Felsefe hayatınızı nasıl kurtarabilir | Scott Samuelson | TEDxBismarck

Felsefe gerçekten hayatınızı kurtarabilir mi? Sizi ölmekten alıkoyamaz ama gerçekten hayatta olduğunuzdan emin olmanızı sağlayabilir. Bu konuşmada nasıl olduğunu öğrenin.

Scott Samuelson, Grinnell College (Lisans derecesi, 1995, bölüm birincisi) ve Emory Üniversitesi'nde (Doktora, 2001) felsefe okudu. 2000 yılından beri Iowa'daki Kirkwood Community College'da ders vermektedir. Öğrencilerinden ilham alarak ilk kitabı The Deepest Human Life: An Introduction to Philosophy for Everyone (Chicago Press, 2014) adlı kitabını yazdı. Ayrıca Little Village ve Ethical Perspectives on the News'te için film incelemeleri yazıyor ve yerel ABC üyesi olan KCRG'de Pazar sabahları yayınlanan bir sohbet programında sunuculuk yapıyor. On yıl boyunca, çakıllı bir yoldaki Fransız restoranı olan Simone’in Plain and Simple'da ara sıra şef yardımcısı olarak ek iş yaptı. Wall Street Journal, The Huffington Post, The Chronicle of Higher Education, The Philosopher’s Magazine ve The Atlantic'te makaleler yayımladı. Kirkwood'daki işine ek olarak Oakdale Hapishanesi'nde felsefe dersleri veriyor. Halen ikinci kitabı, Seven Ways of Looking at Pointless Suffering üzerinde çalışıyor.

Bu konuşma, TED konferans formatı kullanılarak bir TEDx etkinliğinde yapıldı ancak yerel bir topluluk tarafından bağımsız olarak düzenlendi. Daha fazla bilgi için http://ted.com/tedx adresini ziyaret edin

Konu hayat kurtarmak olduğunda,

zannederim aklınıza gelen şeyler
kemoterapi veya CPR gibi

felsefeden çok uzak şeyler olacaktır.

Fakat benim bugünkü konuşma başlığım
"Felsefe Hayatınızı Nasıl Kurtarabilir"

ve bunda samimiyim.

Konu hayatınızı kurtarmak ise

ben gerçekten felsefe gibi bir şeye
ihtiyacınız olduğunu düşünüyorum.

Bunu bir düşünelim.

CPR, kemoterapi ve bütün diğer
olağanüstü tıbbi teknikler

çok muhteşem ve değerli olsalar da
hayatınızı gerçekten kurtarmazlar.

Aslında, sadece ölümünüzü ertelerler.

Batı felsefesinin büyük kahramanı
Sokrates 'in, Atina Mahkemesi tarafından

ölüme mahkûm edildiğinde
şöyle dediği söylenir:

"Teknik olarak beni ölüme
mahkûm etme gücünüz yok.

Beni ölüme mahkûm eden hayattır,
sizin tek yapabileceğiniz tarih vermek."

Bir ölüm cezası vermek
veya başarılı bir kemoterapi uygulamak

kaçınılmaz olan ölümümüz için
sadece bir tarih ayarlaması yapmaktır.

Hayatınızı kurtarmak istiyorsanız
onu monoton bir şey olmaktan çıkarıp

olması gerektiği gibi
değerli bir şeye dönüştürmelisiniz.

Bu konuda kemoterapinin çok fazla
şey önerebileceğini sanmıyorum.

Ben felsefeden bahsederken

kelimenin Antik Yunandaki
anlamını kastediyorum:

Bilgelik aşkı, bilgeliği aramak.

Bazen bir endişeye kapılıyorum,
bazı çağdaş uygulayıcılarımız

size felsefenin sadece büyük beyinlerin
işi olduğu duygusunu verebiliyor,

yani bütün evren için mükemmel
bir teori ortaya koyacak

veya daha yakın ihtimalle
herkesin sözlerini eleştirecek

büyük beyinlerin işi olduğu
duygusunu verebiliyor.

Eleştiri ve teori oluşturmak

felsefenin önemli ve hatta
eğlenceli tarafları olsa da -

bunları küçümsemek istemem -

gerçekte felsefe bundan
çok daha fazla bir şeydir.

Sanırım şundan endişeleniyorum,
insanlar genelde felsefe için

sanki izinleri olmadığını düşünüyor,

bundan gözleri korkuyor

veya onları felsefeden uzaklaştıran
bir sosyal baskı hissediyorlar.

Bu çok kötü çünkü bence felsefe
hepimizin ilgilenebileceği bir şey

ve bence daha çok
ilgilenmemiz gereken bir şey.

Felsefe hepimizin hissettiği
bir merakla başlar,

doğru nedir ve gerçekten
değerli olan nedir?

Bu bizi büyüleyici ve bazen tehlikeli bir
spekülasyon ve şüphe yolculuğuna çıkarır.

Fakat yolculuk bizi kendi
hayatımıza geri döndürerek

ve onu ilk kez anlamamıza
yardım ederek biter.

Sözünü ettiğim şeyi açıklamak için
izninizle birkaç hikâye anlatayım.

M.Ö. beşinci yüzyılın sonuna doğru

Chaerephon adında bir adam
Delphi Kâhinine gidip şunu sorar:

"Buralardaki en bilge adam
arkadaşım Sokrates mi?"

Kâhin şu cevabı verir:
"Hiç kimse Sokrates'ten daha bilge değil."

Sokrates, bu açıklama
kulağına gittiğinde şaşırır

ve "En bilge kişi ben olamam,
aslında hiçbir bilgeliğim yok"

diye düşünür

ve çok basit bir strateji ile kâhinin
yanıldığını ispatlamaya girişir:

Birazcık bilgeliği olan birini bulacak

ve bu kişi, bilgelik seviyesi sıfır olan
Sokrates'i kolayca alt edecektir.

Bu amaçla Atina'yı dolaşmaya başlar

ve din adamlarıyla, politikacılarla,

işçilerle ve eğlence
sektörü çalışanlarıyla

eleştirel sohbetler yapar.

Sonunda kâhinin doğru söylediğini anlar,

o en bilge kişidir.

Ancak büyük bir bilgeliğe
sahip olduğu için değil,

paha biçilemez küçük bir
bilgeliğe sahip olduğu için böyledir.

O da şudur, Sokrates hiçbir şey
bilmediğini biliyordur.

Kendinden başka herkes

aslında hiçbir şey bilmezken,

değişik alanlarda özel bilgilere
sahip olduğunu iddia etmiş

ve bilgelik açısından
kendilerini rezil etmişti.

Sokrates'in bu öyküsü
beni hep büyülemiş

ama biraz da kafamı karıştırmıştır.

Bilgeliğe sahip olmadan bilge olmak
ne anlama geliyordu ki?

Cevap aramak nasıl
bir bilgelik biçimi olabilirdi?

İyi olan şey neden cevaplara sahip
olmak değil de onları aramaktı?

Bu öyküyü çok daha derin bir
biçimde anlamamda

bir öğrencimin yardımı gerekecekti.

Öğrencim, bu öyküyü, Platon'un
Sokrates hakkındaki yazdıklarından

hiç haberi olmadan tekrarladı

ve galiba hem felsefenin hayatlarınızı
nasıl kurtarabileceğini,

hem de felsefenin büyüklüğüne
nasıl dahil olabileceğimizi gösterdi.

Adı Jillian'dı

ve ahlak dersime girerken
bir yardımcı hemşireydi.

Sanırım bunu bazı şartları
tamamlamak için yapıyordu.

Tam yetkili bir hemşire
olmak için okuyordu.

Bir gün, uyuşmuş sınıfa
gelişigüzel bir soru sordum

ve çok ilginç bir sohbet başladı.

Soru şuydu: "Hastaneler ne için var?"

Olağan cevaplara itiraz etmeye başladım.

"İnsanları onarmak için."

"Peki ya ölümcül hastalar?"

"İnsanların acılarını dindirmek için mi?"

"Peki ya acıları dindirilemeyenler?"

"Acıları dindirilemeyenlerin
acılarını dindirmek için mi?"

"Sağlıklı insanlar için
zorunluluk yok mu?"

Görevlendirildiğim bir hastanedeki
bazı makalelerden yola çıkarak

zihinlerini biraz açmak istiyordum.

Sohbet Jillian'ın içindeki bir şeyi
harekete geçirmişti

ve bu konuyu bir sonraki proje
olarak hazırlamak için izin istedi.

Birkaç hafta sonra,

öğrenciler kâğıtları yazıp teslim ederken

onu çağırdım ve projenin nasıl
gittiğini sordum.

Bana sınıftaki sohbetin
kafasını çok karıştırdığını,

hatta onu biraz rahatsız ettiğini söyledi.

Bir hastanede çalışıyor
ve olanı biteni iyi anladığını düşünüyordu

ama o sohbetten sonra,

bir hastanenin amacı konusunda hiçbir
bilgeliğe sahip olmadığını fark etmişti.

Ödevine bir tez oluşturmada
destek almak için

hastanede gezip

oradaki doktorlar, yöneticiler,
hemşireler, yardımcı hemşireler gibi

çeşitli kişilere soru sorma
fikri aklına gelmiş.

"Oradakiler bir hastanenin
amacı konusunda

kesinlikle biraz bilgeliğe sahiptir
diye düşünmüştüm" dedi.

Ancak onlarla eleştirel
sohbetler yaptığında

genelde sınıftaki öğrencilerle
aynı basmakalıp cevapları verdiklerini

ve birazcık eleştirel yaklaşımla

cevaplarının çok da yeterli
olmadığını ispatlayabilmişti.

En iyi cevabı, ilk birkaç denemesi
bir yardımcı hemşire tarafından

boşa çıkartılan bir doktorun
verdiğini söyledi.

"Belki de yukarıdakilerin
hepsini yapman gerekiyor." demiş.

Ama Jillian bunun da biraz
yetersiz bir cevap olduğunu anladı.

İnsanlara her zaman
istediklerini vermeleri mi gerekirdi?

İnsanlara her zaman ihtiyaçları olan
şeyi vermeleri mi gerekirdi?

Yaptıkları hizmetlerin çeşitliliğini
belirleyen şey ne olmalıydı?

Neden oradalardı?

Jillian, problemin şu olduğunu düşünmüştü:

Hastaneler bütün amaçlarını bozulan
vücutları tamir etme üzerine kuruyordu.

"Hamile kadınlara çoğu kez
hasta muamelesi yapılıyor,

yas tutan insanları da psikolojik
vaka gibi ele alıyorlar.

Ölmekte olan insanlar boşuna onarılıyor.

Eğer hastaneler mekanik vücut
tamirhanesinden başka bir şey değilse

tam insani olmayan bir dünyada
yaşıyoruz demektir.

Düşünsenize, doktorlar, hemşireler,

insanlar tıp okumak ve uygulamak için
onlarca yılını feda ediyor

ve bunu neden yaptıklarını hiçbir
zaman ciddi ciddi düşünülmüyor" dedi.

Düşünsenize, Atinalılar Sokrates'in
sorusuna iyi cevap verememişti.

Düşünsenize, belki de insanlar,
özelikle de hastanede çalışanlar

kendi hayatlarını kurtarmayı unutuyorlar.

Jillian ayrıca pek çok iş arkadaşının
görevlerini yaparken

oldukça iyi iş çıkardıklarını
düşünmeye devam ettiklerini söyledi.

Ancak bu konuda onların zihinlerini
gerçeğin tamamına açmanın

daha iyi olup olmayacağını da merak etti.

Jillian, Sokrates'in şu ünlü
sözünün bir yankılanmasıydı:

"Sorgulanmamış bir hayat
yaşanmaya değmez."

Jillian çalışmasında ona ödev
olarak verdiğim filozofların

meseleleri daha net anlamasına
yardım ettiğini söyledi.

Bu hastalık, bu acı, bizi
etrafımızdakilere yabancılaştırabilir

ve onlar bizi insan topluluğundan
atmakla tehdit edebilirler.

Hastanelerin amacı konusunda
vardığı en yakın formül şuydu:

"İnsanlar için varlar."

"Hasta olduklarında oradalar,
ölürken oradalar,

yas tutarken oradalar.

İnsanlar yardım istediğinde
onlara yardım edebilmemiz için varlar

ve tabii ki,

hepsinden önemlisi onlar
insan insana olmak için var."

"Tıbbın amacı bakımdır" dedi

ve muhteşem bir şekilde tamamladı:

"Oradaki doktorlar
hemşirelere yardım etmek için var."

Ancak şundan korkuyordu,

doktorlar teknik ve bilimsel
uzmanlıklarına dayanarak

bazen bilgeliklerini
gözlerinde büyütebiliyordu.

Ayrıca şunu da kabul ediyordu,
bütün cevapları biliyor değildi,

hatta söylediği şeylerden
bazı şüpheleri de vardı

ama yaptığı şey konusunda
bilgeliğin peşinden gitmenin

eğitimini aldığı görevin
tam anlamını ve önemini anlamada

ona yardım ettiğini söylüyordu,

yani felsefe, onu mesleği ile
tam bağlantıya geçirmişti.

Jillian on yıldan fazladır
tam yetkili hemşire,

geçenlerde onu aradım ve bana şunu dedi:

"Size verdiğim ödevi saklıyorum

ve yönelim ve amaçlarımı
hâlâ o şekilde tanımlıyorum."

Jillian, insanlar için orada bulunarak
kendi hayatını kurtarıyor.

Sokrates'in gelişiyle birlikte

antik dünyadaki felsefe,

iyi bir hayat nasıl yaşanır
sorusuna odaklandı.

Her şey "eudaimonia" dedikleri
şeyi aramakla ilgiliydi

ve bu Antik Yunanca kelimeyi

genelde mutluluk, mutluluk arayışı
olarak tercüme ediyoruz.

Mutluluk oldukça iyi bir karşılık

ama aslında eudaimona
bundan daha geniş anlamlı:

"Ömrünüz boyunca gelişmek"

veya "Tam insani potansiyele
ulaşmak için yaşamak."

Felsefe yalnızca
düşünsel bir oyun değildir,

bize mutluluk getirecek
prensipleri anlamak

ve onları hayatımızda
uygulamakla çok ilgilidir.

İtiraf edeyim, derslerde öğrencilerime
bazen şu soruyu sorma suçunu işlerim:

"Doktor sana sadece
bir yılın kaldığını söylese

kalan günlerini nasıl yaşarsın?

Genelde ölmeden önce yapılacaklar
listesi gibi veya klişe cevaplar alırım

ve bu da hayatlarımızı
sorgulamadığımızı gösterir.

Ölmeden yapılacaklar fikri
gerçekten kötü bir varsayım,

sanki iyi bir hayat, sadece bir dizi
alakasız ve gösterişli deneyimmiş gibi.

Bir keresinde, hava dalışı yapmak
ve Piramitleri görmek gibi

cevaplara yorum yaparken

Kimberly'nin gözlerinin
parıldadığını fark ettim,

o, geleneksel olmayan
çok iyi öğrencilerimden biri.

Dersten sonra yanıma çağırıp sordum:

"İnsanlar hayatlarının son yılını
nasıl yaşayacağını anlatırken

sanki gülüyor gibiydin.

Aklından ne geçiyordu?"

Bana şu açıklamayı yaptı:

Oldukça yakın bir zamanda,
tam da bu durumla karşı karşıya kalmış.

Ona az görülen bir nöromüsküler
hastalık teşhisi koymuşlar.

Doktor "Hayatımda gördüğüm
en atak vaka" demiş

ve ona yaşayacak fazla zamanı
kalmadığını söylemiş.

Karanlık bir keder döneminden sonra,

Kimberly kontrolü ele almaya karar vermiş.

Doktorun yazdığı reçetelere ek olarak
bazı tedaviler araştırmaya başlamış.

Fakat sonra, dünyada o kadar da
zamanının kalmadığını anlamış

ve bana dedi ki:

antik anlamıyla felsefeyle
ilgilenmeye karar vermiş.

Mutluluğun gerçekten ne olduğunu

ve onu hayatına nasıl uygulayacağını
anlamaya çalışacakmış.

Şarabı çok severmiş

ve her gece birkaç kadeh şarabın
tadını çıkarmaya başlamış.

Bisikleti çok severmiş

ve bisiklet dünyasına dalmış.

Öğrenmeyi çok severmiş
ve koleji hiç bitirememiş,

okula geri dönüp

felsefe dahil,

en çok ilgisini çeken dersleri almış

ve benimle Platon, Epikuros ve Epiktetos
gibi düşünürlerin derslerini aldı.

Bu düşünürlerin, yaşamın mantığı
sezgisini keskinleştirtirdiğini söyledi.

Ölümünüzle uzlaşmaya varırsınız.

Bedensel varoluşunuzun
sınırlarıyla yüzleşirsiniz.

Erdemin peşinden gidersiniz.

Gerçekten haz verenin
ne olduğunu anlamaya çalışırsınız.

Kendinizi derinleştirmek

ve eşsiz insan beyninizi kullanmak
için bilginin peşinden gidersiniz.

Kimberly'nin yaşamı gibileri son derece
muhteşem, son derece felsefi buluyorum.

Jillian, Kimberly
ve diğer pek çok öğrencim

bana şunu gösterdi,

kahramanlarımdan biri olan Amerikalı
filozof William James'in sözüyle,

"En derin insan hayatı her yerdedir."

Felsefenin destansı
yolculuğu hepimize açık;

büyük filozofların kitapları
bize yardım için var

fakat şüphesiz ki, bu sonuçta
kendi başımıza çıkacağımız bir yolculuk.

Şu anda son derece parlak ve güzel olan

prensip ve fikirlere göre
yaşıyor olabilirsiniz.

Bu doğru bile olsa
felsefe yine de size yardım edebilir.

Sizi otomatik pilottan çıkarıp

güzel hayatınızın dümenine
sizi oturtabilir.

Peki ya hayatınızı yapılandıran fikirler
ideal olmaya uzaksa?

Peki ya, bir hemşire, bir doktor,
bir öğretmen, bir öğrenci

bir vatandaş, bir ebeveyn,

bir kadın, bir erkek, bir insan

olmak hakkındaki fikirlerinizin bazıları

biraz dengesiz fikirlerse?

İşte o zaman felsefe,

bu saçmalığa bir son verme

ve bizi gerçekten anlamlı ve değerli
olan şeylere yaklaştırma gücüne sahiptir.

Size bu haberi vermek hoşuma gitmiyor

ama hepiniz öleceksiniz.

Hepimiz ölüme mahkûm edildik

ve bunun önümüzdeki yıl olmayacağına
dair kozmosla bir anlaşma da yapmadık.

Peki öyleyse, neden bir karar verip

kendinizi antik anlamıyla
felsefeye vermeyesiniz?

Kimberly gibi, Jillian gibi
ve bütün dğer büyük filozoflar gibi.

Büyük filozofların kitapları
bize yardım için orada duruyor

ve onları okumak için
benim iznime ihtiyacınız yok.

Aslında şunu söylemek istiyorum,

özgürlük asla izin isteyeceğiniz
bir şey olmamalıdır.

Bir yıl kadar önce, nasıl oldu diye
Kimberly ile görüştüm,

bana, hayallerinin işi olan
kadınlar bisikleti geliştirme programına

ara vermek zorunda kaldığını söyledi.

Kemoterapi alıyormuş.

"Ama" dedi " Endişelenmeyin,

işler iyiye gidiyor
ama hiç kötüye de gitmemişti.

Hâlâ mutluluğun peşinden gidiyorum.

Hâlâ felsefenin peşindeyim.

Bu yaz geçen yazdan daha iyi,
bir süre bakım evinde kaldım.

Sanırım bisikletimle yolda
yarışmaya devam ederim."

Kimberly kendi hayatını hâlâ kurtarıyordu.

O zamandan beri haberleşmedik.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)