WEBVTT

00:00:14.226 --> 00:00:15.931
Wyobraź sobie taką ciemność,

00:00:15.931 --> 00:00:18.149
że nie widzisz własnego nosa.

00:00:18.149 --> 00:00:21.217
Nieważne, czy masz otwarte oczy,

00:00:21.217 --> 00:00:23.985
bo tam słońce nigdy nie świeci.

00:00:23.985 --> 00:00:26.073
Nad sobą dostrzegasz światło.

00:00:26.073 --> 00:00:27.961
Gdy zbliżasz się, by je zbadać,

00:00:27.961 --> 00:00:30.212
niebieska iskra tańczy dookoła.

00:00:30.212 --> 00:00:32.396
Myślisz: "Mogę na to patrzeć bez końca".

00:00:32.396 --> 00:00:33.417
Nie możesz,

00:00:33.417 --> 00:00:36.268
bo paszcza ryby właśnie się otwarła

00:00:36.268 --> 00:00:38.471
i pożarła cię.

00:00:38.471 --> 00:00:40.046
Podobnie wiele innych stworzeń
na dnie oceanu

00:00:40.046 --> 00:00:42.352
Podobnie wiele innych stworzeń
na dnie oceanu

00:00:42.352 --> 00:00:45.939
za późno docenia moc bioluminescencji.

00:00:45.939 --> 00:00:48.233
Bioluminescencja to zdolność

00:00:48.233 --> 00:00:50.858
wytwarzania światła przez żywe istoty.

00:00:50.858 --> 00:00:52.535
Ciało ludzkie produkuje

00:00:52.535 --> 00:00:55.626
woskowinę czy paznokcie,

00:00:55.626 --> 00:00:57.214
a inne organizmy potrafią

00:00:57.214 --> 00:00:59.862
zmieniać części ciała w światełka,

00:00:59.862 --> 00:01:02.230
jakby natura przygotowała je na imprezę.

00:01:02.230 --> 00:01:03.203
Dlaczego?

00:01:03.203 --> 00:01:04.539
Różnymi sposobami

00:01:04.539 --> 00:01:08.601
bioluminescencja 
zwiększa szanse przeżycia.

00:01:08.601 --> 00:01:10.044
Na przykład świetliki.

00:01:10.044 --> 00:01:11.603
Świecą na zielono,

00:01:11.603 --> 00:01:14.434
żeby przyciągnąć partnerkę w letnią noc,

00:01:14.434 --> 00:01:17.342
a to tylko jedno ze świecących stworzeń.

00:01:17.342 --> 00:01:20.054
Larwa żuczka Phrixothrix hirtus

00:01:20.054 --> 00:01:21.936
potrafi świecić dwoma kolorami:

00:01:21.936 --> 00:01:23.171
na czerwono i zielono.

00:01:23.171 --> 00:01:24.261
Czy może być jadalna

00:01:24.261 --> 00:01:26.561
larwa przypominająca pas startowy?

00:01:26.561 --> 00:01:28.813
Rozsądne drapieżniki tak nie myślą.

00:01:28.813 --> 00:01:31.719
Światełka zapewniają larwie bezpieczeństwo.

00:01:31.719 --> 00:01:33.778
Jest też krewetka,

00:01:33.778 --> 00:01:35.527
Acantherphyra purpurea.

00:01:35.527 --> 00:01:36.862
Gdy jest zagrożona,

00:01:36.862 --> 00:01:40.027
wypluwa chmurę świecącej mazi.

00:01:40.027 --> 00:01:41.326
Kto by nie uciekł

00:01:41.326 --> 00:01:43.600
przed wymiocinami?

00:01:43.600 --> 00:01:46.143
Wymioty przyciągają też drapieżniki

00:01:46.143 --> 00:01:48.386
żywiące się wrogami krewetki.

00:01:48.386 --> 00:01:50.687
A jeśli nie umiesz świecić?

00:01:50.687 --> 00:01:51.741
Żaden problem!

00:01:51.741 --> 00:01:53.322
Nawet jeśli nie da się jej wytworzyć,

00:01:53.322 --> 00:01:55.524
i tak można polegać na bioluminescencji.

00:01:55.524 --> 00:01:58.556
i tak można polegać na bioluminescencji.

00:01:58.556 --> 00:02:00.400
Wróćmy do ryby żabnicokształtnej

00:02:00.400 --> 00:02:02.402
w chwili, gdy chce cię pożreć.

00:02:02.402 --> 00:02:04.196
Świecąca przynęta na jej głowie

00:02:04.196 --> 00:02:07.181
pochodzi od uchyłka skóry 
zwanego wabikiem.

00:02:07.181 --> 00:02:10.035
Wabik mieści 
bioluminescencyjne bakterie.

00:02:10.035 --> 00:02:12.290
Ryba nie umie sama świecić,

00:02:12.290 --> 00:02:16.327
za to ma woreczek świecących bakterii.

00:02:16.327 --> 00:02:18.001
A co ze świetlikiem?

00:02:18.001 --> 00:02:20.083
On umie jarzyć się sam.

00:02:20.083 --> 00:02:22.674
Jego latarnia zawiera dwie substancje,

00:02:22.674 --> 00:02:25.190
lucyferynę i lucyferazę.

00:02:25.190 --> 00:02:28.095
Gdy łączą się one

00:02:28.095 --> 00:02:29.389
w obecności tlenu

00:02:29.389 --> 00:02:31.474
i komórkowego paliwa zwanego ATP,

00:02:31.474 --> 00:02:35.184
reakcja chemiczna produkuje energię
w formie światła.

00:02:35.184 --> 00:02:36.644
Gdy naukowcy odkryli,

00:02:36.644 --> 00:02:39.606
jak świetliki tworzą
lucyferazę i lucyferynę,

00:02:39.606 --> 00:02:41.193
użyli inżynierii genetycznej,

00:02:41.193 --> 00:02:43.110
żeby dzięki tej reakcji uzyskać światło

00:02:43.110 --> 00:02:46.259
w organizmach, które nie umieją świecić.

00:02:46.259 --> 00:02:48.461
Przykładowo, wstawili geny,

00:02:48.461 --> 00:02:50.123
czyli instrukcje dla komórek,

00:02:50.123 --> 00:02:54.363
do produkcji lucyferazy i lucyferyny 
w tytoniu.

00:02:54.363 --> 00:02:57.216
Roślina wypełniła instrukcje,

00:02:57.216 --> 00:03:01.231
dodała je do swojego DNA
i rozjarzyła się jak choinka.

00:03:01.231 --> 00:03:02.794
Piękno bioluminescencji,

00:03:02.794 --> 00:03:05.544
w przeciwieństwie do światła
pochodzącego ze słońca lub żarówki,

00:03:05.544 --> 00:03:07.136
polega na tym, że nie jest gorąca.

00:03:07.136 --> 00:03:09.422
Wytwarzana temperatura

00:03:09.422 --> 00:03:11.406
nie szkodzi żywym organizmom.

00:03:11.406 --> 00:03:12.844
Inaczej niż chemiczne światło,

00:03:12.844 --> 00:03:15.720
które blednie, 
gdy wewnątrz wyczerpią się składniki,

00:03:15.720 --> 00:03:19.466
reakcje bioluminescencji 
używają odnawialnych źródeł.

00:03:19.466 --> 00:03:20.931
Dlatego inżynierowie

00:03:20.931 --> 00:03:24.221
próbują stworzyć 
bioluminescencyjne drzewa.

00:03:24.221 --> 00:03:26.767
Posadzone przy autostradach,

00:03:26.767 --> 00:03:28.817
oświetlałyby drogę, zużywając tylko tlen

00:03:28.817 --> 00:03:32.464
i inne dostępne, bezpieczne zasoby.

00:03:32.464 --> 00:03:34.539
Większe szanse przeżycia?

00:03:34.539 --> 00:03:37.157
To mogłoby wydłużyć życie 
naszej planety.

00:03:37.157 --> 00:03:39.494
Czy myślisz już o kolejnych sposobach

00:03:39.494 --> 00:03:42.363
wykorzystania bioluminescencji?

00:03:42.363 --> 00:03:44.402
Fluorescencyjne światełko na imprezie

00:03:44.402 --> 00:03:46.001
może pomóc ci znaleźć drugą połowę.

00:03:46.001 --> 00:03:49.754
Jak jeszcze bioluminescencja 
może ułatwić ci przeżycie?

00:03:49.754 --> 00:03:51.631
Jeśli już o tym myślisz,

00:03:51.631 --> 00:03:53.466
gratulujemy oświecenia.