Return to Video

Patricia Ryan: Mos insisto ne anglisht!

  • 0:01 - 0:03
    E di ç'ju shkon ne mend
  • 0:03 - 0:05
    mendoni se e kam gabur rrugen
  • 0:05 - 0:07
    e qe dikush do te dal ne skene se shpejti
  • 0:07 - 0:09
    te me ule ngadale ne vendin tim
  • 0:09 - 0:15
    (Duartrokitje)
  • 0:15 - 0:18
    Nje gje e tille me ndodh shume shpesh ne Dubai
  • 0:18 - 0:20
    "E dashur, jeni ketu per pushime?"
  • 0:20 - 0:22
    (Qeshje)
  • 0:22 - 0:25
    "Po vizitoni femijet?
  • 0:25 - 0:27
    Sa do te qendroni?"
  • 0:27 - 0:30
    Ne te vertet, shpresoj per nje kohe te gjate
  • 0:30 - 0:33
    Kam duket jetuar dhe dhene mesim ne Gjirin (persik)
  • 0:33 - 0:35
    per me shume se 30 vjet
  • 0:35 - 0:39
    (Duartrokitje)
  • 0:39 - 0:43
    Dhe gjate kesaj kohe, kam pare shume ndryshime
  • 0:43 - 0:45
    statistikat
  • 0:45 - 0:47
    jane mjaft shokuese
  • 0:47 - 0:49
    Dhe dua te flas me ju sot
  • 0:49 - 0:51
    rreth humbjes se gjuhes
  • 0:51 - 0:54
    dhe globalizimit te gjuhes angleze
  • 0:54 - 0:56
    Dua t'ju tregoj per nje miken time
  • 0:56 - 0:59
    qe u mesonte gjuhen angleze te rriturve ne Abu Dhabi
  • 0:59 - 1:01
    Nje dite te bukur,
  • 1:01 - 1:03
    ajo vendosi t'i nxjere ata ne kopesht
  • 1:03 - 1:05
    qe t'ju mesoje dicka nga fjalori i natyres
  • 1:05 - 1:07
    Por, ishte ajo qe arriti te mesoje
  • 1:07 - 1:09
    te gjitha fjalet arabike per bimet lokale
  • 1:09 - 1:11
    si dhe perdorimin e tyre
  • 1:11 - 1:14
    ne mjekesi, kosmetike,
  • 1:14 - 1:17
    ne gatim, barerat e ndryshme
  • 1:17 - 1:19
    Si e kane fituar gjithe kete dituri keta studente?
  • 1:19 - 1:21
    Sigurisht, prej gjysherve
  • 1:21 - 1:24
    e bile edhe prej stergjysheve
  • 1:24 - 1:27
    Nuk eshte nevojshme t'ju tregoj sa rendesi ka
  • 1:27 - 1:29
    komunikimi
  • 1:29 - 1:31
    midis gjeneratave.
  • 1:31 - 1:33
    Mirepo fatkeqesisht, sot,
  • 1:33 - 1:35
    gjuhet po vdesin
  • 1:35 - 1:37
    ne shkalle te paimagjinueshme.
  • 1:37 - 1:40
    Nje gjuhe vdes cdo 14 dite.
  • 1:41 - 1:43
    Ne te njejten kohe,
  • 1:43 - 1:45
    gjuha angleze pa diskutim eshte gjuha globale
  • 1:45 - 1:47
    A mund te kete ndonje lidhje?
  • 1:47 - 1:49
    S'e di.
  • 1:49 - 1:52
    Por, di qe kam pare shume ndryshime
  • 1:52 - 1:55
    Kur erdha ne Lindjen e Mesme, ne fillim isha ne Kuwait
  • 1:55 - 1:58
    ishin ditet kur ende kishte veshtiresi
  • 1:58 - 2:00
    Ne te vertete, jo edhe aq shume kohe me pare.
  • 2:00 - 2:03
    Kjo eshte paksa me heret.
  • 2:03 - 2:05
    Por sidoqofte,
  • 2:05 - 2:07
    Une isha punesuar nga Keshilli Britanik
  • 2:07 - 2:09
    se bashku me rreth 25 mesues te tjere.
  • 2:09 - 2:11
    Dhe ne ishim jo-Muslimanet e pare
  • 2:11 - 2:14
    te jepnim mesim ne shkollat shteterore ne Kuwait.
  • 2:14 - 2:16
    Na sollen per te dhene Anglisht
  • 2:16 - 2:20
    sepse qeveria deshironte te modernizonte vendin
  • 2:20 - 2:23
    dhe t'u jepte mundesi qytetareve permes edukimit.
  • 2:23 - 2:25
    Dhe sigurisht, U.K ka perfituar
  • 2:25 - 2:28
    ca nga pasuria e naftes.
  • 2:28 - 2:30
    Ok
  • 2:30 - 2:33
    Tani ky eshte ndryshimi kryesor qe kam pare--
  • 2:33 - 2:35
    se si mesimdhenia e Anglishtes
  • 2:35 - 2:37
    eshte shnderruar
  • 2:37 - 2:41
    nga të qenit një praktikë e dobishme reciprokisht
  • 2:41 - 2:44
    Listen Read phonetically
  • 2:44 - 2:48
    Jo vetem nje gjuhe e huaj ne programin mesimor te shkolles.
  • 2:48 - 2:50
    Dhe jo vetem nje fushe e veçante
  • 2:50 - 2:52
    e Anglise.
  • 2:52 - 2:54
    Eshte bere nje fitimtare
  • 2:54 - 2:57
    per cdo shtet Anglisht- foles ne rruzullin tokesor
  • 2:57 - 2:59
    Dhe perse jo?
  • 2:59 - 3:02
    Ne fund te fundit, edukimi me i mire--
  • 3:02 - 3:05
    sipas renditetjeve te Universiteteve boterore
  • 3:05 - 3:07
    eshte qe te mesohet ne universitetet
  • 3:07 - 3:11
    e U.K dhe te U.S.
  • 3:11 - 3:15
    Pra te githe deshirojne te kene nje edukim Anglez, natyrisht.
  • 3:15 - 3:17
    Por nese nuk eke gjuhen e memes,
  • 3:17 - 3:19
    duhet te kaloni nje test.
  • 3:19 - 3:21
    Tani, a eshte e drejte
  • 3:21 - 3:23
    te refuzojme nje student
  • 3:23 - 3:25
    vetem nga aftesia gjuhesore?
  • 3:25 - 3:27
    Ndoshta nje shkenctar kompjuteri
  • 3:27 - 3:29
    i cili eshte gjeni.
  • 3:29 - 3:32
    A i duhet atij e njejta gjuhe sikurse avokatit, per shembull?
  • 3:32 - 3:35
    Une nuk mendoj ashtu.
  • 3:36 - 3:39
    Ne mesuesit e Anglishtes i refuzojme ata tere kohen.
  • 3:39 - 3:41
    Ne vendosim nje shenje stopi,
  • 3:41 - 3:43
    dhe i ndalojme ata ne rrugen e tyre.
  • 3:43 - 3:45
    Ata nuk mund t'a vazhdojne endrren e tyre me tutje,
  • 3:45 - 3:48
    derisa te kuptojne Anglishten.
  • 3:49 - 3:52
    Tani më lejoni të shtroj në këtë mënyrë,
  • 3:52 - 3:56
    nese takoj nje foles Holandez njegjuhesh
  • 3:56 - 3:58
    qe ka gjetur kuren per kancerin,
  • 3:58 - 4:01
    a do ta ndaloja ate te hyje ne Universitin Britanik?
  • 4:01 - 4:03
    Nuk mendoj ashtu.
  • 4:03 - 4:06
    Por ne te vertete, kjo eshte tamam ajo qe bejme.
  • 4:06 - 4:09
    Ne mesuesit e Anglshites jemi portieret.
  • 4:09 - 4:12
    Dhe ju duhet te na kenaqni se pari neve
  • 4:12 - 4:15
    qe anglishtja e juaj te jete e mjaftueshme
  • 4:16 - 4:18
    Tash mund te jete e rrezikshme
  • 4:18 - 4:21
    per t'i dhene shume fuqi
  • 4:21 - 4:23
    nje segmenti te kufizuar te shoqerise.
  • 4:23 - 4:26
    Ndoshta barriera do te jete shume universale.
  • 4:26 - 4:28
    Ne rregull.
  • 4:28 - 4:31
    " Por," degjoj ju qe thoni,
  • 4:31 - 4:33
    " Po rreth hulumtimit?
  • 4:33 - 4:35
    Eshte i gjithi ne Anglisht."
  • 4:35 - 4:37
    Pra librat jane ne Anglisht,
  • 4:37 - 4:39
    gazetat jane bere ne Anglisht,
  • 4:39 - 4:42
    por kjo eshte nje vet-permbushje e profecise.
  • 4:42 - 4:44
    Ajo furnizon kerkesat e anglishtes.
  • 4:44 - 4:46
    Dhe keshtu vazhdon.
  • 4:46 - 4:49
    T'ju pyes, cfare ndodhi me perkthimin?
  • 4:49 - 4:53
    Nese mendoni ne Kohen e Arte Islame
  • 4:53 - 4:56
    kishte shume perkthime.
  • 4:56 - 4:59
    Perkthenin nga Latinishtja dhe Greqishtja
  • 4:59 - 5:01
    ne Arabisht, ne Persisht,
  • 5:01 - 5:03
    dhe pastaj ishte perkthyer ne
  • 5:03 - 5:05
    ne gjuhet Gjermanike te Europes
  • 5:05 - 5:07
    dhe ne gjuhet Romantike.
  • 5:07 - 5:11
    Dhe keshtu drita ndriconte mbi Kohet e erreta te Europes.
  • 5:12 - 5:14
    Tani mos me keqkuptoni;
  • 5:14 - 5:16
    Une nuk ja kunder mesimdhenies Anglisht,
  • 5:16 - 5:18
    per te gjithe ju mesuesit e Anglishtes.
  • 5:18 - 5:20
    E dua faktin qe ne kemi nje gjuhe boterore.
  • 5:20 - 5:23
    Neve na duhet sot me shume se kurre me pare.
  • 5:23 - 5:25
    Por jam kunder perdorimit te saj
  • 5:25 - 5:27
    si nje barriere.
  • 5:27 - 5:30
    A deshirojme qe t'i japim fund 600 gjuheve
  • 5:30 - 5:33
    dhe kryesorja te jete Anglishtja , ose Kinezshtja?
  • 5:33 - 5:36
    Neve na duhet me shume se kaq. Ku e vendosim kufirin?
  • 5:36 - 5:38
    Ky sistem
  • 5:38 - 5:41
    barazon inteligjencen
  • 5:41 - 5:44
    me njohurite per Anglishten
  • 5:44 - 5:46
    e cila eshte paska e pa arsyshme.
  • 5:46 - 5:52
    Duartrokitje
  • 5:52 - 5:54
    Dhe dua t'ua kujtoj
  • 5:54 - 5:57
    se gjigandet mbi krahet e te cileve
  • 5:57 - 5:59
    qendron inteligjenca e sotme
  • 5:59 - 6:01
    nuk ju nevojitej Anglishtja
  • 6:01 - 6:03
    ata nuk duhet te kalonin testin e Anglishtes
  • 6:03 - 6:06
    Rasti ne fjale, Einstein.
  • 6:07 - 6:10
    Ai, meqe ra fjala, konsiderohej nxenes me probleme
  • 6:10 - 6:12
    sepse ai ishte, ne fakt, disleksik.
  • 6:12 - 6:14
    Por fatmiresisht per boten,
  • 6:14 - 6:17
    ai nuk duhej te kalonte testin e angishtes.
  • 6:17 - 6:20
    Sepse kjo filloi ne 1964
  • 6:20 - 6:22
    me TOEFL
  • 6:22 - 6:24
    testi American i Anglishtes
  • 6:24 - 6:26
    Tani ka shperthyer gjithandej.
  • 6:26 - 6:29
    Ka shume e shume testime te anglishtes.
  • 6:29 - 6:31
    Dhe miliona e miliona studenta
  • 6:31 - 6:33
    qe hyjne ne keto teste cdo vit.
  • 6:33 - 6:35
    Ti dhe une, tani mund te mendojme
  • 6:35 - 6:37
    keto tarifa nuk jane edhe aq keq,
  • 6:37 - 6:39
    por ato jane pengese
  • 6:39 - 6:41
    per miliona njerez te varfer.
  • 6:41 - 6:43
    Pra menjehere, po i refuzojme ata.
  • 6:43 - 6:46
    Duartrokitje
  • 6:46 - 6:49
    Me sjell ne mendje nje titull artikulli qe pashe se fundmi:
  • 6:49 - 6:51
    "Edukimi: Ndarja e madhe."
  • 6:51 - 6:53
    Tani e kuptoj ate,
  • 6:53 - 6:56
    E kuptoj pse njerezit do te fokusohen ne Anglisht.
  • 6:56 - 6:59
    Ata deshirojne t'u japim femijeve te tyre mundesine me te mire ne jete.
  • 7:00 - 7:03
    Dhe per ta bere ate, kane nevoje per nje edukim Perendimor.
  • 7:03 - 7:05
    Sepse, sigurisht, punet me te mira
  • 7:05 - 7:08
    shkojne tek njerezit e Universiteteve Perendimore,
  • 7:08 - 7:10
    qe e ceka me perpara.
  • 7:10 - 7:12
    Eshte ne forme rrethi.
  • 7:12 - 7:14
    Ne rregull.
  • 7:14 - 7:16
    t'ju tregoj nje histori per dy shkenctare,
  • 7:16 - 7:18
    dy shkenctare te angleze.
  • 7:18 - 7:20
    Ata po benin nje eksperiment
  • 7:20 - 7:22
    qe kishte te beje me gjenetiken
  • 7:22 - 7:25
    dhe gjymtyret e parme dhe gjymtyret e pasme te kafsheve.
  • 7:25 - 7:27
    Por nuk mund te arrinin rezultatet qe deshironin.
  • 7:27 - 7:29
    Ata me te vertete nuk dinin cfare te benin,
  • 7:29 - 7:32
    perderisa erdhi nje shkenctar gjerman
  • 7:32 - 7:35
    i cili hetoi se po perdornin dy fjale
  • 7:35 - 7:37
    per gjymtyre te parme dhe gjymtyre te pasme,
  • 7:37 - 7:41
    ne nje kohe qe gjenetika nuk i diferencon
  • 7:41 - 7:43
    po keshtu as germanishtja.
  • 7:43 - 7:45
    Pra, bingo,
  • 7:45 - 7:47
    problemi u zgjidh.
  • 7:47 - 7:49
    Nese nuk mund te mendoni nje mendim
  • 7:49 - 7:52
    ju ngecur.
  • 7:52 - 7:54
    Por nese nje gjuhe tjeter mund te mendoje ate mendim
  • 7:54 - 7:56
    pastaj, duke bashkepunuar,
  • 7:56 - 7:59
    mund te mberrijme dhe mesojme shume me shume.
  • 8:01 - 8:03
    Vajza ime,
  • 8:03 - 8:06
    erdhi ne Angli nga Kuwait-i.
  • 8:06 - 8:09
    Ajo kishte studiuar shkenca dhe matematike ne Arabisht.
  • 8:09 - 8:12
    ne shkolle te mesme Arabike
  • 8:12 - 8:15
    Asaj u desh te perkthente ne Anglisht ne shkollen e gjuhes.
  • 8:15 - 8:17
    Dhe ishte ma e mira ne klase
  • 8:17 - 8:19
    ne keto lende.
  • 8:19 - 8:21
    Qe na tregon
  • 8:21 - 8:23
    se, kur studentet vine tek ne prej jashte vendit,
  • 8:23 - 8:25
    mund te mos ju japim aq shume kredit
  • 8:25 - 8:27
    per ate qe dine,
  • 8:27 - 8:30
    dhe ata e dine ne gjuhen e tyre .
  • 8:30 - 8:32
    Kur nje gjuhe vdes,
  • 8:32 - 8:35
    ne nuk ke dime se cka humbim me ate gjuhe.
  • 8:35 - 8:39
    Kjo eshte-- Une nuk ke di nese e pate ne CNN--
  • 8:39 - 8:41
    ata i dhane titullin e Heroit
  • 8:41 - 8:44
    nje te riu Kenyan çoban
  • 8:44 - 8:47
    i cili nuk mund te mesonte naten ne fshatin e tij
  • 8:47 - 8:49
    si te gjithe femijet e fshatit,
  • 8:49 - 8:51
    sepse lampa e vajgurit,
  • 8:51 - 8:53
    kishte tym dhe i demtonte syte.
  • 8:53 - 8:56
    Dhe sidoqofte, kurre nuk kishte aq vajguri,
  • 8:56 - 8:59
    sepse cfare do blesh perpara me nje dollar ne dite?
  • 8:59 - 9:01
    Keshtu ai zbuloi
  • 9:01 - 9:04
    nje llamp diellore te lire.
  • 9:04 - 9:06
    Dhe tani femijet ne fshatin e tij
  • 9:06 - 9:08
    marrin nota te njejta ne shkolle
  • 9:08 - 9:12
    sikurse femijet qe kane elektricitet ne shtepi.
  • 9:12 - 9:18
    Duartrokitje
  • 9:18 - 9:20
    Kur morri çmimin,
  • 9:20 - 9:22
    Ai tha keto fjale te bukura:
  • 9:22 - 9:25
    " Femjet mund te udheheqim Afriken nga ajo cka eshte sot,
  • 9:25 - 9:27
    nje kontinent i erret
  • 9:27 - 9:29
    ne nje kontinent te ndritshem."
  • 9:29 - 9:31
    Nje ide e thjeshte,
  • 9:31 - 9:34
    por mund te kishte pasoja qe mberrinin larg.
  • 9:35 - 9:37
    Njerezit qe nuk kane drite,
  • 9:37 - 9:40
    qofte fizikisht ose metaforikisht,
  • 9:40 - 9:43
    nuk mund ti kalojne provimet tona,
  • 9:43 - 9:46
    dhe ne kurre s'mund te dime cka ata dine.
  • 9:46 - 9:49
    Le te mos i mbajme ata dhe veten tone
  • 9:49 - 9:51
    ne erresire.
  • 9:51 - 9:54
    Le te festojme diversitetin.
  • 9:54 - 9:57
    Mbaj mend gjuhen tende.
  • 9:57 - 10:01
    Perdore te shperndash ide te mrekullushme.
  • 10:01 - 10:08
    Duartrokitje
  • 10:08 - 10:10
    Faleminderit shume
  • 10:10 - 10:13
    Duartrokitje
Title:
Patricia Ryan: Mos insisto ne anglisht!
Speaker:
Patricia Ryan
Description:

Ne TEDxDubai, Patricia Ryan, mesuese me pervoje e gjuhes angleze ben nje pyetje provokative: A po pengon fokusimi boteror ne gjuhen angleze shperndarjen e ideve te shkelqyeshme ne gjuhet tjera? (p.sh nese Einstein-it do t'i duhej ta kalonte TOEFL-in?). Eshte nje mbrojtje pasionante per perkthimin dhe shperndarjen e ideve.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:14
Ereblir Kadriu added a translation

Albanian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.