0:00:06.391,0:00:08.601
Ze zeggen dat[br]als muren konden spreken,

0:00:08.601,0:00:11.531
elk gebouw haar eigen [br]verhaal zou vertellen.

0:00:11.531,0:00:14.352
Maar slechts bij weinige[br]is het zo fascinerend

0:00:14.352,0:00:16.273
en verteld [br]door zo veel stemmen

0:00:16.273,0:00:19.284
als de Hagia Sophia, [br]of 'heilige wijsheid'.

0:00:19.284,0:00:21.815
Neergezet op de kruising [br]van continenten en culturen,

0:00:21.815,0:00:23.853
heeft het enorme veranderingen gezien,

0:00:23.853,0:00:25.881
van de naam van haar stad,

0:00:25.881,0:00:27.960
tot haar eigen constructie en bestemming.

0:00:27.960,0:00:30.592
Vandaag de dag vertellen[br]delen uit elk tijdperk

0:00:30.592,0:00:32.228
hun eigen verhaal

0:00:32.228,0:00:34.544
aan eenieder die het wil horen.

0:00:34.544,0:00:36.891
Zelfs voordat je [br]bij de Hagia Sophia aankomt,

0:00:36.891,0:00:38.931
tonen de oude ommuringen

0:00:38.931,0:00:41.593
het strategisch belang [br]van de omliggende stad,

0:00:41.593,0:00:46.067
die gesticht werd als Byzantium [br]door Griekse kolonisten in 657 v. Chr.

0:00:46.067,0:00:48.057
Ze werd achtereenvolgens omgedoopt

0:00:48.057,0:00:51.137
tot Augusta Antonia, Nieuw Rome [br]en Constantinopel,

0:00:51.137,0:00:54.398
na elke verovering, herovering, [br]vernietiging en wederopbouw

0:00:54.398,0:00:57.180
door diverse Griekse, [br]Perzische en Romeinse heersers

0:00:57.180,0:00:58.802
in de eeuwen daarna.

0:00:59.582,0:01:01.376
Het was binnen deze muren

0:01:01.376,0:01:04.190
dat de eerste Megale Ekklesia, [br]of 'grote kerk',

0:01:04.190,0:01:06.414
werd gebouwd in de 4e eeuw.

0:01:06.414,0:01:08.756
Hoewel ze snel daarna[br]afbrandde bij een oproer,

0:01:08.756,0:01:11.912
werd dit de locatie [br]van het belangrijkste religieuze gebouw

0:01:11.912,0:01:13.963
in de eeuwen die volgden.

0:01:13.963,0:01:16.470
Bij de ingang zijn [br]de marmeren stenen met reliëfs

0:01:16.470,0:01:19.127
de laatste herinnering [br]aan de tweede kerk.

0:01:19.127,0:01:21.196
Deze werd gebouwd in 415

0:01:21.196,0:01:24.165
en verwoest bij het Nika-oproer in 532,

0:01:24.165,0:01:26.386
toen het woedende publiek [br]van het wagenrennen

0:01:26.386,0:01:29.593
bijna het bewind van [br]keizer Justianus omverwierp.

0:01:29.593,0:01:31.718
Hij bleef met veel moeite [br]aan de macht

0:01:31.718,0:01:35.059
en nam zich voor om de kerk [br]grootser te herbouwen.

0:01:35.059,0:01:39.819
Vijf jaar later werd [br]het bouwwerk dat je nu ziet, voltooid.

0:01:39.819,0:01:42.966
Bij binnenkomst fluisteren [br]de stenen en fundamenten

0:01:42.966,0:01:46.573
verhalen van hun herkomst [br]in Egypte en Syrië,

0:01:46.573,0:01:49.457
terwijl de zuilen, [br]afkomstig van de tempel van Artemis,

0:01:49.457,0:01:51.821
zich een ouder verleden herinneren.

0:01:51.821,0:01:55.274
Runentekens, ingekerfd [br]door Noormannen van de keizerlijke wacht,

0:01:55.277,0:01:57.831
vertellen over [br]verre noordelijke gebieden.

0:01:57.831,0:02:00.745
Maar je aandacht wordt gegrepen [br]door de grote koepel,

0:02:00.745,0:02:02.549
die de hemel vertegenwoordigt;

0:02:02.549,0:02:06.954
meer dan 50 meter hoog, [br]met een diameter van 30 meter

0:02:06.954,0:02:09.589
en aan de basis [br]omringd door vensters.

0:02:09.589,0:02:12.348
De gouden koepel lijkt te zweven,

0:02:12.348,0:02:14.893
terwijl het licht naar binnen gloort.

0:02:14.893,0:02:16.986
Onder deze grandioze symboliek

0:02:16.986,0:02:20.234
staan de stevige Korinthische zuilen [br]uit Libanon,

0:02:20.234,0:02:23.096
geplaatst nadat de oorspronkelijke koepel[br]deels was verwoest

0:02:23.096,0:02:25.638
door een aardbeving in 558.

0:02:25.638,0:02:27.951
Stilletjes herinneren ze [br]aan de kwetsbaarheid

0:02:27.951,0:02:31.278
en de bouwkunst [br]achter zo'n meesterlijk gebouw.

0:02:31.278,0:02:34.337
Als een beeld meer zegt [br]dan duizend woorden,

0:02:34.337,0:02:37.416
vertellen de mozaïeken [br]uit de opvolgende eeuwen het meest,

0:02:37.416,0:02:39.890
niet alleen over Bijbelse thema's,

0:02:39.890,0:02:41.874
maar ook over de Byzantijnse keizers

0:02:41.874,0:02:45.428
die zich als opdrachtgever vaak[br]samen met Christus lieten afbeelden.

0:02:45.428,0:02:47.481
Maar onder hun luide [br]en duidelijke stemmen

0:02:47.481,0:02:49.414
hoor je de rondspokende echo

0:02:49.414,0:02:51.937
van beschadigde en ontbrekende [br]mozaïeken en iconen,

0:02:51.937,0:02:54.541
ontheiligd en geroofd [br]tijdens het Latijns Keizerrijk

0:02:54.541,0:02:56.257
volgend op de Vierde Kruistocht.

0:02:56.257,0:02:59.933
In de vloer staat de inscriptie [br]van Enrico Dandolo's tombe,

0:02:59.933,0:03:02.192
de Venetiaanse heerser [br]die de campagne leidde,

0:03:02.192,0:03:04.984
een grimmige herinnering [br]aan de 57 jaar

0:03:04.984,0:03:08.146
dat de Hagia Sophia [br]een Katholieke kerk was,

0:03:08.146,0:03:10.603
voor de terugkeer [br]naar haar Orthodoxe wortels

0:03:10.603,0:03:12.960
na de Byzantijnse herovering.

0:03:12.960,0:03:15.227
Maar het zou niet lang een kerk blijven.

0:03:15.227,0:03:16.735
Verzwakt door de kruistochten,

0:03:16.735,0:03:19.913
viel Constantinopel in 1453 [br]in Ottomaanse handen

0:03:19.913,0:03:22.372
en zou vanaf dat moment Istanboel heten.

0:03:22.372,0:03:24.858
Na zijn leger drie dagen [br]van plunderingen te gunnen,

0:03:24.858,0:03:27.474
ging sultan Mehmed II het gebouw binnen.

0:03:27.474,0:03:29.224
Hoewel zwaar beschadigd,

0:03:29.224,0:03:31.594
ging haar grandeur [br]niet aan de sultan voorbij,

0:03:31.594,0:03:33.866
die het onmiddellijk wijdde aan Allah

0:03:33.866,0:03:37.186
en het uitriep [br]tot de nieuwe keizerlijke moskee.

0:03:37.186,0:03:39.462
De minaretten die de eeuw erna [br]werden gebouwd,

0:03:39.462,0:03:41.571
zijn het duidelijkste teken van deze tijd

0:03:41.571,0:03:45.519
en vormen, naast hun religieuze functie, [br]architectonische ondersteuningen.

0:03:45.519,0:03:47.128
Maar er zijn vele andere.

0:03:47.128,0:03:50.750
Sierlijke kaarsenstandaards gedenken [br]Suleimans verovering van Hongarije,

0:03:50.750,0:03:53.283
terwijl enorme platen met kalligrafie [br]aan het plafond

0:03:53.283,0:03:55.738
de bezoeker herinneren [br]aan de eerste vier kaliefen

0:03:55.738,0:03:57.613
die Mohammed opvolgden.

0:03:58.193,0:04:00.649
Hoewel het gebouw [br]er nog uitziet als een moskee,

0:04:00.649,0:04:02.743
is het nu een museum,

0:04:02.743,0:04:06.308
een beslissing die in 1935 [br]door Kemal Atatürk werd genomen,

0:04:06.308,0:04:08.798
de moderniserende eerste president [br]van Turkije,

0:04:08.798,0:04:11.608
na de val van het Ottomaanse rijk.

0:04:11.608,0:04:13.808
Dankzij deze secularisatie

0:04:13.808,0:04:17.863
kon het tapijt worden verwijderd[br]van de versierde marmeren vloer

0:04:17.863,0:04:20.639
en het gips van de Christelijke mozaïeken.

0:04:20.639,0:04:23.324
Doorlopende restauratie zorgde ervoor dat

0:04:23.324,0:04:26.490
de vele stemmen [br]uit Hagia Sophia's verleden

0:04:26.490,0:04:29.156
werden gehoord na eeuwen van stilte.

0:04:29.156,0:04:31.071
Maar het conflict blijft.

0:04:31.071,0:04:34.471
Verborgen mozaïeken zuchten [br]bedekt onder islamitische kalligrafie,

0:04:34.471,0:04:37.438
kostbare stukken geschiedenis [br]die niet onthuld kunnen worden

0:04:37.438,0:04:39.345
zonder andere te vernietigen.

0:04:39.345,0:04:42.653
Ondertussen klinken vanuit [br]zowel christelijke als moslimhoek

0:04:42.653,0:04:45.930
stemmen die het gebouw weer [br]een religieus doel willen geven.

0:04:45.930,0:04:49.203
Het verhaal van de Heilige Wijsheid [br]mag dan verre van voorbij zijn,

0:04:49.203,0:04:52.624
maar het is te hopen [br]dat de vele stemmen die het herbergt

0:04:52.624,0:04:55.704
ook in komende jaren [br]hun zegje kunnen doen.