WEBVTT

00:00:06.391 --> 00:00:08.601
Ze zeggen dat
als muren konden spreken,

00:00:08.601 --> 00:00:11.531
elk gebouw haar eigen 
verhaal zou vertellen.

00:00:11.531 --> 00:00:14.352
Maar slechts bij weinige
is het zo fascinerend

00:00:14.352 --> 00:00:16.273
en verteld 
door zo veel stemmen

00:00:16.273 --> 00:00:19.284
als de Hagia Sophia, 
of 'heilige wijsheid'.

00:00:19.284 --> 00:00:21.815
Neergezet op de kruising 
van continenten en culturen,

00:00:21.815 --> 00:00:23.853
heeft het enorme veranderingen gezien,

00:00:23.853 --> 00:00:25.881
van de naam van haar stad,

00:00:25.881 --> 00:00:27.960
tot haar eigen constructie en bestemming.

00:00:27.960 --> 00:00:30.592
Vandaag de dag vertellen
delen uit elk tijdperk

00:00:30.592 --> 00:00:32.228
hun eigen verhaal

00:00:32.228 --> 00:00:34.544
aan eenieder die het wil horen.

00:00:34.544 --> 00:00:36.891
Zelfs voordat je 
bij de Hagia Sophia aankomt,

00:00:36.891 --> 00:00:38.931
tonen de oude ommuringen

00:00:38.931 --> 00:00:41.593
het strategisch belang 
van de omliggende stad,

00:00:41.593 --> 00:00:46.067
die gesticht werd als Byzantium 
door Griekse kolonisten in 657 v. Chr.

00:00:46.067 --> 00:00:48.057
Ze werd achtereenvolgens omgedoopt

00:00:48.057 --> 00:00:51.137
tot Augusta Antonia, Nieuw Rome 
en Constantinopel,

00:00:51.137 --> 00:00:54.398
na elke verovering, herovering, 
vernietiging en wederopbouw

00:00:54.398 --> 00:00:57.180
door diverse Griekse, 
Perzische en Romeinse heersers

00:00:57.180 --> 00:00:58.802
in de eeuwen daarna.

00:00:59.582 --> 00:01:01.376
Het was binnen deze muren

00:01:01.376 --> 00:01:04.190
dat de eerste Megale Ekklesia, 
of 'grote kerk',

00:01:04.190 --> 00:01:06.414
werd gebouwd in de 4e eeuw.

00:01:06.414 --> 00:01:08.756
Hoewel ze snel daarna
afbrandde bij een oproer,

00:01:08.756 --> 00:01:11.912
werd dit de locatie 
van het belangrijkste religieuze gebouw

00:01:11.912 --> 00:01:13.963
in de eeuwen die volgden.

00:01:13.963 --> 00:01:16.470
Bij de ingang zijn 
de marmeren stenen met reliëfs

00:01:16.470 --> 00:01:19.127
de laatste herinnering 
aan de tweede kerk.

00:01:19.127 --> 00:01:21.196
Deze werd gebouwd in 415

00:01:21.196 --> 00:01:24.165
en verwoest bij het Nika-oproer in 532,

00:01:24.165 --> 00:01:26.386
toen het woedende publiek 
van het wagenrennen

00:01:26.386 --> 00:01:29.593
bijna het bewind van 
keizer Justianus omverwierp.

00:01:29.593 --> 00:01:31.718
Hij bleef met veel moeite 
aan de macht

00:01:31.718 --> 00:01:35.059
en nam zich voor om de kerk 
grootser te herbouwen.

00:01:35.059 --> 00:01:39.819
Vijf jaar later werd 
het bouwwerk dat je nu ziet, voltooid.

00:01:39.819 --> 00:01:42.966
Bij binnenkomst fluisteren 
de stenen en fundamenten

00:01:42.966 --> 00:01:46.573
verhalen van hun herkomst 
in Egypte en Syrië,

00:01:46.573 --> 00:01:49.457
terwijl de zuilen, 
afkomstig van de tempel van Artemis,

00:01:49.457 --> 00:01:51.821
zich een ouder verleden herinneren.

00:01:51.821 --> 00:01:55.274
Runentekens, ingekerfd 
door Noormannen van de keizerlijke wacht,

00:01:55.277 --> 00:01:57.831
vertellen over 
verre noordelijke gebieden.

00:01:57.831 --> 00:02:00.745
Maar je aandacht wordt gegrepen 
door de grote koepel,

00:02:00.745 --> 00:02:02.549
die de hemel vertegenwoordigt;

00:02:02.549 --> 00:02:06.954
meer dan 50 meter hoog, 
met een diameter van 30 meter

00:02:06.954 --> 00:02:09.589
en aan de basis 
omringd door vensters.

00:02:09.589 --> 00:02:12.348
De gouden koepel lijkt te zweven,

00:02:12.348 --> 00:02:14.893
terwijl het licht naar binnen gloort.

00:02:14.893 --> 00:02:16.986
Onder deze grandioze symboliek

00:02:16.986 --> 00:02:20.234
staan de stevige Korinthische zuilen 
uit Libanon,

00:02:20.234 --> 00:02:23.096
geplaatst nadat de oorspronkelijke koepel
deels was verwoest

00:02:23.096 --> 00:02:25.638
door een aardbeving in 558.

00:02:25.638 --> 00:02:27.951
Stilletjes herinneren ze 
aan de kwetsbaarheid

00:02:27.951 --> 00:02:31.278
en de bouwkunst 
achter zo'n meesterlijk gebouw.

00:02:31.278 --> 00:02:34.337
Als een beeld meer zegt 
dan duizend woorden,

00:02:34.337 --> 00:02:37.416
vertellen de mozaïeken 
uit de opvolgende eeuwen het meest,

00:02:37.416 --> 00:02:39.890
niet alleen over Bijbelse thema's,

00:02:39.890 --> 00:02:41.874
maar ook over de Byzantijnse keizers

00:02:41.874 --> 00:02:45.428
die zich als opdrachtgever vaak
samen met Christus lieten afbeelden.

00:02:45.428 --> 00:02:47.481
Maar onder hun luide 
en duidelijke stemmen

00:02:47.481 --> 00:02:49.414
hoor je de rondspokende echo

00:02:49.414 --> 00:02:51.937
van beschadigde en ontbrekende 
mozaïeken en iconen,

00:02:51.937 --> 00:02:54.541
ontheiligd en geroofd 
tijdens het Latijns Keizerrijk

00:02:54.541 --> 00:02:56.257
volgend op de Vierde Kruistocht.

00:02:56.257 --> 00:02:59.933
In de vloer staat de inscriptie 
van Enrico Dandolo's tombe,

00:02:59.933 --> 00:03:02.192
de Venetiaanse heerser 
die de campagne leidde,

00:03:02.192 --> 00:03:04.984
een grimmige herinnering 
aan de 57 jaar

00:03:04.984 --> 00:03:08.146
dat de Hagia Sophia 
een Katholieke kerk was,

00:03:08.146 --> 00:03:10.603
voor de terugkeer 
naar haar Orthodoxe wortels

00:03:10.603 --> 00:03:12.960
na de Byzantijnse herovering.

00:03:12.960 --> 00:03:15.227
Maar het zou niet lang een kerk blijven.

00:03:15.227 --> 00:03:16.735
Verzwakt door de kruistochten,

00:03:16.735 --> 00:03:19.913
viel Constantinopel in 1453 
in Ottomaanse handen

00:03:19.913 --> 00:03:22.372
en zou vanaf dat moment Istanboel heten.

00:03:22.372 --> 00:03:24.858
Na zijn leger drie dagen 
van plunderingen te gunnen,

00:03:24.858 --> 00:03:27.474
ging sultan Mehmed II het gebouw binnen.

00:03:27.474 --> 00:03:29.224
Hoewel zwaar beschadigd,

00:03:29.224 --> 00:03:31.594
ging haar grandeur 
niet aan de sultan voorbij,

00:03:31.594 --> 00:03:33.866
die het onmiddellijk wijdde aan Allah

00:03:33.866 --> 00:03:37.186
en het uitriep 
tot de nieuwe keizerlijke moskee.

00:03:37.186 --> 00:03:39.462
De minaretten die de eeuw erna 
werden gebouwd,

00:03:39.462 --> 00:03:41.571
zijn het duidelijkste teken van deze tijd

00:03:41.571 --> 00:03:45.519
en vormen, naast hun religieuze functie, 
architectonische ondersteuningen.

00:03:45.519 --> 00:03:47.128
Maar er zijn vele andere.

00:03:47.128 --> 00:03:50.750
Sierlijke kaarsenstandaards gedenken 
Suleimans verovering van Hongarije,

00:03:50.750 --> 00:03:53.283
terwijl enorme platen met kalligrafie 
aan het plafond

00:03:53.283 --> 00:03:55.738
de bezoeker herinneren 
aan de eerste vier kaliefen

00:03:55.738 --> 00:03:57.613
die Mohammed opvolgden.

00:03:58.193 --> 00:04:00.649
Hoewel het gebouw 
er nog uitziet als een moskee,

00:04:00.649 --> 00:04:02.743
is het nu een museum,

00:04:02.743 --> 00:04:06.308
een beslissing die in 1935 
door Kemal Atatürk werd genomen,

00:04:06.308 --> 00:04:08.798
de moderniserende eerste president 
van Turkije,

00:04:08.798 --> 00:04:11.608
na de val van het Ottomaanse rijk.

00:04:11.608 --> 00:04:13.808
Dankzij deze secularisatie

00:04:13.808 --> 00:04:17.863
kon het tapijt worden verwijderd
van de versierde marmeren vloer

00:04:17.863 --> 00:04:20.639
en het gips van de Christelijke mozaïeken.

00:04:20.639 --> 00:04:23.324
Doorlopende restauratie zorgde ervoor dat

00:04:23.324 --> 00:04:26.490
de vele stemmen 
uit Hagia Sophia's verleden

00:04:26.490 --> 00:04:29.156
werden gehoord na eeuwen van stilte.

00:04:29.156 --> 00:04:31.071
Maar het conflict blijft.

00:04:31.071 --> 00:04:34.471
Verborgen mozaïeken zuchten 
bedekt onder islamitische kalligrafie,

00:04:34.471 --> 00:04:37.438
kostbare stukken geschiedenis 
die niet onthuld kunnen worden

00:04:37.438 --> 00:04:39.345
zonder andere te vernietigen.

00:04:39.345 --> 00:04:42.653
Ondertussen klinken vanuit 
zowel christelijke als moslimhoek

00:04:42.653 --> 00:04:45.930
stemmen die het gebouw weer 
een religieus doel willen geven.

00:04:45.930 --> 00:04:49.203
Het verhaal van de Heilige Wijsheid 
mag dan verre van voorbij zijn,

00:04:49.203 --> 00:04:52.624
maar het is te hopen 
dat de vele stemmen die het herbergt

00:04:52.624 --> 00:04:55.704
ook in komende jaren 
hun zegje kunnen doen.