Een brief naar iedereen die in deze tijd verloren heeft

Zomer 2016: te midden van volksopstanden, botsende wrok en angst houdt schrijver Anand Giridharadas geen talk, maar leest hij een brief voor. Hij komt van wie heeft gewonnen in dit tijdperk van verandering en is gericht aan wie heeft verloren of het zo voelt. Hij wijst op het negeren van pijn totdat ze woede werd en berispt een idealistische, maar afstandelijke elite voor het 'redden van de wereld achter gesloten deuren' en hun zweverige futurisme dat alleen henzelf dient; dat ze zich soms meer zorgen maken over hoe mensen naar Mars te sturen, dan over hoe hen hier op aarde te helpen. Hij verwerpt de uitsluitende dogma's waaraan we vasthouden en roept ons in plaats daarvan op "om te durven ons te wijden aan de droom van elkaar".

29 juni 2016.

Mijn beste medeburger,

ik schrijf jou vandaag,

jij die hebt verloren in deze tijd.

Op dit moment
in ons gemeenschappelijke leven,

in een wereld vol van ontwrichting

en wrok

en angst,

richt ik deze brief

eenvoudig tot jou,

hoewel we allebei weten

dat er velen zoals jij
achter deze 'jou' schuilgaan,

net zo goed als velen zoals ik
achter deze 'ik'.

Ik schrijf je, want op dit moment

maakt deze schokkende wereld
die wij delen me bang.

Ik vermoed dat hij jou ook bang maakt.

Sommige dingen die we vrezen,

zijn, vermoed ik, dezelfde.

Maar veel van wat we vrezen,
lijkt elkaar te zijn.

Jij bent bang van de wereld
waar ik in wil leven

en ik vrees op mijn beurt jouw visie.

Ken je dat gevoel dat je krijgt
als je weet dat het gaat stormen,

voordat het stormt?

Heb je dat gevoel dat nu ook,

medeburger?

Die malaise en zorgen

die sommigen die het kennen,

herinnert aan de jaren 30?

Misschien wel niet,

omdat onze angsten voor elkaar

niet synchroon lopen.

In deze ronde voel ik
dat je angsten voor mij

en voor de wereld waarvan ik zeker was
dat hij goed was voor ons beiden,

zich in de loop van een generatie
hebben opgestapeld.

Het kostte tijd om jouw angsten
de mijne te laten activeren,

niet in het minst omdat ik in het begin

nooit had gedacht
dat ik jou moest vrezen.

Ik hoorde je,

maar luisterde niet,

al die jaren toen je zei
dat deze geweldige nieuwe wereld

voor jou niet zo geweldig was,

voor velen van jullie

in heel de geïndustrialiseerde wereld;

dat de open, vloeiende wereld
waar ik van genoot,

van vrij vloeiende mensen
en goederen en technologieën,

vrij om te gaan
waar ze wilden, wereldwijd,

voor jou geen emancipatie betekende.

Ik liep door jouw steden

en was ziende blind.

Ik merkte wil dat in Stephenville, Texas,

het stadsplein werd gedomineerd

door het ene advocatenbureau na de andere,

door alle mensen
die de gevangenis in en uit gingen.

Ik zag de kale winkels
in Wagner, South Dakota,

en het oudstrijderslokaal,

een aanfluiting

van de droom van een gemeenschap
om het vol te houden.

Ik merkte wel,

bij Wal-Mart in Lancaster, Pennsylvania,

dat veel te veel twintigers
en dertigers eruitzagen

alsof ze slechts een paar decennia
van hun dood verwijderd waren,

met een vlekkerige, ontstoken huid,

dunnende, vezelige haren,

bruine, afgesleten tanden

en een verlorenheid in hun ogen.

Ik merkte wel dat de jonge mensen
die ik tegenkwam in Parijs,

in Florence, in Barcelona

doelloze diploma's hadden,

levend van stages tot ver na de 30,

hun levens aan de grond gehouden

door een economie die rijkdom creëert --

maar geen banen.

Ik las het nieuws wel

over delen van Londen
die in spookwijken veranderden

waar mondiale superrijken

hun verdachte geld
in lege appartementen belegden

en levenslange inwoners van een stad,
jonge beginnende koppels,

uit hun eigen huis wegjoegen.

En ik hoorde dat het weefsel van je leven

begon te scheuren.

Je was het gewoon
om zeker te zijn van werk,

en dat kon niet meer.

Je was het gewoon om je kinderen te voeden

en te garanderen dat ze het in het leven

een beetje verder zouden schoppen dan jij

en dat kon niet meer.

Je was het gewoon om waardigheid
te putten uit je werk

en nu kon dat niet meer.

Het was voor mensen zoals jij

de gewoonste zaak
om een eigen huis te hebben,

en nu niet meer.

Ik kan niet zeggen

dat ik deze dingen niet wist,

maar ik werd afgeleid

door het creëren van een toekomst
waarin we op Mars konden leven,

terwijl jij het zelfs hier op aarde
al zo moeilijk had.

Ik werd afgeleid

door onsterfelijkheid te zoeken,

terwijl zo velen van jullie korter
begonnen te leven dan jullie ouders.

Ik hoorde al deze dingen,
maar ik luisterde niet.

Ik keek,

maar ik zag niet.

Ik las, maar begreep het niet.

Ik gaf pas aandacht

toen jullie begonnen te stemmen
en te schreeuwen,

en toen jullie stemmen
en schreeuwen, de inhoud ervan,

mij begon te bedreigen.

Ik luisterde pas toen jullie
continentale bonden gingen vernielen

en voor vulgaire demagogen gingen stemmen.

Pas toen kon jullie pijn me iets schelen.

Ik weet dat pijn ervaren

vaak voorafgaat aan pijn veroorzaken.

Ik vraag me nu af

of jullie minder geneigd
zouden zijn geweest om te kwetsen

als ik naast je had gestaan

toen je het nauwelijks voelde.

Ik vraag mezelf af

waarom ik toen niet naast je stond.

Eén reden is dat ik
in trance werd gebracht

door de goeroes van verandering,

een aanbidder werd
van de religie van het nieuwe

omwille van de nieuwigheid zelf

en van de mondialisering
en de open grenzen

en de caleidoscopische diversiteit.

Zodra verandering
mijn totaliserende geloof werd,

kon ik blind zijn.

Ik kon de gevolgen
van verandering niet zien.

Ik kon het belang over het hoofd zien

van wortels, tradities,
rituelen, stabiliteit --

en verbondenheid.

En hoe fundamentalistischer ik werd

in mijn aanbidding
van verandering en openheid,

hoe meer ik jou
naar de andere polariteit dreef,

van behoudendheid,

onwrikbaarheid,

van geslotenheid

en saamhorigheid.

Ik zie nu als nooit tevoren

dat het niet hebben van de juiste huid
of het juiste geslachtsorgaan

niet de enige handicap is.

Er is een subtieler, stiller nadeel

in het hebben van die bevoorrechte trekken

en toch voelen dat de geschiedenis
zich van jou verwijdert;

dat terwijl het verleden
gastvrij was voor mensen zoals jij,

de toekomst meer gastvrij

voor anderen zal zijn;

dat de wereld steeds minder vertrouwd

en van dag tot dag
minder de jouwe zal zijn.

Ik zal nooit zeggen dat de oude
privileges niet mogen verdwijnen.

Ze kunnen niet snel genoeg verdwijnen.

Jij moet leren leven in een nieuwe eeuw

waarin er geen bonussen meer zijn
voor het louter aanwezig zijn

met de juiste huid en de juiste organen.

Als en wanneer je woede
aanwakkert tot haat,

weet dan dat daar geen ruimte voor is
in ons gezamenlijke huis.

Maar ik moet toegeven, beste medeburger,

dat ik de last van het omgaan
met het verlies aan status heb onderschat.

Ik ben vergeten

dat wat sociaal noodzakelijk is
op persoonlijk vlak pijn kan doen.

Iets dergelijks gebeurde

met de economie die jij en ik delen.

Net zoals ik de klok
niet kan en wil terugdraaien

voor gelijkheid en diversiteit,

en toch moet begrijpen

tot welk gevoel van verlies
ze kunnen inspireren,

zo weiger ik ook,
als ik dat al zou kunnen,

de klok terug te draaien van een steeds
hechtere, onderling afhankelijke wereld,

en van uitvindingen
die niet zullen ophouden

met te worden uitgevonden.

En toch moet ik jouw ervaring
van deze dingen begrijpen.

Je hebt me al jaren verteld
dat jouw ervaring van deze dingen

niet zo goed is
als mijn theorieën voorspelden.

Maar voordat jij
een klagende zin kon afmaken

over de moeilijkheid van het leven
met onregelmatige uren, onzeker loon,

verdwijnende kansen,

over de pijn van het achterlaten
van je kinderen bij de 24-uurs opvang

om om 3 uur 's nachts te gaan werken,

riposteerde ik
-- voordat je je zin kon afmaken --

met mijn dogma,

over hoe wat je eigenlijk ervoer

flexibiliteit

en vrijheid was.

Taal is een van de weinige dingen
die we echt delen,

en soms gebruikte ik
deze gezamenlijke erfenis

om te verduisteren,

af te weren

en mezelf te rechtvaardigen;

om wat goed was voor mij

voor te stellen als iets
waar we beiden beter van werden,

toen ik termen rondstrooide
als 'de deeleconomie'

en 'verstoring'

en 'global resourcing'.

Ik zie nu dat wat ik echt deed,

soms,

was jouw pijn goedkoop afkopen,

ze verfraaien

en ze proberen terug aan jou te verkopen

als vrijheid.

Ik wilde geloven
en wilde dat jij zou geloven

dat het systeem dat goed was voor mij,

dat mijn leven steeds naadlozer maakte,

ook het beste systeem voor jou is.

Ik deed laatdunkend over jou

vanuit de gedachte dat jij tegen jouw
economische belangen stemde --

stemde tegen jouw belangen,

alsof ik wist wat jouw belangen waren.

Dat is gewoon mijn dogmatische
'economisme'-retoriek.

Ik heb er een zwak voor

mensen hun economische belangen
te behandelen als hun enige belang,

en voor het negeren
van dingen als saamhorigheid en trots

en het verlangen om een signaal te geven
aan hen die je negeren.

Daar staan we dan,

op een eng maar niet onverklaarbaar moment

van demagogie, breuk,

vreemdelingenhaat, wrok en angst.

En ik maak me zorgen voor ons beiden
als we doorgaan op deze weg,

ik niet luisterend,

jij je ongehoord voelend,

jij naar mij schreeuwend om te luisteren.

Ik maak me zorgen wanneer ieder van ons

wordt verleid door visioenen
van een toekomst

waar er geen plaats is voor de ander.

Als dit zo doorgaat,

als dit blijft doorgaan,

kan er bloed vloeien.

Er zijn al hints van dit bloed

in de kranten elke dag.

Er kunnen razzia's, raids,

deportaties, kampen, afscheidingen komen.

En nee, ik denk niet dat ik overdrijf.

Er kan zelfs sprake zijn van oorlog

op plaatsen waar ze er zeker van waren
dat ze ervan af waren.

Er is altijd de hoop op verlossing.

Maar het zal geen goedkope,
simpele verlossing zijn

op basis van 'we zitten toch
allemaal in hetzelfde schuitje.'

Hier is meer voor nodig.

We zullen moeten realiseren
dat we er allebei zelf voor gekozen hebben

om hier te zijn.

We creëren onze 'anderen'.

Als ouders, als buren, als burgers,

brengen we door elkaar te zien,
en soms door elkaar te negeren,

elkaar tot bestaan.

Je werd niet wraakzuchtig geboren.

Ik heb een rol

in welke eventuele dorst
voor wraak je nu voelt,

en die dorst verleidt me nu

om steeds meer
ingewikkelde ontsnappingen

uit ons gemeenschappelijke
leven te zoeken,

van de scholen en buurten

en luchthavens en pretparken

die we gewoon waren samen te delen.

Wij worden niet geconfronteerd

met een probleem
van grote, onpersoonlijke krachten.

Wij worden geconfronteerd met een probleem
van jouw en mijn relaties.

We kozen manieren om met elkaar om te gaan

die ons tot hier brachten.

We kunnen voor omgangsvormen kiezen

die ons hier uit krijgen.

Maar er zijn dingen die we
misschien los moeten laten,

medeburger,

te beginnen met onze eigen
gekoesterde versies van de werkelijkheid.

Stel je voor dat je
afscheid neemt van je fantasieën

van een samenleving gezuiverd
van deze of gene mensen.

Stel je voor dat ik
mijn gewoonte los zou laten

om de wereld achter jouw rug
te willen redden,

van het beslissen over de toekomst

van jouw werk,

jouw voedsel,

jouw scholen,

op plaatsen waar jij
niet voorbij de beveiliging mocht.

We kunnen dit alleen doen
als we eerst accepteren

dat we elkaar hebben verwaarloosd.

Als er hoop op te roepen is

op dit onheilspellende uur,

is het deze.

We hebben te lang

onze verschillende
schitterende dromen nagejaagd

ten koste van aandacht
voor de fundamentele droom van elkaar,

de droom van voor elkaar zorgen,

van het vrijmaken van elkaars wonderen,

van samen geschiedenis schrijven.

We zouden kunnen durven
ons te wijden aan de droom van elkaar,

als dat wat belangrijker is
dan elk klatergoud.

Laat ons durven.

Hoogachtend,

een medeburger.

(Applaus)