E di ç'ju shkon ne mend
mendoni se e kam gabur rrugen
e qe dikush do te dal ne skene se shpejti
te me ule ngadale ne vendin tim
(Duartrokitje)
Nje gje e tille me ndodh shume shpesh ne Dubai
"E dashur, jeni ketu per pushime?"
(Qeshje)
"Po vizitoni femijet?
Sa do te qendroni?"
Ne te vertet, shpresoj per nje kohe te gjate
Kam duket jetuar dhe dhene mesim ne Gjirin (persik)
per me shume se 30 vjet
(Duartrokitje)
Dhe gjate kesaj kohe, kam pare shume ndryshime
statistikat
jane mjaft shokuese
Dhe dua te flas me ju sot
rreth humbjes se gjuhes
dhe globalizimit te gjuhes angleze
Dua t'ju tregoj per nje miken time
qe u mesonte gjuhen angleze te rriturve ne Abu Dhabi
Nje dite te bukur,
ajo vendosi t'i nxjere ata ne kopesht
qe t'ju mesoje dicka nga fjalori i natyres
Por, ishte ajo qe arriti te mesoje
te gjitha fjalet arabike per bimet lokale
si dhe perdorimin e tyre
ne mjekesi, kosmetike,
ne gatim, barerat e ndryshme
Si e kane fituar gjithe kete dituri keta studente?
Sigurisht, prej gjysherve
e bile edhe prej stergjysheve
Nuk eshte nevojshme t'ju tregoj sa rendesi ka
komunikimi
midis gjeneratave.
Mirepo fatkeqesisht, sot,
gjuhet po vdesin
ne shkalle te paimagjinueshme.
Nje gjuhe vdes cdo 14 dite.
Ne te njejten kohe,
gjuha angleze pa diskutim eshte gjuha globale
A mund te kete ndonje lidhje?
S'e di.
Por, di qe kam pare shume ndryshime
Kur erdha ne Lindjen e Mesme, ne fillim isha ne Kuwait
ishin ditet kur ende kishte veshtiresi
Ne te vertete, jo edhe aq shume kohe me pare.
Kjo eshte paksa me heret.
Por sidoqofte,
Une isha punesuar nga Keshilli Britanik
se bashku me rreth 25 mesues te tjere.
Dhe ne ishim jo-Muslimanet e pare
te jepnim mesim ne shkollat shteterore ne Kuwait.
Na sollen per te dhene Anglisht
sepse qeveria deshironte te modernizonte vendin
dhe t'u jepte mundesi qytetareve permes edukimit.
Dhe sigurisht, U.K ka perfituar
ca nga pasuria e naftes.
Ok
Tani ky eshte ndryshimi kryesor qe kam pare--
se si mesimdhenia e Anglishtes
eshte shnderruar
nga të qenit një praktikë e dobishme reciprokisht
Listen Read phonetically
Jo vetem nje gjuhe e huaj ne programin mesimor te shkolles.
Dhe jo vetem nje fushe e veçante
e Anglise.
Eshte bere nje fitimtare
per cdo shtet Anglisht- foles ne rruzullin tokesor
Dhe perse jo?
Ne fund te fundit, edukimi me i mire--
sipas renditetjeve te Universiteteve boterore
eshte qe te mesohet ne universitetet
e U.K dhe te U.S.
Pra te githe deshirojne te kene nje edukim Anglez, natyrisht.
Por nese nuk eke gjuhen e memes,
duhet te kaloni nje test.
Tani, a eshte e drejte
te refuzojme nje student
vetem nga aftesia gjuhesore?
Ndoshta nje shkenctar kompjuteri
i cili eshte gjeni.
A i duhet atij e njejta gjuhe sikurse avokatit, per shembull?
Une nuk mendoj ashtu.
Ne mesuesit e Anglishtes i refuzojme ata tere kohen.
Ne vendosim nje shenje stopi,
dhe i ndalojme ata ne rrugen e tyre.
Ata nuk mund t'a vazhdojne endrren e tyre me tutje,
derisa te kuptojne Anglishten.
Tani më lejoni të shtroj në këtë mënyrë,
nese takoj nje foles Holandez njegjuhesh
qe ka gjetur kuren per kancerin,
a do ta ndaloja ate te hyje ne Universitin Britanik?
Nuk mendoj ashtu.
Por ne te vertete, kjo eshte tamam ajo qe bejme.
Ne mesuesit e Anglshites jemi portieret.
Dhe ju duhet te na kenaqni se pari neve
qe anglishtja e juaj te jete e mjaftueshme
Tash mund te jete e rrezikshme
per t'i dhene shume fuqi
nje segmenti te kufizuar te shoqerise.
Ndoshta barriera do te jete shume universale.
Ne rregull.
" Por," degjoj ju qe thoni,
" Po rreth hulumtimit?
Eshte i gjithi ne Anglisht."
Pra librat jane ne Anglisht,
gazetat jane bere ne Anglisht,
por kjo eshte nje vet-permbushje e profecise.
Ajo furnizon kerkesat e anglishtes.
Dhe keshtu vazhdon.
T'ju pyes, cfare ndodhi me perkthimin?
Nese mendoni ne Kohen e Arte Islame
kishte shume perkthime.
Perkthenin nga Latinishtja dhe Greqishtja
ne Arabisht, ne Persisht,
dhe pastaj ishte perkthyer ne
ne gjuhet Gjermanike te Europes
dhe ne gjuhet Romantike.
Dhe keshtu drita ndriconte mbi Kohet e erreta te Europes.
Tani mos me keqkuptoni;
Une nuk ja kunder mesimdhenies Anglisht,
per te gjithe ju mesuesit e Anglishtes.
E dua faktin qe ne kemi nje gjuhe boterore.
Neve na duhet sot me shume se kurre me pare.
Por jam kunder perdorimit te saj
si nje barriere.
A deshirojme qe t'i japim fund 600 gjuheve
dhe kryesorja te jete Anglishtja , ose Kinezshtja?
Neve na duhet me shume se kaq. Ku e vendosim kufirin?
Ky sistem
barazon inteligjencen
me njohurite per Anglishten
e cila eshte paska e pa arsyshme.
Duartrokitje
Dhe dua t'ua kujtoj
se gjigandet mbi krahet e te cileve
qendron inteligjenca e sotme
nuk ju nevojitej Anglishtja
ata nuk duhet te kalonin testin e Anglishtes
Rasti ne fjale, Einstein.
Ai, meqe ra fjala, konsiderohej nxenes me probleme
sepse ai ishte, ne fakt, disleksik.
Por fatmiresisht per boten,
ai nuk duhej te kalonte testin e angishtes.
Sepse kjo filloi ne 1964
me TOEFL
testi American i Anglishtes
Tani ka shperthyer gjithandej.
Ka shume e shume testime te anglishtes.
Dhe miliona e miliona studenta
qe hyjne ne keto teste cdo vit.
Ti dhe une, tani mund te mendojme
keto tarifa nuk jane edhe aq keq,
por ato jane pengese
per miliona njerez te varfer.
Pra menjehere, po i refuzojme ata.
Duartrokitje
Me sjell ne mendje nje titull artikulli qe pashe se fundmi:
"Edukimi: Ndarja e madhe."
Tani e kuptoj ate,
E kuptoj pse njerezit do te fokusohen ne Anglisht.
Ata deshirojne t'u japim femijeve te tyre mundesine me te mire ne jete.
Dhe per ta bere ate, kane nevoje per nje edukim Perendimor.
Sepse, sigurisht, punet me te mira
shkojne tek njerezit e Universiteteve Perendimore,
qe e ceka me perpara.
Eshte ne forme rrethi.
Ne rregull.
t'ju tregoj nje histori per dy shkenctare,
dy shkenctare te angleze.
Ata po benin nje eksperiment
qe kishte te beje me gjenetiken
dhe gjymtyret e parme dhe gjymtyret e pasme te kafsheve.
Por nuk mund te arrinin rezultatet qe deshironin.
Ata me te vertete nuk dinin cfare te benin,
perderisa erdhi nje shkenctar gjerman
i cili hetoi se po perdornin dy fjale
per gjymtyre te parme dhe gjymtyre te pasme,
ne nje kohe qe gjenetika nuk i diferencon
po keshtu as germanishtja.
Pra, bingo,
problemi u zgjidh.
Nese nuk mund te mendoni nje mendim
ju ngecur.
Por nese nje gjuhe tjeter mund te mendoje ate mendim
pastaj, duke bashkepunuar,
mund te mberrijme dhe mesojme shume me shume.
Vajza ime,
erdhi ne Angli nga Kuwait-i.
Ajo kishte studiuar shkenca dhe matematike ne Arabisht.
ne shkolle te mesme Arabike
Asaj u desh te perkthente ne Anglisht ne shkollen e gjuhes.
Dhe ishte ma e mira ne klase
ne keto lende.
Qe na tregon
se, kur studentet vine tek ne prej jashte vendit,
mund te mos ju japim aq shume kredit
per ate qe dine,
dhe ata e dine ne gjuhen e tyre .
Kur nje gjuhe vdes,
ne nuk ke dime se cka humbim me ate gjuhe.
Kjo eshte-- Une nuk ke di nese e pate ne CNN--
ata i dhane titullin e Heroit
nje te riu Kenyan çoban
i cili nuk mund te mesonte naten ne fshatin e tij
si te gjithe femijet e fshatit,
sepse lampa e vajgurit,
kishte tym dhe i demtonte syte.
Dhe sidoqofte, kurre nuk kishte aq vajguri,
sepse cfare do blesh perpara me nje dollar ne dite?
Keshtu ai zbuloi
nje llamp diellore te lire.
Dhe tani femijet ne fshatin e tij
marrin nota te njejta ne shkolle
sikurse femijet qe kane elektricitet ne shtepi.
Duartrokitje
Kur morri çmimin,
Ai tha keto fjale te bukura:
" Femjet mund te udheheqim Afriken nga ajo cka eshte sot,
nje kontinent i erret
ne nje kontinent te ndritshem."
Nje ide e thjeshte,
por mund te kishte pasoja qe mberrinin larg.
Njerezit qe nuk kane drite,
qofte fizikisht ose metaforikisht,
nuk mund ti kalojne provimet tona,
dhe ne kurre s'mund te dime cka ata dine.
Le te mos i mbajme ata dhe veten tone
ne erresire.
Le te festojme diversitetin.
Mbaj mend gjuhen tende.
Perdore te shperndash ide te mrekullushme.
Duartrokitje
Faleminderit shume
Duartrokitje