< Return to Video

Olśniewająca bioluminescencja - Leslie Kenna

  • 0:14 - 0:16
    Wyobraź sobie taką ciemność,
  • 0:16 - 0:18
    że nie widzisz własnego nosa.
  • 0:18 - 0:21
    Nieważne, czy masz otwarte oczy,
  • 0:21 - 0:24
    bo tam słońce nigdy nie świeci.
  • 0:24 - 0:26
    Nad sobą dostrzegasz światło.
  • 0:26 - 0:28
    Gdy zbliżasz się, by je zbadać,
  • 0:28 - 0:30
    niebieska iskra tańczy dookoła.
  • 0:30 - 0:32
    Myślisz: "Mogę na to patrzeć bez końca".
  • 0:32 - 0:33
    Nie możesz,
  • 0:33 - 0:36
    bo paszcza ryby właśnie się otwarła
  • 0:36 - 0:38
    i pożarła cię.
  • 0:38 - 0:40
    Podobnie wiele innych stworzeń
    na dnie oceanu
  • 0:40 - 0:42
    Podobnie wiele innych stworzeń
    na dnie oceanu
  • 0:42 - 0:46
    za późno docenia moc bioluminescencji.
  • 0:46 - 0:48
    Bioluminescencja to zdolność
  • 0:48 - 0:51
    wytwarzania światła przez żywe istoty.
  • 0:51 - 0:53
    Ciało ludzkie produkuje
  • 0:53 - 0:56
    woskowinę czy paznokcie,
  • 0:56 - 0:57
    a inne organizmy potrafią
  • 0:57 - 1:00
    zmieniać części ciała w światełka,
  • 1:00 - 1:02
    jakby natura przygotowała je na imprezę.
  • 1:02 - 1:03
    Dlaczego?
  • 1:03 - 1:05
    Różnymi sposobami
  • 1:05 - 1:09
    bioluminescencja
    zwiększa szanse przeżycia.
  • 1:09 - 1:10
    Na przykład świetliki.
  • 1:10 - 1:12
    Świecą na zielono,
  • 1:12 - 1:14
    żeby przyciągnąć partnerkę w letnią noc,
  • 1:14 - 1:17
    a to tylko jedno ze świecących stworzeń.
  • 1:17 - 1:20
    Larwa żuczka Phrixothrix hirtus
  • 1:20 - 1:22
    potrafi świecić dwoma kolorami:
  • 1:22 - 1:23
    na czerwono i zielono.
  • 1:23 - 1:24
    Czy może być jadalna
  • 1:24 - 1:27
    larwa przypominająca pas startowy?
  • 1:27 - 1:29
    Rozsądne drapieżniki tak nie myślą.
  • 1:29 - 1:32
    Światełka zapewniają larwie bezpieczeństwo.
  • 1:32 - 1:34
    Jest też krewetka,
  • 1:34 - 1:36
    Acantherphyra purpurea.
  • 1:36 - 1:37
    Gdy jest zagrożona,
  • 1:37 - 1:40
    wypluwa chmurę świecącej mazi.
  • 1:40 - 1:41
    Kto by nie uciekł
  • 1:41 - 1:44
    przed wymiocinami?
  • 1:44 - 1:46
    Wymioty przyciągają też drapieżniki
  • 1:46 - 1:48
    żywiące się wrogami krewetki.
  • 1:48 - 1:51
    A jeśli nie umiesz świecić?
  • 1:51 - 1:52
    Żaden problem!
  • 1:52 - 1:53
    Nawet jeśli nie da się jej wytworzyć,
  • 1:53 - 1:56
    i tak można polegać na bioluminescencji.
  • 1:56 - 1:59
    i tak można polegać na bioluminescencji.
  • 1:59 - 2:00
    Wróćmy do ryby żabnicokształtnej
  • 2:00 - 2:02
    w chwili, gdy chce cię pożreć.
  • 2:02 - 2:04
    Świecąca przynęta na jej głowie
  • 2:04 - 2:07
    pochodzi od uchyłka skóry
    zwanego wabikiem.
  • 2:07 - 2:10
    Wabik mieści
    bioluminescencyjne bakterie.
  • 2:10 - 2:12
    Ryba nie umie sama świecić,
  • 2:12 - 2:16
    za to ma woreczek świecących bakterii.
  • 2:16 - 2:18
    A co ze świetlikiem?
  • 2:18 - 2:20
    On umie jarzyć się sam.
  • 2:20 - 2:23
    Jego latarnia zawiera dwie substancje,
  • 2:23 - 2:25
    lucyferynę i lucyferazę.
  • 2:25 - 2:28
    Gdy łączą się one
  • 2:28 - 2:29
    w obecności tlenu
  • 2:29 - 2:31
    i komórkowego paliwa zwanego ATP,
  • 2:31 - 2:35
    reakcja chemiczna produkuje energię
    w formie światła.
  • 2:35 - 2:37
    Gdy naukowcy odkryli,
  • 2:37 - 2:40
    jak świetliki tworzą
    lucyferazę i lucyferynę,
  • 2:40 - 2:41
    użyli inżynierii genetycznej,
  • 2:41 - 2:43
    żeby dzięki tej reakcji uzyskać światło
  • 2:43 - 2:46
    w organizmach, które nie umieją świecić.
  • 2:46 - 2:48
    Przykładowo, wstawili geny,
  • 2:48 - 2:50
    czyli instrukcje dla komórek,
  • 2:50 - 2:54
    do produkcji lucyferazy i lucyferyny
    w tytoniu.
  • 2:54 - 2:57
    Roślina wypełniła instrukcje,
  • 2:57 - 3:01
    dodała je do swojego DNA
    i rozjarzyła się jak choinka.
  • 3:01 - 3:03
    Piękno bioluminescencji,
  • 3:03 - 3:06
    w przeciwieństwie do światła
    pochodzącego ze słońca lub żarówki,
  • 3:06 - 3:07
    polega na tym, że nie jest gorąca.
  • 3:07 - 3:09
    Wytwarzana temperatura
  • 3:09 - 3:11
    nie szkodzi żywym organizmom.
  • 3:11 - 3:13
    Inaczej niż chemiczne światło,
  • 3:13 - 3:16
    które blednie,
    gdy wewnątrz wyczerpią się składniki,
  • 3:16 - 3:19
    reakcje bioluminescencji
    używają odnawialnych źródeł.
  • 3:19 - 3:21
    Dlatego inżynierowie
  • 3:21 - 3:24
    próbują stworzyć
    bioluminescencyjne drzewa.
  • 3:24 - 3:27
    Posadzone przy autostradach,
  • 3:27 - 3:29
    oświetlałyby drogę, zużywając tylko tlen
  • 3:29 - 3:32
    i inne dostępne, bezpieczne zasoby.
  • 3:32 - 3:35
    Większe szanse przeżycia?
  • 3:35 - 3:37
    To mogłoby wydłużyć życie
    naszej planety.
  • 3:37 - 3:39
    Czy myślisz już o kolejnych sposobach
  • 3:39 - 3:42
    wykorzystania bioluminescencji?
  • 3:42 - 3:44
    Fluorescencyjne światełko na imprezie
  • 3:44 - 3:46
    może pomóc ci znaleźć drugą połowę.
  • 3:46 - 3:50
    Jak jeszcze bioluminescencja
    może ułatwić ci przeżycie?
  • 3:50 - 3:52
    Jeśli już o tym myślisz,
  • 3:52 - 3:53
    gratulujemy oświecenia.
Title:
Olśniewająca bioluminescencja - Leslie Kenna
Speaker:
Leslie Kenna
Description:

Pełna lekcja: http://ed.ted.com/lessons/the-brilliance-of-bioluminescence-leslie-kenna

Niektórzy szczęściarze spośród zwierząt wyposażeni są w bioluminescencję, czyli umiejętność wytwarzania światła. Świetliki, ryby głębinowe oraz inne zaskakujące stworzenia używają jej na różne sposoby, by zwiększyć szanse na przetrwanie, udane polowanie czy reprodukcję. Leslie Kenna bada ten magiczny blask oraz nasze próby jego odtworzenia.
Lekcja: Leslie Kenna, animacja: Cinematic Sweden.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09
TED Translators admin edited Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Krystian Aparta approved Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Krystian Aparta commented on Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Krystian Aparta edited Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Krystian Aparta edited Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Krystian Aparta edited Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Marta Bromke commented on Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Rysia Wand accepted Polish subtitles for The brilliance of bioluminescence
Show all

  • Rysia Wand

    Finished review. Awaiting translator's input.

  • Marta Bromke

    Happy with all changes :)

  • Krystian Aparta

    Poprawiłem łamanie linijek. Usunąłem też niepotrzebne łamanie (napis był krótki). ///////////////////////////////////// Nie należy w napisach stosować wytłumaczeń w nawiasie (np. „NASA (Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej”). Takie wytłumaczenia są typowe dla tekstu pisanego, a napisy mają udawać zapis mowy. Dodatkowe wtrącenia w nawiasie mogą rozpraszać widza i zanadto wydłużać napis. W razie potrzeby można przeszktałcić treść napisu, żeby dodać wyjaśnienie, np. „Pracowałam w agencji przestrzeni kosmicznej NASA”.

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.