1
00:00:06,391 --> 00:00:08,601
Ze zeggen dat
als muren konden spreken,

2
00:00:08,601 --> 00:00:11,531
elk gebouw haar eigen 
verhaal zou vertellen.

3
00:00:11,531 --> 00:00:14,352
Maar slechts bij weinige
is het zo fascinerend

4
00:00:14,352 --> 00:00:16,273
en verteld 
door zo veel stemmen

5
00:00:16,273 --> 00:00:19,284
als de Hagia Sophia, 
of 'heilige wijsheid'.

6
00:00:19,284 --> 00:00:21,815
Neergezet op de kruising 
van continenten en culturen,

7
00:00:21,815 --> 00:00:23,853
heeft het enorme veranderingen gezien,

8
00:00:23,853 --> 00:00:25,881
van de naam van haar stad,

9
00:00:25,881 --> 00:00:27,960
tot haar eigen constructie en bestemming.

10
00:00:27,960 --> 00:00:30,592
Vandaag de dag vertellen
delen uit elk tijdperk

11
00:00:30,592 --> 00:00:32,228
hun eigen verhaal

12
00:00:32,228 --> 00:00:34,544
aan eenieder die het wil horen.

13
00:00:34,544 --> 00:00:36,891
Zelfs voordat je 
bij de Hagia Sophia aankomt,

14
00:00:36,891 --> 00:00:38,931
tonen de oude ommuringen

15
00:00:38,931 --> 00:00:41,593
het strategisch belang 
van de omliggende stad,

16
00:00:41,593 --> 00:00:46,067
die gesticht werd als Byzantium 
door Griekse kolonisten in 657 v. Chr.

17
00:00:46,067 --> 00:00:48,057
Ze werd achtereenvolgens omgedoopt

18
00:00:48,057 --> 00:00:51,137
tot Augusta Antonia, Nieuw Rome 
en Constantinopel,

19
00:00:51,137 --> 00:00:54,398
na elke verovering, herovering, 
vernietiging en wederopbouw

20
00:00:54,398 --> 00:00:57,180
door diverse Griekse, 
Perzische en Romeinse heersers

21
00:00:57,180 --> 00:00:58,802
in de eeuwen daarna.

22
00:00:59,582 --> 00:01:01,376
Het was binnen deze muren

23
00:01:01,376 --> 00:01:04,190
dat de eerste Megale Ekklesia, 
of 'grote kerk',

24
00:01:04,190 --> 00:01:06,414
werd gebouwd in de 4e eeuw.

25
00:01:06,414 --> 00:01:08,756
Hoewel ze snel daarna
afbrandde bij een oproer,

26
00:01:08,756 --> 00:01:11,912
werd dit de locatie 
van het belangrijkste religieuze gebouw

27
00:01:11,912 --> 00:01:13,963
in de eeuwen die volgden.

28
00:01:13,963 --> 00:01:16,470
Bij de ingang zijn 
de marmeren stenen met reliëfs

29
00:01:16,470 --> 00:01:19,127
de laatste herinnering 
aan de tweede kerk.

30
00:01:19,127 --> 00:01:21,196
Deze werd gebouwd in 415

31
00:01:21,196 --> 00:01:24,165
en verwoest bij het Nika-oproer in 532,

32
00:01:24,165 --> 00:01:26,386
toen het woedende publiek 
van het wagenrennen

33
00:01:26,386 --> 00:01:29,593
bijna het bewind van 
keizer Justianus omverwierp.

34
00:01:29,593 --> 00:01:31,718
Hij bleef met veel moeite 
aan de macht

35
00:01:31,718 --> 00:01:35,059
en nam zich voor om de kerk 
grootser te herbouwen.

36
00:01:35,059 --> 00:01:39,819
Vijf jaar later werd 
het bouwwerk dat je nu ziet, voltooid.

37
00:01:39,819 --> 00:01:42,966
Bij binnenkomst fluisteren 
de stenen en fundamenten

38
00:01:42,966 --> 00:01:46,573
verhalen van hun herkomst 
in Egypte en Syrië,

39
00:01:46,573 --> 00:01:49,457
terwijl de zuilen, 
afkomstig van de tempel van Artemis,

40
00:01:49,457 --> 00:01:51,821
zich een ouder verleden herinneren.

41
00:01:51,821 --> 00:01:55,274
Runentekens, ingekerfd 
door Noormannen van de keizerlijke wacht,

42
00:01:55,277 --> 00:01:57,831
vertellen over 
verre noordelijke gebieden.

43
00:01:57,831 --> 00:02:00,745
Maar je aandacht wordt gegrepen 
door de grote koepel,

44
00:02:00,745 --> 00:02:02,549
die de hemel vertegenwoordigt;

45
00:02:02,549 --> 00:02:06,954
meer dan 50 meter hoog, 
met een diameter van 30 meter

46
00:02:06,954 --> 00:02:09,589
en aan de basis 
omringd door vensters.

47
00:02:09,589 --> 00:02:12,348
De gouden koepel lijkt te zweven,

48
00:02:12,348 --> 00:02:14,893
terwijl het licht naar binnen gloort.

49
00:02:14,893 --> 00:02:16,986
Onder deze grandioze symboliek

50
00:02:16,986 --> 00:02:20,234
staan de stevige Korinthische zuilen 
uit Libanon,

51
00:02:20,234 --> 00:02:23,096
geplaatst nadat de oorspronkelijke koepel
deels was verwoest

52
00:02:23,096 --> 00:02:25,638
door een aardbeving in 558.

53
00:02:25,638 --> 00:02:27,951
Stilletjes herinneren ze 
aan de kwetsbaarheid

54
00:02:27,951 --> 00:02:31,278
en de bouwkunst 
achter zo'n meesterlijk gebouw.

55
00:02:31,278 --> 00:02:34,337
Als een beeld meer zegt 
dan duizend woorden,

56
00:02:34,337 --> 00:02:37,416
vertellen de mozaïeken 
uit de opvolgende eeuwen het meest,

57
00:02:37,416 --> 00:02:39,890
niet alleen over Bijbelse thema's,

58
00:02:39,890 --> 00:02:41,874
maar ook over de Byzantijnse keizers

59
00:02:41,874 --> 00:02:45,428
die zich als opdrachtgever vaak
samen met Christus lieten afbeelden.

60
00:02:45,428 --> 00:02:47,481
Maar onder hun luide 
en duidelijke stemmen

61
00:02:47,481 --> 00:02:49,414
hoor je de rondspokende echo

62
00:02:49,414 --> 00:02:51,937
van beschadigde en ontbrekende 
mozaïeken en iconen,

63
00:02:51,937 --> 00:02:54,541
ontheiligd en geroofd 
tijdens het Latijns Keizerrijk

64
00:02:54,541 --> 00:02:56,257
volgend op de Vierde Kruistocht.

65
00:02:56,257 --> 00:02:59,933
In de vloer staat de inscriptie 
van Enrico Dandolo's tombe,

66
00:02:59,933 --> 00:03:02,192
de Venetiaanse heerser 
die de campagne leidde,

67
00:03:02,192 --> 00:03:04,984
een grimmige herinnering 
aan de 57 jaar

68
00:03:04,984 --> 00:03:08,146
dat de Hagia Sophia 
een Katholieke kerk was,

69
00:03:08,146 --> 00:03:10,603
voor de terugkeer 
naar haar Orthodoxe wortels

70
00:03:10,603 --> 00:03:12,960
na de Byzantijnse herovering.

71
00:03:12,960 --> 00:03:15,227
Maar het zou niet lang een kerk blijven.

72
00:03:15,227 --> 00:03:16,735
Verzwakt door de kruistochten,

73
00:03:16,735 --> 00:03:19,913
viel Constantinopel in 1453 
in Ottomaanse handen

74
00:03:19,913 --> 00:03:22,372
en zou vanaf dat moment Istanboel heten.

75
00:03:22,372 --> 00:03:24,858
Na zijn leger drie dagen 
van plunderingen te gunnen,

76
00:03:24,858 --> 00:03:27,474
ging sultan Mehmed II het gebouw binnen.

77
00:03:27,474 --> 00:03:29,224
Hoewel zwaar beschadigd,

78
00:03:29,224 --> 00:03:31,594
ging haar grandeur 
niet aan de sultan voorbij,

79
00:03:31,594 --> 00:03:33,866
die het onmiddellijk wijdde aan Allah

80
00:03:33,866 --> 00:03:37,186
en het uitriep 
tot de nieuwe keizerlijke moskee.

81
00:03:37,186 --> 00:03:39,462
De minaretten die de eeuw erna 
werden gebouwd,

82
00:03:39,462 --> 00:03:41,571
zijn het duidelijkste teken van deze tijd

83
00:03:41,571 --> 00:03:45,519
en vormen, naast hun religieuze functie, 
architectonische ondersteuningen.

84
00:03:45,519 --> 00:03:47,128
Maar er zijn vele andere.

85
00:03:47,128 --> 00:03:50,750
Sierlijke kaarsenstandaards gedenken 
Suleimans verovering van Hongarije,

86
00:03:50,750 --> 00:03:53,283
terwijl enorme platen met kalligrafie 
aan het plafond

87
00:03:53,283 --> 00:03:55,738
de bezoeker herinneren 
aan de eerste vier kaliefen

88
00:03:55,738 --> 00:03:57,613
die Mohammed opvolgden.

89
00:03:58,193 --> 00:04:00,649
Hoewel het gebouw 
er nog uitziet als een moskee,

90
00:04:00,649 --> 00:04:02,743
is het nu een museum,

91
00:04:02,743 --> 00:04:06,308
een beslissing die in 1935 
door Kemal Atatürk werd genomen,

92
00:04:06,308 --> 00:04:08,798
de moderniserende eerste president 
van Turkije,

93
00:04:08,798 --> 00:04:11,608
na de val van het Ottomaanse rijk.

94
00:04:11,608 --> 00:04:13,808
Dankzij deze secularisatie

95
00:04:13,808 --> 00:04:17,863
kon het tapijt worden verwijderd
van de versierde marmeren vloer

96
00:04:17,863 --> 00:04:20,639
en het gips van de Christelijke mozaïeken.

97
00:04:20,639 --> 00:04:23,324
Doorlopende restauratie zorgde ervoor dat

98
00:04:23,324 --> 00:04:26,490
de vele stemmen 
uit Hagia Sophia's verleden

99
00:04:26,490 --> 00:04:29,156
werden gehoord na eeuwen van stilte.

100
00:04:29,156 --> 00:04:31,071
Maar het conflict blijft.

101
00:04:31,071 --> 00:04:34,471
Verborgen mozaïeken zuchten 
bedekt onder islamitische kalligrafie,

102
00:04:34,471 --> 00:04:37,438
kostbare stukken geschiedenis 
die niet onthuld kunnen worden

103
00:04:37,438 --> 00:04:39,345
zonder andere te vernietigen.

104
00:04:39,345 --> 00:04:42,653
Ondertussen klinken vanuit 
zowel christelijke als moslimhoek

105
00:04:42,653 --> 00:04:45,930
stemmen die het gebouw weer 
een religieus doel willen geven.

106
00:04:45,930 --> 00:04:49,203
Het verhaal van de Heilige Wijsheid 
mag dan verre van voorbij zijn,

107
00:04:49,203 --> 00:04:52,624
maar het is te hopen 
dat de vele stemmen die het herbergt

108
00:04:52,624 --> 00:04:55,704
ook in komende jaren 
hun zegje kunnen doen.