1
00:00:00,000 --> 00:00:06,490
Ik heb voor mezelf papieren afgedrukt,
omdat ik anders vergeet wat ik allemaal wil zeggen.

2
00:00:06,490 --> 00:00:08,890
Goedendag, ik heet Yorick

3
00:00:08,890 --> 00:00:13,890
en ik kom uit Haaltert,
dat is een gemeente tussen Aalst en Ninove.

4
00:00:13,890 --> 00:00:20,490
Sinds de vorige generatie wordt ons taaltje
niet meer verder geleerd aan de kinderen,

5
00:00:20,490 --> 00:00:25,690
terwijl toch nog de meeste mensen hier,
van boven de 40 jaar oud,

6
00:00:25,690 --> 00:00:28,290
de taal kunnen spreken.

7
00:00:28,290 --> 00:00:30,690
Mijn oude heer en mijn
moeder hadden geprobeerd

8
00:00:30,690 --> 00:00:33,490
om mij in het mooi
Vlaams groot te brengen,

9
00:00:33,490 --> 00:00:36,390
maar dat is maar half gelukt

10
00:00:36,390 --> 00:00:40,090
want ik kan netjes praten,

11
00:00:40,090 --> 00:00:45,790
maar als ik in mijn eigen buurt ben,
wordt het vanzelf weer Haalterts.

12
00:00:45,790 --> 00:00:51,090
Ik heb het meeste van de taal geleerd
door goed naar mijn vader te luisteren,

13
00:00:51,090 --> 00:00:54,090
en naar de mensen uit onze straat.

14
00:00:54,090 --> 00:00:58,105
Daar dan nog eens bovenop, heb ik mij
twee boeken aangeschaft

15
00:00:58,110 --> 00:01:01,090
in de bibliotheek, gelegen aan de kerk,

16
00:01:01,090 --> 00:01:04,790
over de taal van Groot-Haaltert.

17
00:01:04,790 --> 00:01:08,390
Die boeken zijn geschreven
door Gilbert Redant,

18
00:01:08,390 --> 00:01:10,090
dat is...

19
00:01:10,090 --> 00:01:13,490
de vader van het Haaltertse geschrift.

20
00:01:13,490 --> 00:01:17,590
Zonder hem was er bijna geen
documentatie van het Haalterts.

21
00:01:17,590 --> 00:01:19,990
God hebbe zijn ziel.

22
00:01:19,990 --> 00:01:25,390
De taal Haalterts wordt niet in stand
gehouden zoals Aalsters of Ninoofs

23
00:01:25,390 --> 00:01:29,390
omdat Haaltert feitelijk niet groter is dan een dorp,

24
00:01:29,390 --> 00:01:33,890
en wij hebben ook geen carnaval hier,

25
00:01:33,890 --> 00:01:39,190
terwijl dat dat juist zo'n cultureel opstapje is
voor lokale talen,

26
00:01:39,190 --> 00:01:41,190
voor lokale spraken.

27
00:01:41,190 --> 00:01:45,390
Ik doe mijn best om zoveel mogelijk
Haalterts te brabbelen

28
00:01:45,390 --> 00:01:48,590
tegen mijn familie en mijn kameraden,

29
00:01:48,590 --> 00:01:51,190
en ik heb een paar liedjes
in het Haalterts geschreven

30
00:01:51,190 --> 00:01:57,590
voor bij de accordeon en voor
bij hip hop muziek.

31
00:01:57,590 --> 00:02:00,090
Haalterts is een Klein-Brabantse taal

32
00:02:00,090 --> 00:02:01,790
of een dialect.

33
00:02:01,790 --> 00:02:06,490
Het is feitelijk Brabants met grote
invloed van het Oost-Vlaams,

34
00:02:06,490 --> 00:02:10,590
waardoor er verschillende
vervoegingen zijn

35
00:02:10,590 --> 00:02:15,490
die van beide streektalen komen.

36
00:02:15,490 --> 00:02:17,290
Je hebt, bijvoorbeeld:

37
00:02:17,290 --> 00:02:19,290
"È stontj gèjer"

38
00:02:19,290 --> 00:02:26,190
en "stontj" is een Brabantse verleden tijd,
terwijl we ook

39
00:02:26,190 --> 00:02:30,070
"Oë beldjegen èjer"
hebben,

40
00:02:30,070 --> 00:02:34,190
en vervoegingen die eindigen op:

41
00:02:34,190 --> 00:02:38,590
"-egen", "-tjegen" of "-tegen"

42
00:02:38,590 --> 00:02:41,590
zijn van Oost-Vlaamse afkomst.

43
00:02:41,590 --> 00:02:48,690
In de middeleeuwen spraken wij,
op een gegeven moment, Oost-Vlaams hier,

44
00:02:48,690 --> 00:02:53,390
maar door verschuiving van het
Brabants is de taal hier veranderd.

45
00:02:53,390 --> 00:02:56,790
Het Haalterts is niet zomaar wat Vlaams
met een andere uitspraak:

46
00:02:56,790 --> 00:03:03,990
wij hebben een grote woordenschat, die men
in het mooi Vlaams of Nederlands niet heeft.

47
00:03:03,990 --> 00:03:05,090
Bijvoorbeeld:

48
00:03:05,090 --> 00:03:08,690
"Noste" = volgende

49
00:03:08,690 --> 00:03:11,590
"Pertang" = nochtans

50
00:03:11,590 --> 00:03:17,190
"En Pantomiene" =
een gebeurtenis die bijna onmogelijk is

51
00:03:17,190 --> 00:03:20,790
Ouvèjerdeg = dom en pocherig

52
00:03:20,790 --> 00:03:25,090
"Ne karrot'ntrekker" =
iemand die doet alsof

53
00:03:25,090 --> 00:03:28,790
Gèjeloeëgen =
verlangend naar iets kijken

54
00:03:28,790 --> 00:03:31,590
"Ne pèjeremiejester" =
een veearts

55
00:03:31,590 --> 00:03:38,890
"Ne cinnemamaan" =
iemand die liegt of met grote gesten spreekt

56
00:03:38,890 --> 00:03:42,490
"Drolleg" = misselijk

57
00:03:42,490 --> 00:03:47,490
"Nen bezz'ager" = iemand die het geld draagt

58
00:03:47,490 --> 00:03:54,590
Maar ook buiten woordenschat, zijn er ook
een paar lengte- en gewichtsmaten

59
00:03:54,590 --> 00:04:01,190
die hier nog gebruikt worden, of toch alleszins
nog bekend zijn bij de mensen.

60
00:04:01,190 --> 00:04:02,590
Bijvoorbeeld:

61
00:04:02,590 --> 00:04:04,490
Een "el".

62
00:04:04,490 --> 00:04:09,090
Dat is de afstand tussen
je elleboog en je hand,

63
00:04:09,090 --> 00:04:11,690
en dat is ongeveer...

64
00:04:11,690 --> 00:04:14,090
72 centimeter.

65
00:04:14,090 --> 00:04:16,489
Dan een "dagwand":

66
00:04:16,489 --> 00:04:20,690
dat is het gebied dat
een os op een dag kan omploegen.

67
00:04:20,690 --> 00:04:23,690
Dat is...

68
00:04:23,690 --> 00:04:26,590
3300 m²

69
00:04:26,590 --> 00:04:32,390
En dan zijn er ook nog heel veel mensen
die hier "pond" gebruiken als gewichtsmaat

70
00:04:32,390 --> 00:04:35,290
en men heeft dat
omgerekend naar een halve kilo,

71
00:04:35,290 --> 00:04:40,390
maar feitelijk is dat rond de 430 gram.

72
00:04:40,390 --> 00:04:46,090
Ik ga jullie nog wat uitspraken
in het Haalterts meegeven:

73
00:04:46,090 --> 00:04:51,990
"È zal zoëne loeëp oël'n"
= iets dat hij niet zal willen doen

74
00:04:51,990 --> 00:04:58,290
"D' endj za' 'nt outjwoëz'n"
= op het einde zullen we zien

75
00:04:58,290 --> 00:05:05,590
"Dad Ooz'n Iejer doër Zè goed eet'n instekt"
= wordt gezegd over een nietsnut

76
00:05:05,590 --> 00:05:09,690
"A va' krommen oës agen"
= je van de domme houden

77
00:05:09,690 --> 00:05:10,590
en dan nog:

78
00:05:10,590 --> 00:05:16,290
"Steek et woër da ter giejen otto's roë'n"
= stop het waar de zon niet schijnt

79
00:05:16,290 --> 00:05:22,490
En als laatste wil ik alle mensen, die nog Haalterts
kunnen spreken, vanuit het diepste van mijn hart

80
00:05:22,490 --> 00:05:28,090
vragen om je kinderen en
kleinkinderen Haalterts te leren

81
00:05:28,090 --> 00:05:32,290
want het is toch zo'n rijke en mooie taal.

82
00:05:32,290 --> 00:05:37,590
En als je niet van Haaltert afkomstig bent
of gewoon...

83
00:05:37,590 --> 00:05:39,990
...of gewoon geen Haalterts kan praten,

84
00:05:39,990 --> 00:05:43,390
om toch je best te doen om een stukje te leren,

85
00:05:43,390 --> 00:05:52,190
je kan wat uit dit filmpje halen of
je kan een boek van Gilbert Redant kopen, om te kunnen lezen...

86
00:05:52,190 --> 00:06:00,190
Misschien komt er een dag dat niemand
nog Haalterts kan spreken of verstaan,

87
00:06:00,190 --> 00:06:07,190
en dan hoop ik dat dit beeldmateriaal
toch een idee kan geven

88
00:06:07,190 --> 00:06:10,290
over hoe het klonk

89
00:06:10,290 --> 00:06:18,390
en hoe de opbouw en de
vervoegingen in elkaar zaten.

90
00:06:18,390 --> 00:06:25,490
En om af te sluiten nog drie Haaltertse
tongbrekers die je kan oefenen:

91
00:06:25,490 --> 00:06:26,790
De eerste is:

92
00:06:26,790 --> 00:06:30,890
"Wa riek ek ik ier?
Riek ek ik ier kak of kak ek ik ier?"

93
00:06:30,890 --> 00:06:31,690
De tweede is:

94
00:06:31,690 --> 00:06:34,590
"D' esp angd on de ska,
es 't dij van a, kom pak s' a."

95
00:06:34,590 --> 00:06:36,090
En de derde is:

96
00:06:36,090 --> 00:06:41,290
"Droë ra oër'n in e penneke gekloesjt,
as ke ze lotj vaal'n, tij' zè ze gebloesjt."

97
00:06:41,290 --> 00:06:46,590
Allez, salutjes, houd jullie
goed en "de ballen", he!