Snakk til hjartet | Marleen Laschet | TEDxTrondheim

Om språka sin ange og korleis ein sjuk frosk kan redde dagen.

Marleen er filolog og kommunikasjonsekspert med lidenskap for å fortelje historier og for språk.
På hennar alvorleg leikne blogg skriv ho om gledene og fordelane ved fleirspråklegheit og om kulturskilnader. Hennar bloggforteljingar er basert på anekdotar frå livet hennar som fleirspråkleg og forankra i lingvistisk og kulturell innsikt og erfaring.

Omtrent 365 millionar menneske
har engelsk som morsmål.

Meir enn to milliardar fleire
lærer og snakkar engelsk

som andre- eller tredjespråk.

Dersom du snakkar engelsk

kan du gjere deg forstått
for nesten 2,5 milliardar menneske.

Kvifor skulle du måtte lære
eit anna framandspråk?

Er ikkje det berre
latterleg bortkasta tid?

Nelson Mandela blei sterkt kritisert

av svarte sørafrikanar
for å snakke afrikaans.

Han svarte:

”Dersom du snakkar til ein mann
på eit språk han forstår,

når du fram til hovudet hans.

Dersom du snakkar til han
på hans eige språk,

når du fram til hjartet hans."

Slik er det:

Dersom du skal overtyde folk

er det naudsynt å snakke språket deira.

Pavar veit dette.

Johannes Paul II snakka
eit titals språk flytande

og eit dusin andre
på eit meir elementært nivå.

Kor enn han gjekk helste han på folk

med minst nokre setningar
på morsmålet deira.

Det var ein viktig nøkkel
til populariteten hans.

Menneske med utanlandske svigermødre

eller vordnande svigermødre veit òg det.

Sjølv om dei snakkar
engelsk med kjæresten:

når det gjeld å vere
på godfot med mora til jenta

er unge menn viljuge
til å lære dei sprøaste språka,

til og med nederlandsk.

(Latter)

Og i regelen er det berre det som må til.

Kvifor?

Morsmålet vårt er totalt fletta saman med

personlegdomen vår og identiteten vår.

Heile vår personlege historie
er djupt rotfesta,

den er dynka i morsmålet vårt.

Så mange minne og kjensler
er knytta til ord, uttrykk,

til og med til grammatikken
vi har vakse opp med.

Dersom du lærer ein annan sitt språk

viser du at du er oppriktig interessert

i livet deira, i personlegdomen deira.

Kva for ei svigermor
ville ikkje vere smigra?

Når du høyrer ditt eige språk
føler du ei tilknyting.

Når du er ute og reiser

og du har snakka eit framandspråk
i fleire dagar eller veker -

i det augeblinket
du går om bord på eit fly

der kabintilsette helsar deg
på ditt eige språk

veit du at du er på veg heim.

Dersom morsmål hadde aroma

trur eg dei ville ange av kjeks

og av trøystande kyllingsuppe,

og av bestemor si godlukt -

kan hende til og med litt av møllkuler.

Dette kan nok vere grunnen til
at konstruerte språk,

som Esperanto, aldri har slått an
like breitt som ein kunne ha forventa.

Uansett kor smarte dei er laga,

og kor enkle dei er, og lette å lære -

ikkje noko land har nokon gong
gjort eit kunstig språk til sitt eige,

eller brukt det som eit framandspråk
som skal undervisast systematisk

i ein stor skala over lengre tid,

trass i at det har vore prøvt.

Men av ein eller annan grunn,
trass i vanskane med naturlege språk --

slik som frustrande uregelrette,

diskrepansen mellom skrift og tale,

iblant absurd kompleks grammatikk --

trass i alt dette

føretrekkjer vi å lære språk
som har vakse organisk saman med folk.

Konstruerte språk snakkar til hovudet.

Naturlege språk angar av kjeks.

For Mandela var det å lære afrikaans
eit spørsmål om å ”kjenne din fiende”.

Han sa: ”Du må kjenne språket deira,
og lidenskapane deira

og forhåpningane og redslane
dersom du vil seire over dei.

Det var det han gjorde. Det fungerte.

Men det handlar ikkje berre
om fiendar heile tida, eller?

Det gjeld alle typar
menneskelege relasjonar.

Og eg er nok den siste til å påstå
at svigermødre er fiendar --

per definisjon.

For sju eller åtte år sidan

kjørte eg gjennom Polen med familien min.

Butikkane skulle til å stengje
og vi trong mat.

Endeleg såg vi eit supermarked
på den andre sida av vegen.

Den einaste måten å nå fram i tide
var ved å gjere ein u-sving.

Så det gjorde eg.

Det var sannsynlegvis farleg.

Det var i alle fall ulovleg.

På parkeringsplassen,
før det var mogeleg å slå av motoren,

høyrde eg bank-bank.

Eg rulla ned vindauget
og to par auge kom til syne.

Til kvart par var det festa
ein politimann.

Eg kan ikke påstå at eg nokon gong har
vore i stand til å snakke flytande polsk,

ikkje eingong på mitt beste,

men eg pleidde å vere i stand
til å halde ein enkel samtale gåande.

Men i denne situasjonen,
med dårleg samvit,

andlet til andlet med to
av loven sine menn i uniform

rann kvart bidige polske ord som eg
nokon gong hadde kunne rett ut av meg.

Like vel vurderte ikkje eg ein augneblink

å prøve å handtere situasjonen på engelsk.

Engelsk ville høyst sannsynleg
ha gitt meg den språklege fordelen,

men det kunne ha vore
ubehageleg for politimennene.

Så eg bestemte meg
for å halde meg til polsk.

Men korleis?

Den polske kroken i hjernen min var tom

unntatt en ting …

En ting eg hadde gjentatt så ofte

at eg kunne ha resitert den i søvne.

Det var eit barnedikt

om ein sjuk frosk.

(Latter)

Det var det eg hadde å rå meg med.

Det var nok underleg, men eg busa ut:

(Polsk) Ein viss frosk følte seg slapp

så ho gjekk til doktor´n
og sa ho var sjuk.

Doktor´n tok på seg brillene -
han var gamal."

Eg kasta eit blikk på politimennene.

Dei stirra på meg.

(Latter)

Eg meiner å hugse at ein av dei
klødde seg i hovudet.

Og så smilte dei.

Dei smilte!

Og det roa meg ned,

i alle fall nok til at
nokre meir relevante ord

kunne ramle inn igjen i hovudet mitt.

Eg stotra fram eit par halve setningar:

”Lei for det – trong mat – aldri igjen.”

Dei lét meg gå.

I det eg sprang inn i butikken, ropa dei:
(polsk) “Szczęśliwej podróży!"

”God tur vidare!”

Det er ikkje mi meining å motivere
dykk til å lære framandspråk

slik at de kan reise verda rundt
og bryte lovar og sleppe straff.

Denne lille episoden illustrerer
korleis nokre få ord,

kor enkle og tåpelege dei måtte vere,
nokre få ord

kan gå rett inn i hjartet –
og få det til å smelte.

Ikkje for det,
det fanst eit alternativ til frosken.

Ein ting eg kunne like bra:

Ei drikkevise.

(Latter)

Det hadde nok ikkje vorte lønt
med eit smil ,

men med ein tur til politistasjonen

for ei blodprøve.

Du treng ikkje lære mange språk,

og du treng ikkje lære dei grundig.

Du kjem langt med lite.

Ti ord til hjartet kan ha større verknad

enn tusen ord til hovudet.

Du kan alltid velje å bruke
engelsk og møtast på midten.

Men du kan òg velje å vere
den som kryssar midtlina

for å møte den nye kjenningen din,
motstandaren din, kven det måtte vere,

på deira eige territorium.

Det å snakke den andre sitt språk
gjer deg ikkje svak,

det viser at du er sterk.

Det er den som har motet
og som veljer å krysse liner,

som vinn til slutt.

Ikkje ver redd for å gjere feil.
Feil gjer deg menneskeleg.

Og i dette tilfellet finst det ein bonus.

Dersom du gjer ein feil ”der ute”

gir du dei andre ei mogelegheit
til å kome deg i møte.

Og på denne måten vil bandet
som du sjølv har knytt verte sterkare.

Har du lyst til å gjere deg forstått

eller har du lyst til å knyte band?

La oss alle saman halde fram
med å lære og bruke engelsk

slik at vi kan samhandle med eit blanda
publikum, som vi gjer her på TEDx.

Engelsk er eit kraftig verktøy
for å dele kunnskap,

for å gjennomføre internasjonale
konferansar om globale problem.

Framfør alt er engelsk motorvegen
til 365 millionar hjarte.

For 365 millionar menneske
angar engelsk av kjeks.

Men kvifor skulle vi stoppe der?

Kvifor ikkje gjere ein ekstra innsats

og lære minst eitt anna framandspråk?

Det finst kjeksar av mange slag der ute.

La oss smake på ein ny ein.

Takk.

(Applaus)