Από πού προέρχονται οι προλήψεις; -Στιούαρτ Βάιζ

Δείτε ολόκληρο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/where-do-superstitions-come-from-stuart-vyse

Φοβάσαι τις μαύρες γάτες; Θα άνοιγες ποτέ ομπρέλα σε κλειστό χώρο; Πώς νιώθεις για το νούμερο δεκατρία; Είτε τις πιστεύεις είτε όχι, μάλλον γνωρίζεις για κάποιες από αυτές τις προλήψεις. Από πού προήλθαν όμως; Ο Στιούαρτ Βάιζ μοιράζεται τις παράξενες και ιδιαίτερες προελεύσεις μερικών από των πιο γνωστών προλήψεων.

Μάθημα του Στούαρτ Βάις, κινούμενα σχέδια από το TED-Ed.

Φοβάσαι τις μαύρες γάτες;

Θα άνοιγες ποτέ ομπρέλα σε κλειστό χώρο;

Πώς σου φαίνεται το νούμερο δεκατρία;

Είτε τις πιστεύεις είτε όχι,

μάλλον γνωρίζεις κάποιες
από αυτές τις προλήψεις.

Πώς έγινε και όλοι στον κόσμο

χτυπάνε ξύλο,

ή αποφεύγουν να πατούν
στους αρμούς του πεζοδρομίου;

Παρόλο που δεν έχουν
καμία επιστημονική βάση,

πολλές από αυτές τις παράξενα
ιδιαίτερες πεποιθήσεις και τακτικές

έχουν εξίσου περίεργες
και ιδιαίτερες προελεύσεις.

Εφόσον επιτελούν υπερφυσικούς σκοπούς,

δεν αποτελεί έκπληξη το ότι πολλές
προλήψεις βασίζονται στη θρησκεία.

Για παράδειγμα, το νούμερο 13 συσχετιζόταν
με το βιβλικό Μυστικό Δείπνο,

όπου ο Χριστός γευμάτισε
με τους δώδεκα μαθητές του

ακριβώς πριν τη σύλληψη και σταύρωσή Του.

Η αρχική ιδέα του ότι είναι κακοτυχία
να υπάρχουν 13 άνθρωποι σε ένα τραπέζι

στη συνέχεια επεκτάθηκε στο να θεωρείται
το 13 κακότυχος αριθμός γενικά.

Τώρα, αυτός ο φόβος του αριθμού 13,
που ονομάζεται τρεις-και-δεκα-φοβία,

είναι τόσο κοινός που σε πολλά κτίρια
παραλείπεται ο δέκατος τρίτος όροφος,

με τα νούμερα να πηγαίνουν από το 12
κατευθείαν στο 14.

Πολλοί θεωρούν αληθινή
την ιστορία του Μυστικού Δείπνου

αλλά άλλες προλήψεις προέρχονται
από θρησκευτικές παραδόσεις

που λίγοι άνθρωποι πιστεύουν ή θυμούνται.

Το χτυπάω-ξύλο θεωρείται ότι πηγάζει
από παραδόσεις των αρχαίων Ινδοευρωπαίων,

ή πιθανώς προγενέστερων ανθρώπων,

οι οποίοι πίστευαν ότι τα δέντρα
ήταν σπίτια διάφορων πνευμάτων.

Το άγγιγμα του δέντρου
θα επικαλούσε την προστασία

ή την ευλογία του πνεύματος μέσα του.

Και κάπως,

αυτή η παράδοση διατηρήθηκε πολύ μετά
την εγκατάλειψη της πίστης στα πνεύματα.

Πολλές προλήψεις, συνηθισμένες σήμερα,
σε χώρες από τη Ρωσία ως την Ιρλανδία

θεωρούνται απομεινάρια
παγανιστικών θρησκειών

που αντικαταστάθηκαν από το Χριστιανισμό.

Αλλά δεν είναι όλες οι προλήψεις
βασισμένες στη θρησκεία.

Μερικές είναι απλώς βασισμένες σε ατυχείς
συμπτώσεις και συσχετισμούς.

Για παράδειγμα, πολλοί Ιταλοί
φοβούνται τον αριθμό 17

επειδή ο Ρωμαϊκός αριθμός XVII
μπορεί να αναγραμματιστεί

έτσι ώστε να σχηματίζεται η λέξη vixi,

που σημαίνει «η ζωή μου τελείωσε».

Παρόμοια, η λέξη για τον αριθμό 4

ακούγεται σχεδόν όμοια
με τη λέξη για το θάνατο

στα Καντονέζικα,

όπως και σε γλώσσες
όπως τα Ιαπωνικά και Κορεάτικα

που έχουν δανειστεί
τους Κινέζικους αριθμούς.

Και εφόσον το νούμερο 1 ακούγεται
επιπλέον σαν τη λέξη «πρέπει»,

το νούμερο 14 ακούγεται
σαν τη φράση «πρέπει να πεθάνει».

Πολλοί τελικά οι αριθμοί προς αποφυγή
σε ασανσέρ και διεθνή ξενοδοχεία.

Και είτε το πιστεύετε είτε όχι,

κάποιες προλήψεις πράγματι έχουν νόημα,

ή τουλάχιστον είχαν μέχρι που ξεχάσαμε
τον αρχικό τους σκοπό.

Για παράδειγμα, τα θεατρικά σκηνικά
αποτελούνταν από μεγάλα υφασμάτινα φόντα,

τα οποία σήκωναν και χαμήλωναν
μηχανικοί σκηνής

που σφύριζαν
για να συνεννοηθούν μεταξύ τους.

Άσχετα σφυρίγματα άλλων
μπορούσαν να γίνουν αιτία ατυχήματος.

Αλλά το ταμπού του σφυρίγματος
στα παρασκήνια συνεχίζει να υφίσταται,

παρότι οι μηχανικοί σκηνής χρησιμοποιούν
εδώ και πολλά χρόνια ασύρματα ακουστικά.

Με τον ίδιο τρόπο, το άναμμα
τριών τσιγάρων με το ίδιο σπίρτο

μπορούσε πραγματικά
να προκαλέσει κακή τύχη

αν ήσουν στρατιώτης στα χαρακώματα,

όπου το να κρατήσεις αναμμένο
ένα σπίρτο για πολλή ώρα

μπορούσε να τραβήξει την προσοχή
ελεύθερων σκοπευτών του εχθρού.

Οι περισσότεροι καπνιστές
δεν ανησυχούν πια για σκοπευτές,

αλλά η πρόληψη συνεχίζει να υφίσταται.

Τότε, γιατί οι άνθρωποι προσκολλώνται
σε ξεχασμένες θρησκείες,

συμπτώσεις,

και απαρχαιωμένες συμβουλές;

Δε φέρονται τελείως παράλογα;

Λοιπόν, ναι, αλλά τους περισσότερους,

οι προλήψεις είναι βασισμένες περισσότερο

σε πολιτιστικές συνήθειες
παρά σε συνειδητά πιστεύω.

Στο κάτω κάτω, κανείς δε γεννιέται
αποφεύγοντας να περνά κάτω από σκάλες

ή να σφυρίζει σε κλειστούς χώρους,

όμως αν μεγαλώσεις σε μια οικογένεια που
σε ωθεί να αποφεύγεις αυτά τα πράγματα,

είναι πολύ πιθανό να νιώθεις άβολα,

ακόμα και αν καταλαβαίνεις με τη λογική
ότι τίποτα κακό δε θα συμβεί.

Και αφού κάτι σαν το χτυπάω-ξύλο
δεν απαιτεί μεγάλη προσπάθεια,

είναι συνήθως πιο εύκολο να ακολουθήσεις
την πρόληψη παρά να αντισταθείς συνειδητά.

Εξάλλου, οι προλήψεις
πολύ συχνά φαίνεται πως πιάνουν.

Ίσως θυμάσαι να σκοράρεις
φορώντας τις τυχερές σου κάλτσες.

Αυτό είναι απλά ψυχολογική προκατάληψη.

Είναι πολύ λιγότερο πιθανό να θυμάσαι
όλες τις φορές που απέτυχες

φορώντας τις ίδιες κάλτσες.

Αλλά η πίστη στο ότι θα πιάσει μπορεί
όντως να σε κάνει να παίξεις καλύτερα

επειδή σου δίνει την ψευδαίσθηση
ότι έχεις μεγαλύτερο έλεγχο στα γεγονότα.

Οπότε, σε καταστάσεις όπου η αυτοπεποίθηση
κάνει όλη τη διαφορά, όπως τα αθλήματα,

αυτές οι τρελές προλήψεις μπορεί τελικά
και να μην είναι και τόσο τρελές.