Martin Jacques: Inzicht in de opkomst van China

Sprekend op een TED Salon in Londen, vraagt econoom Martin Jacques: Hoe kunnen we in het Westen China en zijn fenomenale opkomst plaatsen? De auteur van "Wanneer China de wereld regeert" onderzoekt waarom het Westen vaak de groeiende macht van de Chinese economie niet goed inschat en biedt drie bouwstenen voor het begrijpen van wat China is en zal worden.

De wereld is aan het veranderen

met een echt opmerkelijke snelheid.

Als je kijkt naar de grafiek hierboven,

dan zal je zien dat

deze projecties van Goldman Sachs

suggereren dat de Chinese economie in 2025

ongeveer even groot zal worden als de Amerikaanse economie.

En als je kijkt naar de grafiek

voor 2050,

dan is voorspeld dat de Chinese economie

tweemaal de omvang van de Amerikaanse economie zal hebben,

en de Indiase economie vrijwel dezelfde grootte

als de Amerikaanse economie.

En we moeten er rekening mee houden

dat deze prognoses voor de westerse

financiële crisis werden opgesteld.

Een paar weken geleden

keek ik naar de nieuwste prognose

door BNP Paribas

over wanneer China

een grotere economie

zal hebben dan de Verenigde Staten.

Goldman Sachs voorspelde 2027.

De post-crisis prognose

is 2020.

Dat is over slechts één decennium.

China gaat de wereld veranderen

op twee fundamentele manieren.

Allereerst

is het een enorm ontwikkelingsland

met een bevolking van 1,3 miljard mensen,

die al meer dan 30 jaar aangroeit

met ongeveer 10 procent per jaar.

En binnen één decennium

zal het de grootste economie ter wereld hebben.

Nooit eerder in de moderne tijd

was de grootste economie in de wereld

die van een ontwikkelingsland

in plaats van een ontwikkeld land.

Ten tweede,

voor het eerst in de moderne tijd,

zal het dominante land van de wereld

- ik denk dat dat China zal zijn -

niet Westers zijn, een land

met heel verschillende beschavingswortels.

Het is een wijdverbreide veronderstelling in het Westen

dat, als landen moderniseren,

ze ook verwestersen.

Dit is een illusie.

Het is een veronderstelling dat de moderniteit

gewoon een product is van concurrentie, markt en technologie.

Dat is niet zo, het heeft ook net zo vorm gekregen

door geschiedenis en cultuur.

China is niet als het Westen,

en het zal ook niet worden als het Westen.

Het zal in zeer fundamentele opzichten

heel anders blijven.

Nu is de grote vraag hierbij natuurlijk:

hoe moeten we China inschatten?

Hoe kunnen we begrijpen wat China is?

Ons probleem is nu

onze conventionele benadering,

die poogt te begrijpen in westerse termen,

met behulp van westerse ideeën.

Dat lukt niet.

Nu wil ik jullie om te beginnen

drie bouwstenen bieden

om te trachten te begrijpen

wat China wil.

Dit is de eerste, namelijk

dat China niet echt een natie-staat is.

Ok, het noemt zichzelf de laatste honderd jaar

wel een natie-staat.

Maar iedereen die iets weet over China

weet dat het veel ouder is.

Dit was hoe China eruitzag na de overwinning van de Qin-dynastie

in 221 voor Christus aan het eind van een periode van oorlogen -

de geboorte van het moderne China.

En je ziet het binnen de grenzen van het moderne China.

Of onmiddellijk daarna, de Han-dynastie,

nog altijd 2.000 jaar geleden.

En je ziet dat het al

het meeste van wat we nu kennen als Oost-China bezet,

dat is waar de overgrote meerderheid van de Chinezen

toen leefden en nu nog leven.

Wat hier nu zo buitengewoon aan is,

is wat China het gevoel geeft China te zijn,

wat de Chinezen

het gevoel geeft Chinees te zijn.

Dat komt niet van de laatste honderd jaar,

niet van de natie-staat periode -

dat is wat er gebeurd is in het Westen -

maar uit de periode, als je wil,

van de beschavingsstaat.

Ik denk hier bijvoorbeeld

aan gebruiken zoals voorouderverering,

van een zeer eigen begrip van de staat,

evenals een zeer eigen idee van familie,

sociale relaties, zoals guanxi,

Confuciaanse waarden en ga zo maar door.

Dit zijn allemaal dingen die voortkomen

uit de periode van de beschavingsstaat.

Met andere woorden, in tegenstelling tot de westerse staten en de meeste landen

in de wereld, krijgt China vorm door zijn gevoel voor beschaving,

meer door zijn bestaan als beschavingsstaat

dan als natie-staat.

En dan nog iets.

We weten natuurlijk dat China groot is, enorm groot,

zowel demografisch als geografisch,

met een bevolking van 1,3 miljard mensen.

Waar we ons vaak niet echt bewust van zijn,

is het feit

dat China zeer divers is

en zeer pluralistisch,

en in vele opzichten zeer gedecentraliseerd.

Je kan op deze schaal een land niet zomaar vanuit Beijing besturen,

hoewel we denken dat dit het geval is.

Dat is nooit zo geweest.

Dus dit is China, een beschavingsstaat,

in plaats van een natiestaat.

En wat betekent dat nu?

Ik denk dat dat allerlei ingrijpende gevolgen heeft.

Ik vertel er even twee.

Het eerste is dat

de belangrijkste politieke waarde

voor de Chinezen eenheid is,

het fundament

van de Chinese beschaving.

Je weet wel dat 2.000 jaar geleden in Europa

het Heilig Roomse Rijk uiteenviel, versnipperde.

Het werd verdeeld en is sindsdien verdeeld gebleven.

China ging in dezelfde periode

precies de andere kant op,

en hield met grote inspanning deze grote beschaving,

deze beschavingsstaat tesamen.

Het tweede is,

misschien wat prozaïscher,

Hong Kong.

Herinnert u zich de overdracht van Hong Kong

door Groot-Brittannië aan China in 1997?

U herinnert zich misschien

wat het Chinese grondwetsvoorstel was.

Eén land, twee systemen.

En ik durf erom wedden

dat vrijwel niemand in het Westen hen geloofde.

"Vitrinepolitiek!

Eens dat China Hong Kong in handen krijgt

zal die vlieger niet opgaan."

13 jaar later

is het politieke en juridische systeem in Hong Kong

net zo verschillend van het Chinese als in 1997.

We hadden het mis. Waarom waren we verkeerd?

We hadden het mis, omdat we natuurlijk dachten

in termen van natiestaat.

Denk aan de Duitse eenwording, 1990.

Wat gebeurde er ?

Het Oosten werd opgeslokt door het Westen.

Eén natie, één systeem.

Dat is de natiestaatmentaliteit.

Maar je kunt een land als China,

een beschavingsstaat, niet besturen

op basis van één beschaving, één systeem.

Dat werkt niet.

Dus de reactie van China

op de Hong-Kongkwestie - en dat zal

net zo zijn in de Taiwankwestie -

was een natuurlijke reactie:

één beschaving, veel systemen.

Laat ik u een andere bouwsteen

aanbieden om China te proberen te begrijpen -

en misschien niet zo'n comfortabele.

De Chinezen hebben een zeer, zeer verschillend

idee van ras dan

de meeste andere landen.

Weet je,

van de 1,3 miljard Chinezen,

denken meer dan 90 procent

dat ze tot hetzelfde ras behoren,

de Han.

Nu is dit totaal verschillend

dan de andere van 's werelds meest bevolkte landen.

India, de Verenigde Staten,

Indonesië, Brazilië -

zijn allemaal multiraciaal.

De Chinezen voelen dat niet zo aan.

China is alleen echt multiraciaal

aan de randen.

Waarom?

De reden is, denk ik,

opnieuw te vinden in de beschavingsstaat.

Een geschiedenis van ten minste 2.000 jaar,

een geschiedenis van verovering, bezetting,

absorptie, assimilatie en ga zo maar door,

leidde tot het proces waarbij,

in de loop van de tijd, het begrip 'Han' ontstond -

natuurlijk gevoed

door een groeiend en zeer krachtig gevoel

van culturele identiteit.

Nu was het grote voordeel van deze historische ervaring

dat zonder de Han,

China nooit samengebleven kon zijn.

De Han-identiteit is het cement

dat dit land samenhield.

Het grote nadeel daarvan

is dat de Han een zeer zwakke conceptie

hebben van culturele verschillen.

Ze geloven echt

in hun eigen superioriteit,

en ze zijn respectloos

voor degenen die dat niet zijn.

Vandaar hun houding, bijvoorbeeld,

tegenover de Oeigoeren en de Tibetanen.

Of laat ik u mijn derde bouwsteen aanreiken,

de Chinese staat.

De relatie tussen staat

en samenleving is in China

zeer verschillend van die in het Westen.

Nu schijnen we in het Westen

bijna allemaal te denken

dat de autoriteit en legitimiteit van de staat

een functie is van de democratie.

Het probleem met deze stelling

is dat de Chinese staat

meer legitimiteit

en meer gezag

geniet onder de Chinezen

dan geldt

in enige westerse staat.

En de reden daarvoor

is dat -

wel, er zijn twee redenen, denk ik.

En het heeft duidelijk niets te maken met democratie,

want in onze termen hebben de Chinezen niet eens een democratie.

En de reden hiervoor is,

ten eerste, dat de staat in China

een heel bijzondere taak heeft.

Hij krijgt een heel bijzondere betekenis

als de vertegenwoordiger,

de belichaming en de voogd

van de Chinese beschaving,

van de beschavingsstaat.

Op die manier verkrijgt China

een soort van spirituele rol.

En de tweede reden is dat,

terwijl in Europa

en Noord-Amerika

de macht van de staat voortdurend wordt uitgedaagd -

ik bedoel in de Europese traditie,

historisch tegen de kerk,

tegen andere sectoren van de aristocratie,

tegen handelaren en zo verder,

werd gedurende 1.000 jaar

de macht van de Chinese staat

nooit betwist.

Hij had geen ernstige rivalen.

U ziet dus

dat de manier waarop macht werd opgebouwd in China

heel anders is dan onze ervaring

in de Westerse geschiedenis.

Het resultaat is dat de Chinezen

een heel andere kijk op de staat hebben.

Terwijl wij de neiging hebben om de staat te bekijken als een moeial,

een vreemdeling,

zeker een instituut

waarvan de bevoegdheden moeten worden beperkt

of nauw omschreven en beperkt,

zien de Chinezen de staat helemaal anders.

De Chinezen bekijken de staat

als een kennis - niet alleen als een vriend eigenlijk,

maar eerder als een lid van het gezin -

niet alleen in feite als een lid van de familie,

maar eerder nog als het hoofd van het gezin,

de patriarch van de familie.

Dat is het Chinese beeld van de staat -

heel, heel anders dan het onze.

Het is op een andere manier

dan in het Westen

ingebed in de samenleving.

En ik zou willen stellen dat we hier,

in de Chinese context,

met een nieuw soort paradigma hebben te doen,

dat anders is dan alles

waar we in het verleden mee rekening moesten houden.

Weet dat China in de markt én in de staat gelooft.

Ik bedoel, Adam Smith,

schreef dat al in de late 18e eeuw,

"De Chinese markt is groter, meer ontwikkeld

en meer geavanceerd

dan eender wat in Europa."

En, afgezien van de Mao-periode,

is dat sindsdien min of meer zo gebleven.

Maar dit wordt gecombineerd

met een extreem sterke en alomtegenwoordige staat.

De staat is overal in China.

Ik bedoel dat veel van de toonaangevende bedrijven

nog steeds in overheidshanden zijn.

Particuliere ondernemingen, hoe groot ze ook zijn, zoals Lenovo,

hangen in veel opzichten nog af van de staat.

Streefcijfers voor de economie en ga zo maar door

worden vastgesteld door de staat.

En het gezag van de staat laat zich gelden op andere gebieden

dan waarmee wij vertrouwd zijn.

Zoals het één-kind-beleid.

Bovendien is dit een zeer oude staatstraditie,

een zeer oude traditie van staatsmanschap.

Als je hier een voorbeeld van wil,

de Grote Muur is er een.

Hier is er nog een, het Grote Kanaal,

waarvan de bouw werd begonnen

in de vijfde eeuw voor Christus

en uiteindelijk afgerond

in de zevende eeuw na Christus.

Het is 1.793 kilometer lang,

en verbindt Peking

met Hangzhou en Shanghai.

Er is dus een lange geschiedenis

van buitengewone infrastructurele staatsprojecten

in China, die ons helpen

verklaren wat we vandaag zien,

bijvoorbeeld de Drieklovendam

en vele andere uitingen

van competentie van de staat

in China.

Daar hebben we dus die drie bouwstenen

om het verschil met China proberen te begrijpen -

de beschavingsstaat,

het idee van ras

en de aard van de staat

en haar relatie tot de samenleving.

En toch blijven we door de bank nog steeds doorgaan

met te denken dat we China kunnen begrijpen

simpelweg op basis van westerse ervaring,

door ernaar te kijken door westerse ogen,

en met behulp van westerse concepten.

Als u wil weten waarom we China steeds weer

verkeerd inschatten - onze voorspellingen

over wat er gaat gebeuren in China

kloppen niet - dit is de reden.

Helaas denk ik,

ik moet zeggen dat ik denk

dat deze houding ten aanzien van China

van een soort van kleine westerse

mentaliteit getuigt. Het is nogal arrogant.

Het is arrogant in de zin

dat we denken dat we de besten zijn,

en we daarom over de universele maatstaf beschikken.

En ten tweede is het kortzichtig.

Wij weigeren om de kwestie

van verschil echt aan te pakken.

Er is een heel interessante passage

in een boek van Paul Cohen,

de Amerikaanse historicus. Hij betoogt

dat het Westen zichzelf ziet

als de meest kosmopolitische

van alle culturen.

Maar zo is het niet.

In veel opzichten,

is het de meest bekrompen,

omdat 200 jaar lang

het Westen zo dominant was in de wereld

dat we het echt niet nodig vonden

andere culturen, andere beschavingen

te begrijpen.

Omdat het Westen uiteindelijk altijd,

indien nodig met geweld,

zijn zin kreeg.

Terwijl deze culturen - dat komt neer op

de rest van de wereld - die zich tegenover

het Westen in een veel zwakkere positie bevonden,

werden gedwongen om het Westen te begrijpen, vanwege

de aanwezigheid van het Westen in die samenlevingen.

En daarom zijn ze in vele opzichten

kosmopolitischer dan het Westen.

Ik bedoel, neem de kwestie van Oost-Azië.

Oost-Azië: Japan, Korea, China, enz. -

een derde van de wereldbevolking woont daar,

het is nu de grootste economische regio ter wereld.

En ik zal u nu vertellen

dat Oost-Aziaten, mensen uit Oost-Azië,

veel meer kennis hebben

over het Westen

dan het Westen over Oost-Azië.

Nu is dit punt, ben ik bang,

tegenwoordig meer dan ooit van toepassing.

Want wat gebeurt er? Terug naar die grafiek -

de grafiek van Goldman Sachs.

Wat er gebeurt, is

dat, zeer snel in historische termen,

de wereld wordt gedreven

en vorm gegeven,

niet meer door de oude ontwikkelde landen,

maar door de ontwikkelingslanden.

We hebben dit gezien

toen de G20 zeer snel de positie

van de G7 ging innemen,

of van de G8.

En dat heeft twee gevolgen.

Ten eerste verliest het Westen

zeer snel

zijn invloed in de wereld. En daar hebben we

een jaar geleden een dramatische illustratie van gekregen -

Kopenhagen, de conferentie over klimaatverandering. Europa

was niet vertegenwoordigd aan de laatste

onderhandelingstafel. Wanneer is dat nog ooit gebeurd?

Ik zou wedden op zo'n 200 jaar geleden.

En dat is de toekomst.

En de tweede implicatie

is dat de wereld onvermijdelijk daardoor

voor ons steeds minder herkenbaar zal worden,

omdat hij zal worden gekneed door culturen, ervaringen

en geschiedenissen waar we niet echt vertrouwd mee zijn,

of gewend zijn om mee om te gaan.

Tenslotte vrees ik dat Europa -

Amerika is wat anders -

dat Europeanen in het algemeen,

moet ik zeggen, eerder onwetend zijn,

niet op de hoogte zijn

van de manier waarop de wereld verandert.

Ik heb een Engelse vriend in China,

en die zei: "Het continent slaapwandelt de vergetelheid in."

Misschien is het waar,

of misschien overdrijft hij.

Maar er is een ander probleem dat hiermee gepaard gaat -

dat Europa in toenemende mate het contact

met de wereld kwijtraakt - en dat is een

verlies van gevoel voor de toekomst.

Ooit gaf Europa in zijn zelfverzekerdheid

richting aan de toekomst.

In de 19de eeuw bijvoorbeeld.

Maar dit is helaas niet meer het geval.

Als je de toekomst wil voelen of proeven

probeer dan China - hier is de oude Confucius.

Dit is een station

zoals je er nog nooit een hebt gezien.

Het ziet er zelfs niet meer uit als een station.

Dit is het nieuwe station van Guangzhou

voor hoge-snelheidstreinen.

China heeft daarvan al een groter netwerk

dan enig ander land ter wereld en binnenkort

meer dan de rest van de wereld bij elkaar.

Of neem dit: dit is nog maar een idee,

maar het is een idee dat binnenkort

wordt uitgeprobeerd in een buitenwijk van Peking.

Hier heb je een megabus,

op het bovendek is plaats voor ongeveer 2.000 mensen.

Hij rijdt op rails

op een suburbane weg,

en de auto's rijden eronder door.

En dat met snelheden tot ongeveer 160 km per uur.

Zo gaan de zaken daar gebeuren,

omdat China een zeer specifiek probleem heeft,

dat verschillend is van Europa

en verschillend van de Verenigde Staten.

China heeft enorme aantallen mensen en geen ruimte.

Dus is dit een oplossing voor een situatie

waar China

veel steden gaat hebben

met meer dan 20 miljoen mensen.

Waarmee wil ik dus besluiten?

Wat moet onze houding worden

tegenover

deze zich zeer snel

ontwikkelende

wereld?

Ik denk dat er goede en kwade kanten aan zitten.

Maar ik wil vooral

opkomen voor een positief beeld van deze wereld.

Gedurende 200 jaar werd

de wereld in wezen beheerst

door een fragment van de menselijke bevolking.

Dat waren Europa en Noord-Amerika.

De opkomst van landen

als China en India -

samen 38 procent van de wereldbevolking - en anderen als

Indonesië en Brazilië en ga zo maar door, vertegenwoordigt

de belangrijkste enkele stap

naar de democratisering

in de afgelopen 200 jaar.

Beschavingen en culturen

die genegeerd werden, die geen stem hadden,

waar niet naar werd geluisterd,

die niet bekend waren, zullen anders

vertegenwoordigd worden in deze wereld.

Als humanisten moeten we

deze transformatie zeker toejuichen.

En we zullen deze beschavingen

moeten leren kennen.

Met dit grote schip hier

reisde Zheng He

in de vroege 15e eeuw

op zijn grote reizen door de

Zuid-Chinese Zee, de Oost-Chinese Zee,

over de Indische Oceaan naar Oost-Afrika.

De kleine boot aan de voorkant

was die waarmee, 80 jaar later, Christoffel Columbus

de Atlantische Oceaan is overgestoken.

(Gelach)

Of, kijk eens aandachtig

wat op deze zijden prent staat

gemaakt door Zhuzhou

in 1368.

Ik denk dat ze golf spelen.

Christus, de Chinezen hebben zelfs golf uitgevonden!

Welkom in de toekomst. Dank u.

(Applaus)