< Return to Video

Силија Елворти: Борба со помош на ненасилство

  • 0:00 - 0:04
    Иако половина век се обидувам да
    помогнам во спречувањето на војни,
  • 0:04 - 0:08
    има едно прашање што секогаш си го поставувам:
  • 0:08 - 0:12
    Како да се справиме со екстремното насилство
  • 0:12 - 0:15
    без да возвратиме со сила?
  • 0:15 - 0:18
    Кога се соочувате со бруталност,
  • 0:18 - 0:21
    дали е тоа дете што се соочува
    со силеџија на игралиштето
  • 0:21 - 0:22
    или домашно насилство
  • 0:22 - 0:25
    или денес, на улиците на Сирија,
  • 0:25 - 0:28
    соочувањето со тенкови и шрапнели,
  • 0:28 - 0:31
    што е најдобро да се направи?
  • 0:31 - 0:34
    Да возратиме? Да се предадеме?
  • 0:34 - 0:37
    Да примениме повеќе сила?
  • 0:37 - 0:41
    Прашањето: Како да се справам со силеџија
  • 0:41 - 0:45
    без притоа да се претворам во насилник?
  • 0:45 - 0:48
    ме следи од дете.
  • 0:48 - 0:50
    Се сеќавам дека имав околу 13 год.
  • 0:50 - 0:55
    бев залепена за црно-белиот телевизор
    во дневната соба на моите родители
  • 0:55 - 1:00
    кога советските тенкови влегоа во Будимпешта,
  • 1:00 - 1:03
    а деца, не многу постари од мене
  • 1:03 - 1:05
    се фрлаа пред тенковите
  • 1:05 - 1:07
    за да бидат убиени.
  • 1:07 - 1:11
    Се стрчав по скалите горе и
    почнав да си го пакувам куферот
  • 1:11 - 1:14
    Мајка ми дојде и ми рече: „Што правиш“?
  • 1:14 - 1:16
    И реков: „Одам за Будимпешта.“
  • 1:16 - 1:19
    Таа рече: „Зошто?“
  • 1:19 - 1:21
    И реков: „Таму убиваат деца.
  • 1:21 - 1:23
    Нешто страшно се случува.“
  • 1:23 - 1:25
    А таа ми рече: „Не биди смешна.“
  • 1:25 - 1:27
    Јас заплакав.
  • 1:27 - 1:29
    Таа разбра и ми рече,
  • 1:29 - 1:31
    „Добро, гледам дека си сериозна.
  • 1:31 - 1:34
    Премлада си за да помогнеш.
  • 1:34 - 1:37
    Ти треба обука. Ќе ти помогнам.
  • 1:37 - 1:39
    Само отпакувај го куферот.“
  • 1:39 - 1:42
    И така, поминав одредена обука
  • 1:42 - 1:46
    и заминав да работам во Африка
    поголем дел од моите двесетти години.
  • 1:46 - 1:50
    Но, сфатив дека она што навистина сакав да го знам
  • 1:50 - 1:52
    не можев да го научам на курсеви за обука.
  • 1:52 - 1:55
    Сакав да разберам
  • 1:55 - 1:59
    како функционираат насилството, опресијата.
  • 1:59 - 2:04
    Оттогаш открив дека:
  • 2:04 - 2:08
    Силеџиите се служат со насилство на три начини.
  • 2:08 - 2:13
    Користат политичко насилство за да заплашуваат,
  • 2:13 - 2:19
    физичко насилство за да тероризираат
  • 2:19 - 2:26
    и психичко или емоционално
    насилство за да ве понижат.
  • 2:26 - 2:29
    И само многу ретко во многу малку случаи
  • 2:29 - 2:33
    функционира примената на поголемо насилство за возврат.
  • 2:33 - 2:39
    Нелсон Мандела отиде во
    затвор верувајќи во насилство,
  • 2:39 - 2:41
    и 27 години подоцна
  • 2:41 - 2:43
    тој и неговите колеги
  • 2:43 - 2:45
    бавно и внимателно
  • 2:45 - 2:50
    ги усовршуваа вештините, неверојатните вештини,
    кои им беа потребни
  • 2:50 - 2:54
    за да ја претворат една од
    најбруталните влади познати на светот
  • 2:54 - 2:56
    во демократија.
  • 2:56 - 3:01
    Тоа го остварија со целосна
    посветеност на ненасилство.
  • 3:01 - 3:08
    Тие сфатија дека возвраќањето на сила со сила
  • 3:08 - 3:13
    не функционира.
  • 3:13 - 3:15
    Но, што функционира?
  • 3:15 - 3:19
    Со текот на времето собрав околу шест методи
  • 3:19 - 3:21
    што функционираат --секако има многу повеќе--
  • 3:21 - 3:23
    коишто функционираат и коишто се ефикасни.
  • 3:23 - 3:25
    Првиот е
  • 3:25 - 3:27
    дека промената што треба да се случи
  • 3:27 - 3:31
    треба да се случи тука, во мене.
  • 3:31 - 3:36
    Тоа е мојата реакција, мојот став кон опресијата
  • 3:36 - 3:38
    врз којшто имам контрола,
  • 3:38 - 3:41
    и за којшто можам нешто да преземам.
  • 3:41 - 3:45
    А за да го направам тоа треба да се спознаам самата себе.
  • 3:45 - 3:47
    Тоа значи дека треба да знам како функционирам,
  • 3:47 - 3:50
    кога ќе паднам,
  • 3:50 - 3:54
    да знам каде ми се силните точки,
  • 3:54 - 3:57
    и каде ми се оние послабите.
  • 3:57 - 3:58
    Кога да се предадам?
  • 3:58 - 4:03
    За што ќе се заложам?
  • 4:03 - 4:08
    А медитацијата или самопроверката
  • 4:08 - 4:11
    е еден од начините -- повторно не е единствениот начин --
  • 4:11 - 4:12
    е еден од начините
  • 4:12 - 4:16
    за здобивање со ваков вид на внатрешна моќ.
  • 4:16 - 4:19
    А мојата хероина тука -- како и на Сатиш --
  • 4:19 - 4:22
    е Аун Сан Су Чи во Бурма.
  • 4:22 - 4:25
    Таа предводеше група студенти
  • 4:25 - 4:28
    на протест по улиците на Рангун.
  • 4:28 - 4:32
    Во еден ќош, тие се соочија со редица митралези.
  • 4:32 - 4:33
    А таа веднаш сфати
  • 4:33 - 4:37
    дека војниците со нивните прсти
    кои се тресеа на чкрапалата
  • 4:37 - 4:43
    се поисплашени од
    студентите - демонстранти - зад неа.
  • 4:43 - 4:45
    Но таа им кажа на студентите да седнат.
  • 4:45 - 4:53
    И таа тргна напред со таква смиреност и јаснотија
  • 4:53 - 4:56
    и целосно отсуство на страв
  • 4:56 - 5:00
    што успеа да дојде до првата пушка,
  • 5:00 - 5:04
    да ја стави раката врз неа и да ја спушти.
  • 5:09 - 5:12
    И никој не загина.
  • 5:12 - 5:16
    Тоа може да се случи кога ќе го совладате стравот --
  • 5:16 - 5:18
    не само кога се соочувате со митралези,
  • 5:18 - 5:23
    туку и ако наидете на тепачка со ножеви на улица.
  • 5:23 - 5:25
    Но мора да вежбаме.
  • 5:25 - 5:27
    Што со нашиот страв?
  • 5:27 - 5:32
    Јас имам мала мантра.
  • 5:32 - 5:35
    Мојот страв расте
  • 5:35 - 5:37
    од енергијата со која го хранам.
  • 5:37 - 5:40
    И ако порасне многу голем
  • 5:40 - 5:42
    веројатно ќе се оствари.
  • 5:42 - 5:46
    Сите ние го знаеме синдромот на три часот наутро
  • 5:46 - 5:49
    кога нешто што ве загрижува ќе ве разбуди --
  • 5:49 - 5:52
    гледам многу луѓе --
  • 5:52 - 5:55
    и еден час се вртите и превртувате
  • 5:55 - 5:57
    станува сѐ полошо и полошо,
  • 5:57 - 6:00
    и до четири часот веќе сте врзани за перницата
  • 6:00 - 6:02
    од едно толку големо чудовиште.
  • 6:02 - 6:04
    Единственото нешто
  • 6:04 - 6:06
    е да станете, да си сварите чај
  • 6:06 - 6:11
    и да седнете со стравот како дете покрај вас.
  • 6:11 - 6:14
    Вие сте возрасниот.
  • 6:14 - 6:16
    Стравот е детето.
  • 6:16 - 6:17
    Разговарате со стравот
  • 6:17 - 6:20
    и го прашувате што сака, што му треба.
  • 6:20 - 6:25
    Како може ова да се подобри?
  • 6:25 - 6:27
    Како може детето да се чувствува посилно?
  • 6:27 - 6:28
    Правите план.
  • 6:28 - 6:30
    И велите: „Добро, сега ќе се вратиме во кревет.
  • 6:30 - 6:34
    Во седум и триесет, ќе станеме и тоа ќе го направиме.“
  • 6:34 - 6:40
    Имав една од тие епизоди во 3 часот наутро во Неделата --
  • 6:40 - 6:44
    парализирана од страв, поради овој говор.
  • 6:44 - 6:46
    (смеа)
  • 6:46 - 6:47
    Го направив тоа.
  • 6:47 - 6:51
    Станав, си сварив чај, седнав со него, сѐ завршив
  • 6:51 - 6:55
    и еве сум -- сѐ уште делумно парализирана, но тука сум.
  • 6:55 - 7:00
    (аплауз)
  • 7:00 - 7:02
    Тоа е стравот. Што е со гневот?
  • 7:02 - 7:07
    Секаде каде што има неправда, има гнев.
  • 7:07 - 7:10
    Но, гневот е како бензин,
  • 7:10 - 7:13
    ако со него испрскате наоколу и некој употреби запалка,
  • 7:13 - 7:15
    тогаш добивате пекол.
  • 7:15 - 7:20
    Но, гневот како двигател -- во мотор -- е моќен.
  • 7:20 - 7:24
    Ако можеме нашиот гнев да го ставиме во мотор,
  • 7:24 - 7:26
    може да нѐ движи напред,
  • 7:26 - 7:29
    може да ни помогне во тешките моменти
  • 7:29 - 7:33
    и може да ни даде вистинска внатрешна моќ.
  • 7:33 - 7:36
    Го научив ова преку мојата работа
  • 7:36 - 7:38
    со креаторите на политиките за нуклеарно оружје.
  • 7:38 - 7:41
    Затоа што на почетокот бев толку бесна
  • 7:41 - 7:44
    поради опасностите на кои нè изложуваа
  • 7:44 - 7:50
    што сакав само да се расправам со нив,
    да ги обвинувам и да ги окривувам.
  • 7:50 - 7:52
    Крајно неефективно.
  • 7:52 - 7:56
    Со цел да изградиме дијалог за промена,
  • 7:56 - 7:58
    треба да се справиме со нашиот гнев.
  • 7:58 - 8:03
    Во ред е да бидете гневни на нештото --
  • 8:03 - 8:05
    нуклеарното оружје во овој случај --
  • 8:05 - 8:09
    но безнадежно е да бидете гневни на луѓето.
  • 8:09 - 8:11
    Тие се човечки суштества исто како и ние.
  • 8:11 - 8:14
    Го прават она што мислат дека е најдобро.
  • 8:14 - 8:18
    Тоа е основата врз која треба да разговараме со нив.
  • 8:18 - 8:21
    Значи, тоа е третото, гневот.
  • 8:21 - 8:22
    А тоа ме води до сржта
  • 8:22 - 8:25
    на она што се случува, она што гледам дека се случува,
  • 8:25 - 8:26
    во светот денеска,
  • 8:26 - 8:30
    а тоа е дека изминатиов век
    моќта доаѓаше од горе- надолу.
  • 8:30 - 8:35
    Владите сѐ уште им кажуваа на луѓето што да прават.
  • 8:35 - 8:37
    Во овој век настапи промена.
  • 8:37 - 8:41
    Таа е од долу-нагоре или моќ на народот.
  • 8:41 - 8:44
    Како печурки кои пробиваат низ бетон.
  • 8:44 - 8:51
    Тоа се луѓе кои се здружуваат со луѓе,
    како што рече Банди, оддалечени со километри
  • 8:51 - 8:53
    за да донесат промена.
  • 8:53 - 8:57
    „Пис Дајрект“ многу рано сфатија
  • 8:57 - 9:01
    дека локалното население во
    области на жесток конфликт
  • 9:01 - 9:03
    знаат што треба да прават.
  • 9:03 - 9:05
    Тие најдобро знаат што да прават.
  • 9:05 - 9:09
    Затоа, „Пис Дајрект“ застанува зад нив,
    за да го прават тоа.
  • 9:09 - 9:11
    Некои од нештата што тие ги прават,
  • 9:11 - 9:14
    се демобилизирање на милицијата,
  • 9:14 - 9:17
    обнова на економиите,
  • 9:17 - 9:19
    повторно населување на бегалци,
  • 9:19 - 9:24
    дури и ослободување на деца-војници.
  • 9:24 - 9:27
    И речиси секој ден треба да го ризикуваат својот живот
  • 9:27 - 9:30
    за да сторат тоа.
  • 9:30 - 9:34
    Тие сфатиле
  • 9:34 - 9:39
    дека примената на насилство во такви ситуации
  • 9:39 - 9:44
    не само што е помалку хумано,
  • 9:44 - 9:46
    туку е помалку ефективно
  • 9:46 - 9:52
    отколку користењето на методи
    кои ги поврзуваат луѓето со луѓе, кои обновуваат.
  • 9:52 - 9:56
    Мислам дека армијата на САД
  • 9:56 - 10:03
    конечно почна да го разбира тоа.
  • 10:03 - 10:06
    Досега, нивната политика против тероризмот
  • 10:06 - 10:11
    беше убивање на бунтовниците по секоја цена,
  • 10:11 - 10:14
    а ако по пат загинат цивили,
  • 10:14 - 10:18
    тоа се припишува како „колатерална штета“.
  • 10:18 - 10:25
    Тоа е толку навредливо и понижувачко
  • 10:25 - 10:27
    за населението на Авганистан,
  • 10:27 - 10:32
    и заради тоа регрутирањето од Алкаеда е многу лесно,
  • 10:32 - 10:35
    кога луѓето толку многу ќе се згрозат, на пример,
  • 10:35 - 10:37
    од палењето на Куранот.
  • 10:37 - 10:40
    Затоа, обуката на војската треба да се промени.
  • 10:40 - 10:45
    Јас верувам дека има знаци на промена.
  • 10:45 - 10:48
    Британската армија отсекогаш
    била многу подобра во ова.
  • 10:48 - 10:54
    Но, има еден извонреден пример
    на кој тие може да се угледаат,
  • 10:54 - 10:57
    а тоа е брилијантниот потполковник на САД,
  • 10:57 - 10:59
    кој се вика Крис Хјуз.
  • 10:59 - 11:03
    Тој ги водел своите луѓе низ улиците на Наџаф
  • 11:03 - 11:05
    поточно во Ирак --
  • 11:05 - 11:10
    и одеднаш луѓето почнале да излегуваат од куќите
    на двете страни од улицата,
  • 11:10 - 11:15
    вриштејќи, викајќи, крајно бесни,
  • 11:15 - 11:19
    и ги опколиле младите војници
    кои биле целосно престрашени,
  • 11:19 - 11:22
    не знаеле што се случува, не зборувале арапски.
  • 11:22 - 11:26
    А Крис Хјуз зачекорил среде толпата
  • 11:26 - 11:30
    со неговото оружје над главата, посочувајќи кон земјата,
  • 11:30 - 11:31
    и рекол, „Клекнете“.
  • 11:31 - 11:34
    И тие огромни војници
  • 11:34 - 11:37
    со нивните ранци и нивното телесно оружје,
  • 11:37 - 11:41
    се стресле на земјата.
  • 11:41 - 11:47
    Завладеала целосна тишина.
  • 11:47 - 11:50
    И по околу две минути,
  • 11:50 - 11:54
    сите се повлекле и си заминале дома.
  • 11:54 - 12:00
    За мене, тоа е мудро дејствување.
  • 12:00 - 12:04
    Во тој момент, тоа го направил.
  • 12:04 - 12:10
    И тоа сега се случува насекаде.
  • 12:10 - 12:12
    Не ми верувате?
  • 12:12 - 12:15
    Дали сте се запрашале
  • 12:15 - 12:20
    зошто и како толку многу диктаторства се срушија
  • 12:20 - 12:23
    во изминатите 30 години?
  • 12:23 - 12:28
    Диктаторства во Чехословачка, Источна Германија,
  • 12:28 - 12:32
    Естонија, Латвија, Литванија,
  • 12:32 - 12:35
    Мали, Мадагаскар,
  • 12:35 - 12:39
    Полска и Филипините,
  • 12:39 - 12:44
    Србија, Словенија, има уште,
  • 12:44 - 12:49
    а сега Тунис и Египет.
  • 12:49 - 12:53
    Сето тоа не се случи само од себе.
  • 12:53 - 12:56
    Голем дел од тоа се должи на книга
  • 12:56 - 13:00
    напишана од еден 80-годишен човек во Бостон, Џин Шарп.
  • 13:00 - 13:04
    Тој напиша книга со наслов
    „Од диктаторство до демократија“
  • 13:04 - 13:10
    со 81 методологии за ненасилен отпор.
  • 13:10 - 13:12
    Таа е преведена на 26 јазици.
  • 13:12 - 13:14
    Го прелета светот.
  • 13:14 - 13:21
    Ја користат млади луѓе и постари луѓе насекаде,
  • 13:21 - 13:26
    затоа што функционира и е делотворна.
  • 13:26 - 13:31
    Тоа е она што ми дава надеж --
  • 13:31 - 13:35
    и не само надеж, тоа прави да се чувствувам многу позитивно сега.
  • 13:35 - 13:39
    Затоа што конечно, луѓето почнаа да разбираат.
  • 13:39 - 13:46
    Доаѓаме до практични, остварливи методологии
  • 13:46 - 13:48
    за да одговориме на моето прашање:
  • 13:48 - 13:54
    Како да се справиме со силеџија,
    без да станеме насилници?
  • 13:54 - 13:59
    Се служиме со вештините кои ги нагласив:
  • 13:59 - 14:02
    внатрешната моќ -- развојот на внатрешна моќ -- преку себе-спознавање
  • 14:02 - 14:06
    прифаќање и работење со нашиот страв,
  • 14:06 - 14:10
    користење на гневот како гориво,
  • 14:10 - 14:12
    соработување со други,
  • 14:12 - 14:14
    групирање со други,
  • 14:14 - 14:16
    храброст,
  • 14:16 - 14:23
    а најважно од сѐ, посветеноста на активно ненасилство.
  • 14:23 - 14:27
    Денес, не само што верувам во ненасилство.
  • 14:27 - 14:30
    Не мора да верувам во него.
  • 14:30 - 14:34
    Насекаде гледам докази за неговото функционирање.
  • 14:34 - 14:40
    и гледам дека ние, обичните луѓе,
  • 14:40 - 14:46
    можеме да направиме нешто што го направиле
    Аун Сан Су Чи и Ганди и Мендела.
  • 14:46 - 14:49
    Можеме да го окончаме
  • 14:49 - 14:54
    најкрвавиот век што го памети човештвото.
  • 14:54 - 15:02
    И можеме да се организираме
    за да ја надминеме опресијата
  • 15:02 - 15:04
    со отворање на нашите срца
  • 15:04 - 15:10
    како и зајакнување на тоа неверојатно откритие.
  • 15:10 - 15:15
    И токму таа отвореност на срцата ја почувствував
  • 15:15 - 15:19
    кај сите организатори на овој собир,
    откако пристигнав вчера.
  • 15:19 - 15:21
    Ви благодарам.
  • 15:21 - 15:26
    (аплауз)
Title:
Силија Елворти: Борба со помош на ненасилство
Speaker:
Scilla Elworthy
Description:

Како да се справите со силеџија, без притоа да се претворите во насилник? Во овој мудар и длабоко емотивен говор, мировниот активист, Силија Елворти, ги наведува вештините кои ни се потребни -- како нации и поединци -- за да се бориме против екстремното насилство без да возвратиме со сила. За да одговори на прашањето зошто и како функционира ненасилството, таа се навраќа на историски херои -- Аун Сан Су Чи, Махатма Ганди, Нелсон Мендела -- и личните филозофии кои им дале моќ на нивните мирни протести. (Снимано во TEDxExeter.)

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
15:47
Dimitra Papageorgiou approved Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI accepted Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
ALEKSANDAR MITEVSKI edited Macedonian subtitles for Fighting with non-violence
Show all

Macedonian subtitles

Revisions