Kızım, eşim, robotumuz ve ölümsüzlük arayışı

Sirius XM uydu radyosunun kurucusu, Martine Rothblatt şimdilerde nadir görülen hastalıklar (buna kendi kızını da kurtaran bir ilaç da dâhil) için hayat kurtaran bir ilaç şirketini yönetiyor. Bu arada, sevdiği kadının bilincinin dijital bir dosyasını... ve robot bir eşi korumaya çalışıyor. Rothblatt, TED küratörü Chris Anderson'a, olağanüstü aşk hikâyesini, kimliğini, yaratıcılığını ve sınırsız olasılıkları anlatıyor.

Chris Anderson: Pekâlâ,
öyle tahmin ediyorum ki

hayatın hakkında konuşacağız

ve benimle paylaştığınız
bazı resimleri kullanacağız.

Sanırım şu fotoğrafla başlamalıyız.

Peki, kim bu?

Martine Rothblatt: Bu benim
en büyük oğlumuz Eli ile birlikte.

Beş yaşlarındaydı.

Bu fotoğraf Nijerya'da çekilmişti,

Washington, D.C. baro sınavının
hemen ertesinde çekilmişti.

CA: Peki ama bu çok da
Martine'e benzemiyor.

MR: Evet. Bu benim erkekkenki hâlim,
büyütülüş şeklimdeki gibi.

Erkekten kadına, Martin'den Martine'e
dönüşümümden önce.

CA: Martin Rothblatt olarak yetiştirildin.

MR: Doğru.

CA: Bu resmin çekilmesinden yaklaşık
bir yıl sonra güzel bir kadınla evlendin.

İlk görüşte aşk mıydı? Ne oldu?

MR: İlk görüşte aşktı.

Bina'yı Los Angeles'da
bir diskotekte gördüm

ve sonra birlikte yaşamaya başladık

ama onu ilk gördüğüm anda
onun etrafındaki enerjiyi gördüm.

Ona dans etmeyi teklif ettim.

O da bana benim etrafımda
bir enerji gördüğünü söyledi.

Ben bekâr ve çocuklu bir erkektim.
O da bekâr ve çocuklu bir kadındı.

Birbirimize çocuklarımızın
resimlerini gösterdik

ve yaklaşık 33 yıldır
mutlu bir evlilik sürdürüyoruz.

(Alkış)

CA: O zamanlarda,
uydular hakkında çalışan

yetenekli bir girişimciydin.

Sanırım iki tane başarılı şirketin vardı

ve sonra radyoları
dönüştürmek için uyduları

nasıl kullanabileceğimize ilişkin
problemi ele almıştın.

Biraz bundan bahset.

MR: Evet. Her zaman uzay
teknolojisini sevmişimdir

ve uydular, bana, atalarımızın

kanoları ilk defa
suya itmeleri gibi gelmiştir.

Yani, gökyüzü okyanusunda seyrüseferin

bir parçası olmak benim için
çok heyecan vericiydi

ve farklı uydu iletişim
sistemlerini geliştirdikçe,

yaptığım temel şey daha büyük
ve daha güçlü uyduları fırlatmaktı,

bunun sonu olarak da alıcı antenlerin

daha küçük olabileceğiydi

ve doğrudan televizyon yayınının ardından

eğer daha güçlü bir uydu yapabilirsek

alıcı çanağın daha küçük
olabileceği fikri aklıma geldi.

Öyle ki bu çanak parabolik
çanağın sadece bir parçası,

bir otomobilin üstüne yerleştirilecek
küçük düz bir parça olabilirdi

ve ulusal uydu radyosuna sahip olabilirdi

ve şu an bu sistem: Sirius XM.

CA: Vay be. Kimler Sirius'u kullandı?

(Alkış)

MR: Aylık abonelikleriniz için
teşekkür ediyorum.

(Gülüşmeler)

CA: Yani o zamanlardaki
tüm tahminlere karşı başarılı oldu.

Çok büyük bir ticari başarıydı

ancak ondan kısa bir süre
sonra 1990'ların başında

hayatındaki bu büyük dönüşüm başladı
ve sen Martine olmaya başladın.

MR: Doğru.
CA: Anlatsana, nasıl oldu?

MR: Bina ve dört güzel
çocuğumuzla bir toplantı yaptık

ve her birine tek tek ruhumun

her zaman bir kadın gibi hissettiğini

ama eğer bunu söylersem insanların
bana güleceğinden korktuğumu,

bu yüzden hep saklı tuttuğumu

ve sadece erkeksi tarafımı
gösterdiğimi söyledim.

Her biri bu konuya farklı yaklaştı.

Bina: "Ben senin ruhunu seviyorum,

dışı Martin ya da Martine
benim için fark etmez,

senin ruhunu seviyorum." dedi.

Oğlum: "Eğer bir kadın olursan

hâlâ benim babam
olmaya devam edecek misin?" dedi.

Ben de: "Evet her zaman
senin baban olarak kalacağım." dedim

ve hâlâ da onun babasıyım.

En küçük kızım mükemmel bir
beş yaş tepkisi verdi.

Bana dedi ki: "Ben babamı seviyorum

ve o (kadın) da beni seviyor.".

Şöyle ki kızımın cinsiyetleri karıştırma
konusunda hiçbir problemi yoktu.

CA: Bu olaydan sonra şu kitabı yayınladın:

"Cinsiyet Ayrımı".

Bu kitaptaki iddian neydi?

MR: Benim bu kitaptaki iddiam,
dünyada yedi milyar insanın yaşadığı

ve aslında bir cinsiyeti ifade etmenin
yedi milyar farklı yolu olduğuydu.

Her ne kadar insanların bir erkek
veya bir kadın cinsel organı olsa da

cinsel organlar sizin cinsiyetinizi

ve hatta gerçekte
cinsel kimliğinizi belirlemez.

Bu sadece bir vücut yapısı

ve üreme yollarıdır

ve insanlar istedikleri
cinsiyeti seçebilirler,

eğer ki toplum tarafından

erkek veya kadın kategorisini
seçmeye zorlanmazlarsa,

aynen Güney Afrika'nın

insanları siyah veya beyaz
kategorisini seçmeye zorladığı gibi.

Antropoloji bilimden gelen bilgimizle
biliyoruz ki; ırk bir kurgudur,

her ne kadar ırkçılık
çok çok gerçek olsa da

ve şimdilerde ise toplumsal
çalışmalardan biliyoruz ki

ayrı erkek ve kadın cinsiyetleri
yaratılmış bir kurgudur.

Gerçek olan ise cinsiyetin değişkenliğidir

ki bu da erkekten kadına
bütün bir süreçte kesişmektedir.

CA: Sen kendini her zaman
yüzde yüz kadın hissetmiyorsun.

MR: Doğru. Bazı açılardan cinsiyetimi

aynen saç stilimi değiştirdiğim gibi
değiştirdiğimi söyleyebilirim.

CA: (Gülüşmeler) Peki, şimdi,
bu senin mükemmel kızın, Jenesis.

Oldukça kötü bir şey meydana
geldiğinde yaklaşık bu yaşlardaydı.

MR: Evet, evimizde kendi
yatak odasına çıkan merdivenleri

çıkamadığını fark etti

ve doktorlarla geçirdiğimiz
birkaç aydan sonra

çok nadir görülen

hemen hemen değişmeyecek
şekilde ölümcül bir hastalık olan

pulmoner arteriyel
hipertansiyon teşhisi konuldu.

CA: Peki buna nasıl tepki verdiniz?

MR: Şey, öncelikle onu götürebileceğimiz
en iyi doktorlara götürmeye çalıştık.

Kendimizi en sonunda

Washington, D.C.'deki Ulusal
Çocuk Hastanesi'nde bulduk.

Çocuk kardiyolojisinin başındaki kişi,

kızımı akciğer nakline yönlendireceğini

ama umutlu olmamamız gerektiğini,

çünkü uygun akciğerin,
özellikle de çocuklar için,

çok az olduğu söyledi.

Bize, bu teşhisin konulduğu
herkesin öldüğünü söyledi

ve aranızda "Lorenzo'nun yağı"
filmini izleyenleriniz varsa,

ana karakterin ağlayarak
merdivenlerden aşağı indiği

ve oğlunun kaderine
üzüldüğü bir sahne vardır,

işte bizim de Jenesis için
tam olarak hissettiğimiz şey buydu.

CA: Ama sen bunu yapabileceklerinin
bir sınırı olarak kabul etmedin.

Araştırmaya ve bu hastalığı

tedavi edecek bir yol bulmak
için çalışmaya başladın.

MR: Doğru. O dönemde
haftalarca yoğun bakımda kaldı

ve Bina ve ben
hastanede kalacakları seçtik,

diğeri ise çocuklarla ilgilenecekti

ve ben hastanedeyden
ve o uyuyorken,

hastanenin kütüphanesine gittim.

Pulmoner hipertansiyon hakkında
bulabildiğim tüm makaleleri okudum.

Okulda bile hiç biyoloji dersi almamıştım,

bu yüzden temel biyoloji kitaplarından

üniversite seviyesindeki
kitaplara kadar gittim

ve sonra tıbbi ders kitaplarına
ve ardından dergi makalelerine, git gel,

sonunda birilerinin, bir tedavi bulma
ihtimali olabileceğini düşünmek için

yeterli bilgiyi elde etmiştim.

Böylece kâr amacı
gütmeyen bir dernek kurduk.

İnsanlara bağış yapmaları
için bir talepte bulundum

ve böylece tıbbi araştırmayı
karşılayabilecektik.

Konu hakkında uzmanlaşmıştım--
doktorlar bana, Martine,

bize sağladığın tüm
destekler için çok minnetarız

ama kızını kurtabilecek bir tedaviyi

zamanında bulamayacağız dedi.

Fakat, Burroughs Wellcome
Şirketi tarafından geliştirilen

hastalığın seyrini
kesebilecek bir ilaç var

fakat Burroughs Wellcome,
Glaxo Wellcome tarafından alındı.

Nadir ve seyrek görülen hastalıklar için

hiçbir ilaç geliştirmeme kararı aldılar

ve belki sen uydu
iletişimleri alanındaki bilgini

pulmoner hipertansyion için bir
tedavi geliştirmek için kullanabilirsin.

CA: Nasıl olur da bu ilaca erişebilirsin?

MR: Glaxo Wellcome'a gittim

ve üç kez reddedilişimden ve kapının
yüzüme kapanmasından sonra,

çünkü ilaç üzerindeki lisans hakkını

bir uydu iletişimleri
uzmanına vermeyeceklerdi,

hiç kimseye ilacı vermeyeceklerdi

ve benim bu alanda
uzman olmadığımı düşündüler,

en sonunda küçük bir grubu
benimle birlikte çalışmaya ikna edebildim

ve yeterli güvenirliliği oluşturabildik.

Onların direncini zayıflattım

ve bu arada bu işin başarılı
olabileceğine dair hiçbir inançları yoktu,

bana "zamanını boşa harcıyorsun.
Kızın hakkında çok üzgünüz."

demeye çalıştılar.

Ancak en nihayetinde, 25.000 dolara

ve elde edilen gelirlerin
yüzde 10'u dâhil,

bana bu ilacın dünya çapındaki
haklarını verme konusunda anlaştık.

CA: Yani sen bu ilacı mükemmel
bir şekilde piyasaya sürdün,

temelde parasal dengeyi
saptayıp bir değer biçerek yaptın.

MR: Ah evet Chris ama bu
benim nihai sonucum değildi--

onlara 25.000 dolarlık
bir çek yazdıktan sonra,

onlara "Peki, Jenesis için
olan ilaç nerede?" dedim.

Onlar bana "Ah, Martine, Jenesis
için uygun bir ilaç yok.

Bu bizim sadece farelerde
denediğimiz bir şey." dediler.

Bana, içinde az miktarda toz olan

kilitlenebilir plastik torbada
bir şey verdiler.

Bana "Bunu hiçbir insana verme" dediler

ve bana patent olduğu söylenilen
bir kâğıt parçası verdiler,

ondan sonra bu ilacı hayata geçirecek
bir yol bulmak zorundaydık.

Birleşik Devletler'de en iyi
üniversitelerde çalışan yüz kimyacı,

bu küçük patenti bir ilaca dönüştürmenin
mümkün olmadığına yemin ettiler.

Eğer ilaç ortaya çıkarsa,
bu ilaç alınamaz,

çünkü ilaç sadece 45 dakikalık
bir yarılanma ömrüne sahipti.

CA: Ve fakat, bir veya iki yıl sonra
elinde Jenesis için işe yarayan

bir ilaç vardı.

MR: Chris, mükemmel olan şey,

bu değersiz toz parçasının
sadece Jenesis için değil

diğer insanların yaşamaları
için de bir umut ışığı taşımasıdır,

ne var ki; bu toz, yıllık

bir buçuk milyar dolar gelir getiriyor.

(Alkış)

CA: Bak işte yaptın.

Bu yüzden bu şirketi halka açtın değil mi?

Bundan büyük bir servet elde ettin.

Peki Glaxo'ya kaç para ödemiştin,
unutmadan, 25.000 doların yanısıra?

MR: Evet, yani, her yıl onlara
1,5 milyar doların yüzde 10'unu ödüyoruz.

150 milyon dolar,
geçen yıl 100 milyon dolar.

Bu onlar için hayatları
boyunca yaptıkları

en büyük yatırımdı. (Gülüşmeler)

CA: Sanırım en iyi haber ise

şudur.

MR: Evet. Jenesis tamamıyla
mükemmel genç bir kız.

Hâlâ hayatta, 30 yaşında ve sağlıklı.

Beni, Bina'yı ve Jenesis'i görüyorsunuz.

Jenesis hakkındaki en muhteşem şey,

onun hayatta her şeyi
yapabilecek olmasıydı

ve inanın ki, eğer insanların
sizin yüzünüze karşı

ölümcül bir hastalığa yakalandığınızı
söyleyerek yetiştiyseniz,

muhtemelen Tahiti'ye giderdim,

bunu da sadece kimseyle
karşılaşmamak için yapardım.

Bunun yerine o, United Therapeutics'de
çalışmayı yeğledi.

Nadir görülen hastaların
ilaç alabilmesi için

elinden gelen her şeyi
yapmak istediğini söylüyor

ve bugün o bizim telekonferans
etkinliklerimizin proje lideri.

Bu telekonferanslarda, pulmoner
hipertansiyon için tedavi bulmak amacıyla

tüm şirketin dijital olarak
bir araya gelmesine yardımcı oluyor.

CA: Ancak bu hastalığa yakalanan
herkes o kadar da şanslı değil.

Birçok insan bu sebeple ölüyor ve siz de
bununla uğraşıyorsunuz. Peki nasıl?

MR: Kesinlikle Chris. Bu hastalıktan
ölmeye devam edenler

sadece Birleşik Devletler'de
yılda takriben 3.000 kişi,

dünya çapında ise belki de bunun 10 katı,

çünkü ilaçlar süreci yavaşlatıyor

ama onu durdurmuyor.

Pulmoner hipertansiyon, pulmoner fibroz,

kistik fibroz, amfizem

ve Leonard Nimoy'ın ölme
sebebi olan koah için

tek çare akciğer nakli

ama maalesef ki akciğer nakli için

Birleşik Devletler'de yılda

sadece 2.000 insan için
yeterli sayıda akciğer var

ancak yılda yaklaşık yarım milyon insan

akciğer yetersizliğinin
son aşamasında ölüyor.

CA: Peki bu konuda
nasıl hareket ediyorsunuz?

MR: Ben aynen binaların
ve makina parçalarının

sınırsız kaynağı ile
arabaları ve uçakları

ve binaları elimizde tuttuğumuz gibi,

neden insanları, özellikle de
akciğer hastalığı olanları,

süresiz olarak hayatta tutacak
organ nakli için sınırsız bir kaynak

yapmayalım ihtimalini
zihnimde canlandırıyorum.

Böylece, insan genomunu
çözen Craig Venter

ve X ödülünün kurucusu olan

Peter Diamandis ile birlikte
kurduğu bir şirketle,

domuzun genetiğini değiştirmek için

bir takım oluşturduk,

böylece domuzun organları
insan vücudu tarafından reddedilmeyecek

ve dolayısıyla da
nakledilebilir organlar için

sınırsız bir kaynak sağlamış olacağız.

Bunu şirketimiz, United Therapeutics,
aracılığıyla yapıyoruz.

CA: Yani sen, neydi, bir on yıl içinde

bu kişilerle, nakledilebilir akciğer
sıkıntısını çözeceğinize inanıyorsun.

MR: Kesinlikle, Chris.

Direkt televizyon yayını, Sirius XM'de
başarılı olduğumuz kadar

bunda da başarılı olacağımızdan eminim.

Aslına bakarsan bu atla deve değil.

Bu, bir genden diğerine kadar
uzak olan, kolay bir mühendislik.

Genom dizilimlemenin rutin olduğu

ve Synthetic Genomics'deki
mükemmel insanların

domuz genomu üzerinde
sıfırlama yapabildiği,

problemli genleri bulabildiği
ve onu düzeltebildiği

bir dönemde doğduğumuz için çok şanslıyız.

CA: Ancak bu sadece vücutta değil --
bu tabii ki muhteşem.

(Alkış)

Bu, şu an için sizin ilginizi çeken
dayanıklı vücutlar değil sadece.

Bu dayanıklı zihinler de demek.

Sanırım bu grafik size oldukça
etkili bir şey söylüyor.

Bu ne anlama geliyor?

MR: Bu grafiğin söylediği şey,
Ray Kurzweil'dan geliyor,

bilgisayarın donanım,

aygıt ve yazılımını işleme sürecindeki

oran eğri boyunca artıyor,

2020 yıllarında, bugün önceki
sunumlarda da gördüğümüz gibi,

bilgiyi ve etrafımızdaki dünyayı

insan zihni ile aynı oranda işleyen
bilgi teknolojileri olacak.

CA: Böyle olunca da, beynimizin
içeriğini elde edeceğinize

ve onu sonsuza kadar
saklayacağınıza inanarak

aslında dünya için
hazır olmuş mu olacaksınız?

Bunu nasıl ifade edersin?

MR: Şey, Chris, üzerinde çalıştığımız şey;

insanların, kişisel özelliklerinin,

kişiliklerinin, hatıralarının,
duygularının, inançlarının,

davranışlarının ve değerlerinin,

bizim bugün Google'a, Amazon'a,
Facebook'a yüklediğimiz her şeyin

bütününden oluşan bir zihin dosyası
yaratabileceği bir durum oluşturmak.

Orada depolanmış olan tüm bilgi,
gelecek birkaç on yıl içinde

yazılımın bilinci yineleyebildiği
zaman geldiğinde,

zihin dosyamızda olması muhtemel
bilinci hayata döndürebilecek.

CA: Şimdi sen sadece bununla
boşa uğraşıp durmuyorsun.

Sen ciddisin. Yani, kim bu?

MR: Bu benim sevgili eşim, Bina'nın
bir robot versiyonu.

Biz ona Bina 48 diyoruz.

Teksas'ta Hanson Robotics
tarafından programlandı.

National Geographic dergisinin
orta sayfası

o ve bakıcılarından birisiyle,

kendisi internette geziniyor

ve Bina'nın kişisel özelliklerinin,
kişiliklerinin yüzlerce saatine sahip.

O, sanki iki yaşında bir çocuk gibi

ama insanları şaşkına
çeviren şeyler söylüyor,

bunu en iyi ifade eden belki de

Bina'nın cevaplarının genellikle
sinir bozucu olduğunu

ama diğer zamanlarda ise

daha önce röportaj yaptığı

kanlı canlı insanlar kadar
inandırıcı olduğunu söyleyen

Pulitzer ödülü sahibi,
New York Times gazetecisi Amy Harmon.

CA: Yani burada senin düşüncen,
umudunun bir parçası,

Bina'nın bu versiyonunun veya
ileride daha üst bir versiyonunun

sonsuza kadar yaşayacağı mı?

MR: Evet. Sadece Bina değil, herkes.

Bilirsin, sanal olarak
zihin dosyalarımızı

Facebook'da, Instagram'da,
neye sahipsek onda tutmak

bize bedavaya mal oluyor.

Sosyal medya, bence,
zamanımızın en mükemmel buluşu

ve bize Siri'den daha iyi Siri'yi çıkaran,
gittikçe daha iyisine imkân sağlayan

ve bilinç işletim sistemlerini geliştiren

uygulamalar kullanışlı hâle geldikçe

dünyadaki herkes, milyarlarca insan,

kendilerinin zihin
klonlarını geliştirebilecek,

bunların internette
kendi yaşamları olacak.

CA: Yani mesele şu Martine,

herhangi normal bir konuşma içinde
bu kulağa çok delice geliyor

ama hayat açısından yaptığınız şey,

bu hafta burada duyduğumuz şeyler,

zihinlerimizin verdiği
inşa edilmiş gerçeklikler,

diyorum ki, buna karşı bahse giremezsin.

MR: Yani, sanırım gerçekten
benden gelen bir şey yok.

Bilakis, belki ben, Çin'de,
Japonya'da, Hindistan'da,

Birleşik Devletler'de,
Avrupa'daki mükemmel şirketlerin

yürüttüğü olayların
birazcık da olsa haber vericisiyim.

İnsan bilincimizin gittikçe
artan yönlerini tanımlayan kodu

yazma üzerine çalışan
onlarca milyon insan var

ve bütün bu bağlantıların
bir araya geleceğini

ve sonunda insan bilincini oluşturacağını
görmek için dâhi olmaya gerek yok

ve bu da bizim değer verdiğimiz bir şey.

Hayatta yapacak çok fazla şey var

ve eğer kitapları işlememize,

alışveriş yapmamıza, en iyi
arkadaşımız olmasına yardımcı olacak,

kendimizin bir dijital tıpatıp
aynısına sahip olabilirsek,

inanıyorum ki zihin klonlarımız,

kendimizin dijital versiyonları

bizim nihai en iyi arkadaşlarımız olacak

ve kişisel olarak benim için, Bina için

yine kişisel olarak,

birbirimizi deli gibi seviyoruz.

Her gün, diyoruz ki;

"Vay be, seni 30 yıl
öncekinden daha çok seviyorum.

Bizim için, zihin klonlarının

ve iyileştirilmiş vücutların beklentisi

bizlerin gönül ilişkisidir Chris,
sonsuza kadar gidebilecek bir aşk.

Biz hiç birbirimizden sıkılmıyoruz.
Eminim ki sıkılmayacağız da.

CA: Sanırım Bina burada, değil mi?
MR: Evet, burada.

CA: Çok olabilir, bilmiyorum,
mikrofonumuz var mı?

Bina, seni sahneye davet edebilir miyiz?
Sana bir soru sormak istiyorum.

Ayrıca seni görmeliyiz.

(Alkış)

Teşekkürler, teşekkürler.

Gel hadi, Martine'e katıl.

Yani, bak, evlendiğinde,

biri sana, birkaç yıl içinde,

evlendiğin adam,
kadın olacak,

bundan sonraki birkaç yıl içinde de
sen bir robot olacaksın deseydi--

(Gülüşmeler) --

Nasıl olurdu? Nasıl düşünürdün?

Bina Rothblatt: Çok
heyecanlı bir maceraydı

ve o zamanlar bunun
olacağını hiç düşünmezdim,

fakat yeni hedefler bulmaya
ve bu hedefleri değerlendirmeye

ve bunları başarmaya başladık

ve farkına varmadan
daha ileriye sürekli ileri gidiyorduk

ve hâlâ da durmuş değiliz,
bu muhteşem bir şey.

CA: Martine bana gerçekten
çok güzel bir şey söyledi,

aslında buraya gelmeden
önce Skype üzerinden,

zihin dosyası olarak yüzlerce
yıl yaşamak istediğini

söyledi

ama sensiz değil.

BR: Doğru, bunu birlikte
yapmak istiyoruz.

Biz aynı zamanda
dondurulmuş canlılarız

ve birlikte uyanmak istiyoruz.

CA: İşte gördüğünüz gibi,
benim bakış açımla,

bu sadece benim duyduğum en mükemmel
hayatlardan bir tanesi değil,

o, benim duyduğum en mükemmel
aşk hikâyelerinden birisi.

İkinizi de TED'de görmüş
olmak büyük bir mutluluk.

Çok teşekkür ederim.

MR: Teşekkür ederim.

(Alkış)