Ինչ-որ բան սովորելու լավագույն հնարավորությունները մեզ երբեմն ընձեռվում են

այն պահերին, երբ մենք ինչ-որ բան չենք հասկանում:

Դրանք այն պահերն են, երբ սկսում ես հետաքրքրվել ու հարցեր տալ:

Պատմության մեջ բազմաթիվ են նման պահերը,

որոնք ապշեցուցիչ բացահայտումների են հանգեցրել:

Օրինակ՝ հետևյալ պատմությունը:

Կար մի մարդ՝ Արքիմեդ անունով:

Նա ծնվել էր Քրիստոսից առաջ 287 թվականին՝ Սիցիլիայի Սիրակուզա քաղաքում:

Նա հույն մաթեմաթիկոս էր, ֆիզիկոս, ինժեներ,

գյուտարար և աստղագետ:

Մի օր Սիցիլիայի արքան կանչում է Արքիմեդին՝

հրամայելով պարզել՝ ոսկերիչը խաբե՞լ է արդյոք իրեն:

Արքան հայտնում է, որ ոսկերչին տվել է ճիշտ այնքան ոսկի,

որքան հարկավոր էր թագ պատրաստելու համար:

Սակայն, երբ թագը պատրաստ էր, սկսել է կասկածել, թե ոսկերիչը խաբել է

և ոսկուն որոշ չափով արծաթ է խառնել,

իսկ ոսկու մի մասը՝ իրենով արել:

Արքան Արքիմեդին խնդրում է լուծել խնդիրը:

Սակայն մի պայման կար. Արքիմեդը պետք է որևէ կերպ չվնասեր թագը:

Մի օր լոգանք ընդունելիս

Արքիմեդը նկատեց, որ ջուրը բարձրանում և թափվում է,

երբ ինքն ընկղմվում է լոգարանի մեջ:

Հանկարծ նա գլխի է ընկում, որ արտահոսած ջրի քանակը կախված է նրանից,

թե իր մարմնի որքան մասն է ընկղմված ջրում:

Այս բացահայտումը այնքան ոգևորեց նրան, որ նա դուրս ցատկեց լոգարանից

և լսկսեց րիվ մերկ վազել փողոցներով ու բղավել. «Էվրիկա»:

Դա հունարեն բառ է, որ նշանակում է՝ «Գտա»:

Իսկ ին՞չ էր գտել Արքիմեդը:

Նա գտել էր թագավորի առաջադրած խնդրի լուծումը:

Բանն այն է, որ Արքիմեդը պետք է ստուգեր թագի խտությունը՝ պարզելու համար,

թե որքանով է այն համապատասխանում մաքուր ոսկու խտությանը:

Խտությունը չափման միավոր է, որը ցույց է տալիս մարմնի զանգվածը՝ բաժանած դրա ծավալին:

Մաքուր ոսկու խտությունը շատ բարձր է, արծաթինը՝ ոչ այնքան:

Այսինքն, արծաթ խառնելու դեպքում թագի խտությունը չէր լինի այնքան, որքան կլիներ մաքուր ոսկու դեպքում:

Սակայն անկախ նրանից, թե ինչից էր պատրաստված թագը, այն կունենար նույն ձևը,

ասել է թե՝ միևնույն ծավալը:

Այնպես որ, եթե Արքիմեդը կարողանար նախ կշռել թագի զանգվածը,

այնուհետ նաև ծավալը,

նա կկարողանար պարզել դրա խտությունը:

Սակայն թագի ծավալը չափելը դյուրին գործ չէ, քանի որ դրա ձևն անկանոն է.

այն տարբերվում է հասարակ արկղից կամ գնդակից:

Դուք չեք կարող չափել դրա կողմերը և դրանք բազմապատկելով՝ հաշվել ծավալը, ինչպես այլ մարմինների դեպքում:

Արքիմեդը գտավ, որ խնդիրը լուծելու համար

հարկավոր է թագը լոգարանի մեջ գցել:

Ընկղմելով այն ջրի մեջ և պարզելով, թե որքան ջուր է թափվել՝

նա կկարողանար չափել թագի ծավալը

և հաշվարկել դրա խտությունը:

Եթե պարզվեր, որ թագի խտությունը մաքուր ոսկու խտությունից պակաս է,

դա կնշանակեր, որ ոսկերիչը ամենայն հավանականությամբ խաբել է արքային:

Արքիմեդը գնաց արքայի մոտ և կրկնեց իր փորձը:

Պատմությունը վկայում է, որ նա բացահայտում է ոսկերչի խարդախությունը,

ով ոսկուն որոշ չափով արծաթ էր խառնել: Հիմա արդեն

դուրս մղված ջրի միջոցով մարմնի ծավալի չափումը կոչվում է

Արքիմեդյան սկզբունք: Այնպես որ, հաջորդ անգամ լոգանք ընդունելիս

կարող եք Արքիմեդյան սկզբունքը տեսնել գործի մեջ,

և միգուցե դուք էլ մի հանճարեղ գաղափարի հեղինակ դառնաք: