< Return to Video

Լոգանք՝ Արքիմեդյան սկզբունքով. Մարկ Սալատա

  • 0:00 - 0:16
    Ինչ-որ բան սովորելու լավագույն հնարավորությունները մեզ երբեմն ընձեռվում են
  • 0:16 - 0:18
    այն պահերին, երբ մենք ինչ-որ բան չենք հասկանում:
  • 0:18 - 0:21
    Դրանք այն պահերն են, երբ սկսում ես հետաքրքրվել ու հարցեր տալ:
  • 0:21 - 0:23
    Պատմության մեջ բազմաթիվ են նման պահերը,
  • 0:23 - 0:25
    որոնք ապշեցուցիչ բացահայտումների են հանգեցրել:
  • 0:25 - 0:27
    Օրինակ՝ հետևյալ պատմությունը:
  • 0:27 - 0:29
    Կար մի մարդ՝ Արքիմեդ անունով:
  • 0:29 - 0:32
    Նա ծնվել էր Քրիստոսից առաջ 287 թվականին՝ Սիցիլիայի Սիրակուզա քաղաքում:
  • 0:32 - 0:35
    Նա հույն մաթեմաթիկոս էր, ֆիզիկոս, ինժեներ,
  • 0:35 - 0:37
    գյուտարար և աստղագետ:
  • 0:37 - 0:40
    Մի օր Սիցիլիայի արքան կանչում է Արքիմեդին՝
  • 0:40 - 0:43
    հրամայելով պարզել՝ ոսկերիչը խաբե՞լ է արդյոք իրեն:
  • 0:43 - 0:46
    Արքան հայտնում է, որ ոսկերչին տվել է ճիշտ այնքան ոսկի,
  • 0:46 - 0:48
    որքան հարկավոր էր թագ պատրաստելու համար:
  • 0:48 - 0:52
    Սակայն, երբ թագը պատրաստ էր, սկսել է կասկածել, թե ոսկերիչը խաբել է
  • 0:52 - 0:54
    և ոսկուն որոշ չափով արծաթ է խառնել,
  • 0:54 - 0:56
    իսկ ոսկու մի մասը՝ իրենով արել:
  • 0:56 - 0:59
    Արքան Արքիմեդին խնդրում է լուծել խնդիրը:
  • 0:59 - 1:04
    Սակայն մի պայման կար. Արքիմեդը պետք է որևէ կերպ չվնասեր թագը:
  • 1:04 - 1:06
    Մի օր լոգանք ընդունելիս
  • 1:06 - 1:09
    Արքիմեդը նկատեց, որ ջուրը բարձրանում և թափվում է,
  • 1:09 - 1:12
    երբ ինքն ընկղմվում է լոգարանի մեջ:
  • 1:12 - 1:15
    Հանկարծ նա գլխի է ընկում, որ արտահոսած ջրի քանակը կախված է նրանից,
  • 1:15 - 1:18
    թե իր մարմնի որքան մասն է ընկղմված ջրում:
  • 1:18 - 1:21
    Այս բացահայտումը այնքան ոգևորեց նրան, որ նա դուրս ցատկեց լոգարանից
  • 1:21 - 1:24
    և լսկսեց րիվ մերկ վազել փողոցներով ու բղավել. «Էվրիկա»:
  • 1:24 - 1:27
    Դա հունարեն բառ է, որ նշանակում է՝ «Գտա»:
  • 1:27 - 1:29
    Իսկ ին՞չ էր գտել Արքիմեդը:
  • 1:29 - 1:31
    Նա գտել էր թագավորի առաջադրած խնդրի լուծումը:
  • 1:31 - 1:34
    Բանն այն է, որ Արքիմեդը պետք է ստուգեր թագի խտությունը՝ պարզելու համար,
  • 1:34 - 1:37
    թե որքանով է այն համապատասխանում մաքուր ոսկու խտությանը:
  • 1:37 - 1:40
    Խտությունը չափման միավոր է, որը ցույց է տալիս մարմնի զանգվածը՝ բաժանած դրա ծավալին:
  • 1:40 - 1:43
    Մաքուր ոսկու խտությունը շատ բարձր է, արծաթինը՝ ոչ այնքան:
  • 1:43 - 1:48
    Այսինքն, արծաթ խառնելու դեպքում թագի խտությունը չէր լինի այնքան, որքան կլիներ մաքուր ոսկու դեպքում:
  • 1:48 - 1:51
    Սակայն անկախ նրանից, թե ինչից էր պատրաստված թագը, այն կունենար նույն ձևը,
  • 1:51 - 1:53
    ասել է թե՝ միևնույն ծավալը:
  • 1:53 - 1:55
    Այնպես որ, եթե Արքիմեդը կարողանար նախ կշռել թագի զանգվածը,
  • 1:55 - 1:57
    այնուհետ նաև ծավալը,
  • 1:57 - 1:59
    նա կկարողանար պարզել դրա խտությունը:
  • 1:59 - 2:02
    Սակայն թագի ծավալը չափելը դյուրին գործ չէ, քանի որ դրա ձևն անկանոն է.
  • 2:02 - 2:04
    այն տարբերվում է հասարակ արկղից կամ գնդակից:
  • 2:04 - 2:08
    Դուք չեք կարող չափել դրա կողմերը և դրանք բազմապատկելով՝ հաշվել ծավալը, ինչպես այլ մարմինների դեպքում:
  • 2:08 - 2:11
    Արքիմեդը գտավ, որ խնդիրը լուծելու համար
  • 2:11 - 2:13
    հարկավոր է թագը լոգարանի մեջ գցել:
  • 2:13 - 2:16
    Ընկղմելով այն ջրի մեջ և պարզելով, թե որքան ջուր է թափվել՝
  • 2:16 - 2:18
    նա կկարողանար չափել թագի ծավալը
  • 2:18 - 2:21
    և հաշվարկել դրա խտությունը:
  • 2:21 - 2:23
    Եթե պարզվեր, որ թագի խտությունը մաքուր ոսկու խտությունից պակաս է,
  • 2:23 - 2:26
    դա կնշանակեր, որ ոսկերիչը ամենայն հավանականությամբ խաբել է արքային:
  • 2:26 - 2:29
    Արքիմեդը գնաց արքայի մոտ և կրկնեց իր փորձը:
  • 2:29 - 2:33
    Պատմությունը վկայում է, որ նա բացահայտում է ոսկերչի խարդախությունը,
  • 2:33 - 2:36
    ով ոսկուն որոշ չափով արծաթ էր խառնել: Հիմա արդեն
  • 2:36 - 2:39
    դուրս մղված ջրի միջոցով մարմնի ծավալի չափումը կոչվում է
  • 2:39 - 2:42
    Արքիմեդյան սկզբունք: Այնպես որ, հաջորդ անգամ լոգանք ընդունելիս
  • 2:42 - 2:45
    կարող եք Արքիմեդյան սկզբունքը տեսնել գործի մեջ,
  • 2:45 - 3:01
    և միգուցե դուք էլ մի հանճարեղ գաղափարի հեղինակ դառնաք:
Title:
Լոգանք՝ Արքիմեդյան սկզբունքով. Մարկ Սալատա
Description:

Ամբողջությամբ կարող եք դիտել այստեղ: http://ed.ted.com/lessons/mark-salata-how-taking-a-bath-led-to-archimedes-principle

Հայտնագործությունների և գյուտերի մասին պատմությունները հաճախ սկսվում են լուծելիք խնդիրը ներկայացնելով: Ոսկերչի ազնվությանը կասկածող արքան անտիկ դարաշրջանի մաթեմատիկոս Արքիմեդին հանձնարարում է ստուգել նրան: Արքիմեդի հնարած սկզբունքը հետագայում հռչակ էր բերելու նրան:

Lesson by Amdon Consulting's Mark Salata, animation by TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:01

Armenian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.