Bilimsel kanun ile kuram arasındaki fark nedir? - Matt Anticole
-
0:08 - 0:11Bir arkadaşınızla bilimsel bir
teori hakkında sohbet ederseniz -
0:11 - 0:16"Bu yalnızca bir teori"
diye cevap verebilir. -
0:16 - 0:19Fakat bilimsel bir
kanunla ilgili bir sohbet -
0:19 - 0:23nadiren "Bu yalnızca bir kanun"
ifadesiyle sona erer. -
0:23 - 0:24Peki, neden?
-
0:24 - 0:27Bir teori ile bir kanun
arasındaki fark nedir -
0:27 - 0:30ve biri diğerinden daha mı iyidir?
-
0:30 - 0:33Bilimsel kanunların ve teorilerin
farklı işlevleri vardır. -
0:33 - 0:37Bilimsel bir kanun, belirli başlangıç
koşullarının sonuçlarını öngörür. -
0:37 - 0:43Doğmamış çocuğunuzun olası saç rengini
veya belirli bir açıdan beysbol topunun -
0:43 - 0:46ne kadar sürede
varacağını tahmin edebilir. -
0:46 - 0:50Buna karşın bir teori, bir şeylerin
neden o şekilde gerçekleştiğine dair -
0:50 - 0:54en mantıklı açıklamayı sağlamaya çalışır.
-
0:54 - 0:57Bir teori, kahverengi saçlı
ebeveynlerin kızıl saçlı bir çocuk -
0:57 - 1:02çocuk sahibi olmasının nedenini
baskın ve çekinik genlerle açıklayabilir -
1:02 - 1:07veya beysbol topunun parabolik gidişatını
açıklamak için yer çekimini kullanabilir. -
1:07 - 1:08Kısacası,
-
1:08 - 1:13bir kanun ne olduğunu öngörür
ve bir teori de sebep önerisi sunar. -
1:13 - 1:16Bir teori asla bir kanuna dönüşmez
-
1:16 - 1:20ancak yalnızca gelişimi
bir diğerinin sürecini tetikleyebilir. -
1:20 - 1:2617.yy'da Johannes Kepler, dünyanın
yörüngelerinin doğasını açıklamak için -
1:26 - 1:29evrensel müzik uyumunu teorileştirdi.
-
1:29 - 1:36Teorisine destek ararken on yıllarla
ölçülen astronomik birikimden yararlanarak -
1:36 - 1:41gezegensel hareketi açıklayan
3 parlak kanun geliştirdi. -
1:41 - 1:43"3 Kanun"u bugün hala geçerli
kabul edilmesine rağmen -
1:43 - 1:49gezegen hareketlerini açıklayan harmonik
teorisinin yerini yer çekimi aldı. -
1:49 - 1:51Kepler neyi yanlış yaptı?
-
1:51 - 1:55Aslında, evrensel
bir kullanma kılavuzu yoktu. -
1:55 - 1:59Bunun yerine sürekli fikir ileri sürüyor,
karşı çıkıyor, fikri değiştiriyor -
1:59 - 2:04veya yeni bir kuram öneriyorduk,
bilimsel yöntem böyle çalışıyordu. -
2:04 - 2:09Kanunlar genelde veriye
uymadıkça değişime direnirler. -
2:09 - 2:15Bazense yeni bilgiye
uyacak şekilde yeniden düzenlenirler. -
2:15 - 2:19Her nasılsa bir teorinin kabul görmesi
küçük bir çekişme gerektirir. -
2:19 - 2:22Çoklu teoriler yeni bir bilimsel keşfin
-
2:22 - 2:25en doğru açıklamasını
yapmak için rekabet edebilirler. -
2:25 - 2:26Araştırmanın açıklaması için
-
2:26 - 2:31bilim insanları verinin çoğunu açıklayan
teoriyi desteklemeye eğilimlidir. -
2:31 - 2:35Yine de anlayışımızda
hala boşluklar olabilir. -
2:35 - 2:38Bilim insanları yeni bir teori,
gözden kaçmış bir olguyu -
2:38 - 2:41başarıyla açıkladığında da memnun olurlar.
-
2:41 - 2:45Dimitri Mendeleyev'in
periyodik tabloyla ilgili teorisinde -
2:45 - 2:48henüz keşfedilmemiş elementlerin
varlığının tahmin edilmesi gibi. -
2:48 - 2:51Bilimsel teori terimi,
geniş bir alanı kapsar. -
2:51 - 2:55Bazı teoriler, bilim insanlarının şüpheyle
yaklaştığı hatta bazen saçma bulduğu -
2:55 - 3:00küçük deneysel kanıtları olan
yeni fikirlerden ibarettir. -
3:00 - 3:05Büyük patlama, evrim,
iklim değişikliği gibi diğer teoriler -
3:05 - 3:08bilimsel çevrenin büyük çoğunluğunca
onaylanmadan önce -
3:08 - 3:13yıllar boyunca deneysel olarak
onaylanmışlardır. -
3:13 - 3:16Bilim insanlarının bakış açısının
doğruluğunu değerlendirmeden önce -
3:16 - 3:20bilimsel bir açıklamanın ne olduğunu
daha iyi kavramak gerekir. -
3:20 - 3:25Teori kelimesi tek başına
tam anlamıyla bir açıklama sunmaz. -
3:25 - 3:28Bilimsel çevre hep önce yanlış ata oynadı.
-
3:28 - 3:29Simya,
-
3:29 - 3:31Dünya merkezli model,
-
3:31 - 3:32kendiliğinden nesil,
-
3:32 - 3:34yıldızararası madde
-
3:34 - 3:39ve bir sürü başka teori yerlerini
daha iyi teorilere bıraktı. -
3:39 - 3:42Ama yanlış teorilerin bile
bir değeri vardır. -
3:42 - 3:46Güven vermeyen simya
modern kimyanın çıkış noktasıydı, -
3:46 - 3:53biz bakteri ve virüslerin rolünü anlamadan
çok önce tıpa büyük yol kat ettirdi. -
3:53 - 3:57Bu bize yeni teorilerin genelde
eski şekilde düşünerek bulamayacağımız -
3:57 - 4:01yeni keşiflere yol açtığını gösterir.
-
4:01 - 4:07Yine de mevcut keşiflerimizin zaman
testine dayanacağından emin olamayız. -
4:07 - 4:11Tek bir beklenmedik sonuç,
mevcut teoriyi zora sokmaya yeter. -
4:11 - 4:15Nasılsa, daha iyi bir açıklamaya
karşı potansiyel bir hassasiyet -
4:15 - 4:18güncel bir bilimsel teoriyi zayıflatmaz.
-
4:18 - 4:23Aksine, bilimin denenmemiş
inanışlara dönüşmesini engeller. -
4:23 - 4:27İyi bir bilimsel kanun
düzgün ayarlanmış bir makine gibidir, -
4:27 - 4:29görevini ustalıkla yerine getirir
-
4:29 - 4:32ancak görevin neye yaradığını pek bilmez.
-
4:32 - 4:37İyi bir teori ise incinmiş
ancak yenilmemiş bir dövüşçü gibidir. -
4:37 - 4:42Sonraki rakibine hazır değilse
bile yenilgi riskini alır. -
4:42 - 4:43Aradaki farka rağmen
-
4:43 - 4:48bilim tüm resmi görmek adına
ikisine de ihtiyaç duyar. -
4:48 - 4:51Bu yüzden, gelecek sefer biri
"Yalnızca bir teori" dediğinde -
4:51 - 4:54onu teoriyle yarışmaya davet edip
-
4:54 - 4:56ne kadar iyi olduklarını görün.
- Title:
- Bilimsel kanun ile kuram arasındaki fark nedir? - Matt Anticole
- Description:
-
Konuşmanın tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/what-s-the-difference-between-a-scientific-law-and-theory-matt-anticole
Bir arkadaşınızla bilimsel bir kuram hakkında konuşursanız size "Bu yalnızca bir kuram" diyebilir. Fakat bilimsel bir kanunla ilgili bir konuşma nadiren "Bu yalnızca bir kanun" ifadesiyle sona erer. Bunun sebebi nedir? Bir kuram ile bir kanun arasındaki fark nedir... ve neden bir tanesi "daha iyidir?" Matt Anticole, büyük resmin anlaşılması için bilimin neden hem kanunlara hem de kuramlara ihtiyacı olduğunu açıklıyor.
Konuşma Matt Anticole, animasyon ise Zedem Media tarafından hazırlanmıştır.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:12
![]() |
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for What’s the difference between a scientific law and theory? - Matt Anticole | |
![]() |
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for What’s the difference between a scientific law and theory? - Matt Anticole | |
![]() |
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for What’s the difference between a scientific law and theory? - Matt Anticole | |
![]() |
Eda Alparslan edited Turkish subtitles for What’s the difference between a scientific law and theory? - Matt Anticole | |
![]() |
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for What’s the difference between a scientific law and theory? - Matt Anticole |