Het is een kerk. Het is een moskee. Het is de Hagia Sophia. - Kelly Wall

Bekijk de hele les: http://ed.ted.com/lessons/it-s-a-church-it-s-a-mosque-it-s-hagia-sophia-kelly-wall

Als muren konden praten, zou de Hagia Sophia in Turkije een veelvoud aan verhalen te vertellen hebben. Ooit een kerk, daarna een moskee en nu een museum. Dit wereldwonder heeft de tand des tijds doorstaan en wist eeuwenlang oorlogen en veroveringen door een aantal van de grootste rijken te overleven. Kelly Wall leidt ons langs de geschiedenis van elke laag op dit prachtige juweel van menselijk verlangen.

Les door Kelly Wall, animatie door Andrew Foerster.

Ze zeggen dat
als muren konden spreken,

elk gebouw haar eigen
verhaal zou vertellen.

Maar slechts bij weinige
is het zo fascinerend

en verteld
door zo veel stemmen

als de Hagia Sophia,
of 'heilige wijsheid'.

Neergezet op de kruising
van continenten en culturen,

heeft het enorme veranderingen gezien,

van de naam van haar stad,

tot haar eigen constructie en bestemming.

Vandaag de dag vertellen
delen uit elk tijdperk

hun eigen verhaal

aan eenieder die het wil horen.

Zelfs voordat je
bij de Hagia Sophia aankomt,

tonen de oude ommuringen

het strategisch belang
van de omliggende stad,

die gesticht werd als Byzantium
door Griekse kolonisten in 657 v. Chr.

Ze werd achtereenvolgens omgedoopt

tot Augusta Antonia, Nieuw Rome
en Constantinopel,

na elke verovering, herovering,
vernietiging en wederopbouw

door diverse Griekse,
Perzische en Romeinse heersers

in de eeuwen daarna.

Het was binnen deze muren

dat de eerste Megale Ekklesia,
of 'grote kerk',

werd gebouwd in de 4e eeuw.

Hoewel ze snel daarna
afbrandde bij een oproer,

werd dit de locatie
van het belangrijkste religieuze gebouw

in de eeuwen die volgden.

Bij de ingang zijn
de marmeren stenen met reliëfs

de laatste herinnering
aan de tweede kerk.

Deze werd gebouwd in 415

en verwoest bij het Nika-oproer in 532,

toen het woedende publiek
van het wagenrennen

bijna het bewind van
keizer Justianus omverwierp.

Hij bleef met veel moeite
aan de macht

en nam zich voor om de kerk
grootser te herbouwen.

Vijf jaar later werd
het bouwwerk dat je nu ziet, voltooid.

Bij binnenkomst fluisteren
de stenen en fundamenten

verhalen van hun herkomst
in Egypte en Syrië,

terwijl de zuilen,
afkomstig van de tempel van Artemis,

zich een ouder verleden herinneren.

Runentekens, ingekerfd
door Noormannen van de keizerlijke wacht,

vertellen over
verre noordelijke gebieden.

Maar je aandacht wordt gegrepen
door de grote koepel,

die de hemel vertegenwoordigt;

meer dan 50 meter hoog,
met een diameter van 30 meter

en aan de basis
omringd door vensters.

De gouden koepel lijkt te zweven,

terwijl het licht naar binnen gloort.

Onder deze grandioze symboliek

staan de stevige Korinthische zuilen
uit Libanon,

geplaatst nadat de oorspronkelijke koepel
deels was verwoest

door een aardbeving in 558.

Stilletjes herinneren ze
aan de kwetsbaarheid

en de bouwkunst
achter zo'n meesterlijk gebouw.

Als een beeld meer zegt
dan duizend woorden,

vertellen de mozaïeken
uit de opvolgende eeuwen het meest,

niet alleen over Bijbelse thema's,

maar ook over de Byzantijnse keizers

die zich als opdrachtgever vaak
samen met Christus lieten afbeelden.

Maar onder hun luide
en duidelijke stemmen

hoor je de rondspokende echo

van beschadigde en ontbrekende
mozaïeken en iconen,

ontheiligd en geroofd
tijdens het Latijns Keizerrijk

volgend op de Vierde Kruistocht.

In de vloer staat de inscriptie
van Enrico Dandolo's tombe,

de Venetiaanse heerser
die de campagne leidde,

een grimmige herinnering
aan de 57 jaar

dat de Hagia Sophia
een Katholieke kerk was,

voor de terugkeer
naar haar Orthodoxe wortels

na de Byzantijnse herovering.

Maar het zou niet lang een kerk blijven.

Verzwakt door de kruistochten,

viel Constantinopel in 1453
in Ottomaanse handen

en zou vanaf dat moment Istanboel heten.

Na zijn leger drie dagen
van plunderingen te gunnen,

ging sultan Mehmed II het gebouw binnen.

Hoewel zwaar beschadigd,

ging haar grandeur
niet aan de sultan voorbij,

die het onmiddellijk wijdde aan Allah

en het uitriep
tot de nieuwe keizerlijke moskee.

De minaretten die de eeuw erna
werden gebouwd,

zijn het duidelijkste teken van deze tijd

en vormen, naast hun religieuze functie,
architectonische ondersteuningen.

Maar er zijn vele andere.

Sierlijke kaarsenstandaards gedenken
Suleimans verovering van Hongarije,

terwijl enorme platen met kalligrafie
aan het plafond

de bezoeker herinneren
aan de eerste vier kaliefen

die Mohammed opvolgden.

Hoewel het gebouw
er nog uitziet als een moskee,

is het nu een museum,

een beslissing die in 1935
door Kemal Atatürk werd genomen,

de moderniserende eerste president
van Turkije,

na de val van het Ottomaanse rijk.

Dankzij deze secularisatie

kon het tapijt worden verwijderd
van de versierde marmeren vloer

en het gips van de Christelijke mozaïeken.

Doorlopende restauratie zorgde ervoor dat

de vele stemmen
uit Hagia Sophia's verleden

werden gehoord na eeuwen van stilte.

Maar het conflict blijft.

Verborgen mozaïeken zuchten
bedekt onder islamitische kalligrafie,

kostbare stukken geschiedenis
die niet onthuld kunnen worden

zonder andere te vernietigen.

Ondertussen klinken vanuit
zowel christelijke als moslimhoek

stemmen die het gebouw weer
een religieus doel willen geven.

Het verhaal van de Heilige Wijsheid
mag dan verre van voorbij zijn,

maar het is te hopen
dat de vele stemmen die het herbergt

ook in komende jaren
hun zegje kunnen doen.