:19.990 --> 00:01:25.390
De taal Haalterts wordt niet in stand
gehouden zoals Aalsters of Ninoofs

00:01:25.390 --> 00:01:29.390
omdat Haaltert feitelijk niet groter is dan een dorp,

00:01:29.390 --> 00:01:33.890
en wij hebben ook geen carnaval hier,

00:01:33.890 --> 00:01:39.190
terwijl dat dat juist zo'n cultureel opstapje is
voor lokale talen,

00:01:39.190 --> 00:01:41.190
voor lokale spraken.

00:01:41.190 --> 00:01:45.390
Ik doe mijn best om zoveel mogelijk
Haalterts te brabbelen

00:01:45.390 --> 00:01:48.590
tegen mijn familie en mijn kameraden,

00:01:48.590 --> 00:01:51.190
en ik heb een paar liedjes
in het Haalterts geschreven

00:01:51.190 --> 00:01:57.590
voor bij de accordeon en voor
bij hip hop muziek.

00:01:57.590 --> 00:02:00.090
Haalterts is een Klein-Brabantse taal

00:02:00.090 --> 00:02:01.790
of een dialect.

00:02:01.790 --> 00:02:06.490
Het is feitelijk Brabants met grote
invloed van het Oost-Vlaams,

00:02:06.490 --> 00:02:10.590
waardoor er verschillende
vervoegingen zijn

00:02:10.590 --> 00:02:15.490
die van beide streektalen komen.

00:02:15.490 --> 00:02:17.290
Je hebt, bijvoorbeeld:

00:02:17.290 --> 00:02:19.290
"È stontj gèjer"

00:02:19.290 --> 00:02:26.190
en "stontj" is een Brabantse verleden tijd,
terwijl we ook

00:02:26.190 --> 00:02:30.070
"Oë beldjegen èjer"
hebben,

00:02:30.070 --> 00:02:34.190
en vervoegingen die eindigen op:

00:02:34.190 --> 00:02:38.590
"-egen", "-tjegen" of "-tegen"

00:02:38.590 --> 00:02:41.590
zijn van Oost-Vlaamse afkomst.

00:02:41.590 --> 00:02:48.690
In de middeleeuwen spraken wij,
op een gegeven moment, Oost-Vlaams hier,

00:02:48.690 --> 00:02:53.390
maar door verschuiving van het
Brabants is de taal hier veranderd.

00:02:53.390 --> 00:02:56.790
Het Haalterts is niet zomaar wat Vlaams
met een andere uitspraak:

00:02:56.790 --> 00:03:03.990
wij hebben een grote woordenschat, die men
in het mooi Vlaams of Nederlands niet heeft.

00:03:03.990 --> 00:03:05.090
Bijvoorbeeld:

00:03:05.090 --> 00:03:08.690
"Noste" = volgende

00:03:08.690 --> 00:03:11.590
"Pertang" = nochtans

00:03:11.590 --> 00:03:17.190
"En Pantomiene" =
een gebeurtenis die bijna onmogelijk is

00:03:17.190 --> 00:03:20.790
Ouvèjerdeg = dom en pocherig

00:03:20.790 --> 00:03:25.090
"Ne karrot'ntrekker" =
iemand die doet alsof

00:03:25.090 --> 00:03:28.790
Gèjeloeëgen =
verlangend naar iets kijken

00:03:28.790 --> 00:03:31.590
"Ne pèjeremiejester" =
een veearts

00:03:31.590 --> 00:03:38.890
"Ne cinnemamaan" =
iemand die liegt of met grote gesten spreekt

00:03:38.890 --> 00:03:42.490
"Drolleg" = misselijk

00:03:42.490 --> 00:03:47.490
"Nen bezz'ager" = iemand die het geld draagt

00:03:47.490 --> 00:03:54.590
Maar ook buiten woordenschat, zijn er ook
een paar lengte- en gewichtsmaten

00:03:54.590 --> 00:04:01.190
die hier nog gebruikt worden, of toch alleszins
nog bekend zijn bij de mensen.

00:04:01.190 --> 00:04:02.590
Bijvoorbeeld:

00:04:02.590 --> 00:04:04.490
Een "el".

00:04:04.490 --> 00:04:09.090
Dat is de afstand tussen
je elleboog en je hand,

00:04:09.090 --> 00:04:11.690
en dat is ongeveer...

00:04:11.690 --> 00:04:14.090
72 centimeter.

00:04:14.090 --> 00:04:16.489
Dan een "dagwand":

00:04:16.489 --> 00:04:20.690
dat is het gebied dat
een os op een dag kan omploegen.

00:04:20.690 --> 00:04:23.690
Dat is...

00:04:23.690 --> 00:04:26.590
3300 m²

00:04:26.590 --> 00:04:32.390
En dan zijn er ook nog heel veel mensen
die hier "pond" gebruiken als gewichtsmaat

00:04:32.390 --> 00:04:35.290
en men heeft dat
omgerekend naar een halve kilo,

00:04:35.290 --> 00:04:40.390
maar feitelijk is dat rond de 430 gram.

00:04:40.390 --> 00:04:46.090
Ik ga jullie nog wat uitspraken
in het Haalterts meegeven:

00:04:46.090 --> 00:04:51.990
"È zal zoëne loeëp oël'n"
= iets dat hij niet zal willen doen

00:04:51.990 --> 00:04:58.290
"D' endj za' 'nt outjwoëz'n"
= op het einde zullen we zien

00:04:58.290 --> 00:05:05.590
"Dad Ooz'n Iejer doër Zè goed eet'n instekt"
= wordt gezegd over een nietsnut

00:05:05.590 --> 00:05:09.690
"A va' krommen oës agen"
= je van de domme houden

00:05:09.690 --> 00:05:10.590
en dan nog:

00:05:10.590 --> 00:05:16.290
"Steek et woër da ter giejen otto's roë'n"
= stop het waar de zon niet schijnt

00:05:16.290 --> 00:05:22.490
En als laatste wil ik alle mensen, die nog Haalterts
kunnen spreken, vanuit het diepste van mijn hart

00:05:22.490 --> 00:05:28.090
vragen om je kinderen en
kleinkinderen Haalterts te leren

00:05:28.090 --> 00:05:32.290
want het is toch zo'n rijke en mooie taal.

00:05:32.290 --> 00:05:37.590
En als je niet van Haaltert afkomstig bent
of gewoon...

00:05:37.590 --> 00:05:39.990
...of gewoon geen Haalterts kan praten,

00:05:39.990 --> 00:05:43.390
om toch je best te doen om een stukje te leren,

00:05:43.390 --> 00:05:52.190
je kan wat uit dit filmpje halen of
je kan een boek van Gilbert Redant kopen, om te kunnen lezen...

00:05:52.190 --> 00:06:00.190
Misschien komt er een dag dat niemand
nog Haalterts kan spreken of verstaan,

00:06:00.190 --> 00:06:07.190
en dan hoop ik dat dit beeldmateriaal
toch een idee kan geven

00:06:07.190 --> 00:06:10.290
over hoe het klonk

00:06:10.290 --> 00:06:18.390
en hoe de opbouw en de
vervoegingen in elkaar zaten.

00:06:18.390 --> 00:06:25.490
En om af te sluiten nog drie Haaltertse
tongbrekers die je kan oefenen:

00:06:25.490 --> 00:06:26.790
De eerste is:

00:06:26.790 --> 00:06:30.890
"Wa riek ek ik ier?
Riek ek ik ier kak of kak ek ik ier?"

00:06:30.890 --> 00:06:31.690
De tweede is:

00:06:31.690 --> 00:06:34.590
"D' esp angd on de ska,
es 't dij van a, kom pak s' a."

00:06:34.590 --> 00:06:36.090
En de derde is:

00:06:36.090 --> 00:06:41.290
"Droë ra oër'n in e penneke gekloesjt,
as ke ze lotj vaal'n, tij' zè ze gebloesjt."

00:06:41.290 --> 00:06:46.590
Allez, salutjes, houd jullie
goed en "de ballen", he!