1
00:00:00,000 --> 00:00:16,000
Ինչ-որ բան սովորելու լավագույն հնարավորությունները մեզ երբեմն ընձեռվում են

2
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
այն պահերին, երբ մենք ինչ-որ բան չենք հասկանում:

3
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
Դրանք այն պահերն են, երբ սկսում ես հետաքրքրվել ու հարցեր տալ:

4
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
Պատմության մեջ բազմաթիվ են նման պահերը,

5
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
որոնք ապշեցուցիչ բացահայտումների են հանգեցրել:

6
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
Օրինակ՝ հետևյալ պատմությունը:

7
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
Կար մի մարդ՝ Արքիմեդ անունով:

8
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
Նա ծնվել էր Քրիստոսից առաջ 287 թվականին՝ Սիցիլիայի Սիրակուզա քաղաքում:

9
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
Նա հույն մաթեմաթիկոս էր, ֆիզիկոս, ինժեներ,

10
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
գյուտարար և աստղագետ:

11
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
Մի օր Սիցիլիայի արքան կանչում է Արքիմեդին՝

12
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
հրամայելով պարզել՝ ոսկերիչը խաբե՞լ է արդյոք իրեն:

13
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Արքան հայտնում է, որ ոսկերչին տվել է ճիշտ այնքան ոսկի,

14
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
որքան հարկավոր էր թագ պատրաստելու համար:

15
00:00:48,000 --> 00:00:52,000
Սակայն, երբ թագը պատրաստ էր, սկսել է կասկածել, թե ոսկերիչը խաբել է

16
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
և ոսկուն որոշ չափով արծաթ է խառնել,

17
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
իսկ ոսկու մի մասը՝ իրենով արել:

18
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
Արքան Արքիմեդին խնդրում է լուծել խնդիրը:

19
00:00:59,000 --> 00:01:04,000
Սակայն մի պայման կար. Արքիմեդը պետք է որևէ կերպ չվնասեր թագը:

20
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Մի օր լոգանք ընդունելիս

21
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
Արքիմեդը նկատեց, որ ջուրը բարձրանում և թափվում է,

22
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
երբ ինքն ընկղմվում է լոգարանի մեջ:

23
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
Հանկարծ նա գլխի է ընկում, որ արտահոսած ջրի քանակը կախված է նրանից,

24
00:01:15,000 --> 00:01:18,000
թե իր մարմնի որքան մասն է ընկղմված ջրում:

25
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
Այս բացահայտումը այնքան ոգևորեց նրան, որ նա դուրս ցատկեց լոգարանից

26
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
և լսկսեց րիվ մերկ վազել փողոցներով ու բղավել. «Էվրիկա»:

27
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
Դա հունարեն բառ է, որ նշանակում է՝ «Գտա»:

28
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
Իսկ ին՞չ էր գտել Արքիմեդը:

29
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
Նա գտել էր թագավորի առաջադրած խնդրի լուծումը:

30
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
Բանն այն է, որ Արքիմեդը պետք է ստուգեր թագի խտությունը՝ պարզելու համար,

31
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
թե որքանով է այն համապատասխանում մաքուր ոսկու խտությանը:

32
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
Խտությունը չափման միավոր է, որը ցույց է տալիս մարմնի զանգվածը՝ բաժանած դրա ծավալին:

33
00:01:40,000 --> 00:01:43,000
Մաքուր ոսկու խտությունը շատ բարձր է, արծաթինը՝ ոչ այնքան:

34
00:01:43,000 --> 00:01:48,000
Այսինքն, արծաթ խառնելու դեպքում թագի խտությունը չէր լինի այնքան, որքան կլիներ մաքուր ոսկու դեպքում:

35
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
Սակայն անկախ նրանից, թե ինչից էր պատրաստված թագը, այն կունենար նույն ձևը,

36
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
ասել է թե՝ միևնույն ծավալը:

37
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Այնպես որ, եթե Արքիմեդը կարողանար նախ կշռել թագի զանգվածը,

38
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
այնուհետ նաև ծավալը,

39
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
նա կկարողանար պարզել դրա խտությունը:

40
00:01:59,000 --> 00:02:02,000
Սակայն թագի ծավալը չափելը դյուրին գործ չէ, քանի որ դրա ձևն անկանոն է.

41
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
այն տարբերվում է հասարակ արկղից կամ գնդակից:

42
00:02:04,000 --> 00:02:08,000
Դուք չեք կարող չափել դրա կողմերը և դրանք բազմապատկելով՝ հաշվել ծավալը, ինչպես այլ մարմինների դեպքում:

43
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
Արքիմեդը գտավ, որ խնդիրը լուծելու համար

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
հարկավոր է թագը լոգարանի մեջ գցել:

45
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Ընկղմելով այն ջրի մեջ և պարզելով, թե որքան ջուր է թափվել՝

46
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
նա կկարողանար չափել թագի ծավալը

47
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
և հաշվարկել դրա խտությունը:

48
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
Եթե պարզվեր, որ թագի խտությունը մաքուր ոսկու խտությունից պակաս է,

49
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
դա կնշանակեր, որ ոսկերիչը ամենայն հավանականությամբ խաբել է արքային:

50
00:02:26,000 --> 00:02:29,000
Արքիմեդը գնաց արքայի մոտ և կրկնեց իր փորձը:

51
00:02:29,000 --> 00:02:33,000
Պատմությունը վկայում է, որ նա բացահայտում է ոսկերչի խարդախությունը,

52
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
ով ոսկուն որոշ չափով արծաթ էր խառնել: Հիմա արդեն

53
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
դուրս մղված ջրի միջոցով մարմնի ծավալի չափումը կոչվում է

54
00:02:39,000 --> 00:02:42,000
Արքիմեդյան սկզբունք: Այնպես որ, հաջորդ անգամ լոգանք ընդունելիս

55
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
կարող եք Արքիմեդյան սկզբունքը տեսնել գործի մեջ,

56
00:02:45,000 --> 00:03:00,535
և միգուցե դուք էլ մի հանճարեղ գաղափարի հեղինակ դառնաք: