< Return to Video

Maksvell-Bolsman paylanması

  • 0:00 - 0:02
    Gəlin, bir az Maksvell-Bolsman
  • 0:02 - 0:04
    paylanması haqqında düşünək.
  • 0:04 - 0:05
    Burada olan bu şəkil
  • 0:05 - 0:08
    Ceyms Klerk Maksvelə aiddir.
  • 0:08 - 0:08
    Bu şəkli sevirəm
  • 0:08 - 0:09
    o yoldaşı Ketrin
  • 0:09 - 0:11
    Maksvellədir və məncə bu onların itidir.
  • 0:12 - 0:16
    Ceyms Maksvell, Maksvell tənlikləri ilə
  • 0:16 - 0:18
    məşhur olan fizikanın titanıdır.
  • 0:18 - 0:20
    O, həmçinin, rəngli fotoqrafiyada
  • 0:20 - 0:22
    əsaslı işlər görmüşdür və
  • 0:22 - 0:24
    ideallaşdırılmış qaz zərrələrinin
  • 0:24 - 0:27
    hava zərrələrinin sürət paylanması necədir
  • 0:27 - 0:29
    fikrini irəli sürmüşdür.
  • 0:29 - 0:32
    Buradakı centlmen Lüdviq Bolsmandır və
  • 0:32 - 0:35
    o, statistik mexanikanın atası və ya
  • 0:35 - 0:38
    yaradıcılarından biri sayılır.
  • 0:38 - 0:41
    Maksvell-Bolsman paylanması üzərindən
  • 0:41 - 0:42
    əməkdaşlıq etmədilər
  • 0:42 - 0:43
    amma müstəqil eyni
  • 0:43 - 0:44
    paylanmaya gəldilər.
  • 0:45 - 0:46
    Onlar " havadakı zərrələrin sürətlərinin
  • 0:46 - 0:51
    paylanması necədir?"sualını təsvir etdilər
  • 0:51 - 0:52
    Gəlin, bir az geriyə gedək və
  • 0:52 - 0:54
    kiçik bir düşüncə təcrübəsi edək.
  • 0:54 - 0:57
    Tutaq ki, burada bir qabım var.
  • 0:58 - 0:59
    Burada bir qabım var.
  • 0:59 - 1:01
    Onun içində hava var.
  • 1:01 - 1:04
    Hava daha çox azotdan təşkil olunub.
  • 1:04 - 1:05
    Gəlin, sadələşdirmək üçün
  • 1:05 - 1:07
    deyək ki içində ancaq azot var
  • 1:07 - 1:11
    Burada bir neçə azot molekulu çəkək.
  • 1:11 - 1:14
    Tutaq ki, termometr də var.
  • 1:14 - 1:16
    Mən termometri buraya qoyuram.
  • 1:16 - 1:20
    Termometr 300 Kelvin göstərir.
  • 1:24 - 1:27
    300 Kelvin temperatur nə deməkdir?
  • 1:28 - 1:30
    Bizim gündəlik həyatımızda çox
  • 1:30 - 1:32
    güclü temperatur hissimiz olur.
  • 1:32 - 1:33
    Mən isti şeyə toxunmaq istəmirəm
  • 1:33 - 1:35
    Bu, məni yandıracaq.
  • 1:35 - 1:39
    yaxud bu, soyuqdur, məni titrədəcək.
  • 1:39 - 1:40
    Bu, beynimizin temperaturu
  • 1:40 - 1:42
    necə qəbul etməsidir.
  • 1:42 - 1:46
    Bəs molekulyar miqyasda nə baş verir?
  • 1:46 - 1:48
    Temperatur haqqında
  • 1:48 - 1:49
    düşünməyin bir yolu da, bu temperatur
  • 1:49 - 1:52
    haqqında düşünməyin çox dəqiq
  • 1:52 - 1:53
    yolu olardı, tempera-
  • 1:53 - 1:54
    bunu səhv deyirəm.
  • 1:55 - 1:59
    Temperatur həmin sistemdəki molekulların
  • 1:59 - 2:03
    orta kinetik enerjisi ilə mütənasibdir..
  • 2:03 - 2:04
    Gəlin, belə yazaq.
  • 2:04 - 2:09
    Temperatur orta kinetik enerjilə mütənasibdir
  • 2:11 - 2:12
    sistemdəki orta
  • 2:13 - 2:14
    kinetik enerji.
  • 2:18 - 2:20
    Ancaq orta kinetik enerji yazacam
  • 2:20 - 2:22
    Gəlin bunu bir az daha dəqiqləşdirək.
  • 2:22 - 2:26
    Tutaq ki, bizim iki konteynerimiz var.
  • 2:26 - 2:27
    Bu, birinci konteynerdir
  • 2:28 - 2:31
    və iki konteyner burada - sağdadır.
  • 2:31 - 2:33
    Tutaq ki, onlarda eyni sayda
  • 2:33 - 2:36
    azot qaz molekulları var.
  • 2:36 - 2:37
    Mən burada 10 ədəd çəkirəm.
  • 2:37 - 2:39
    Bu aydındır ki, real deyil,
  • 2:39 - 2:40
    daha da çox molekul var.
  • 2:40 - 2:45
    1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.
  • 2:46 - 2:51
    1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.
  • 2:51 - 2:53
    Deyək ki, biz temperaturun
  • 2:53 - 2:55
    300 Kelvin olduğunu bilirik.
  • 2:56 - 2:59
    Bu sistemin temperaturu 300 Kelvindir.
  • 2:59 - 3:02
    Bu sistemin temperaturu isə 200 Kelvindir.
  • 3:02 - 3:05
    Əgər bu molekulların nə etdiyini təsəvvür
  • 3:05 - 3:06
    etmək istəsəm onların
  • 3:06 - 3:07
    ətrafda hərəkət etdiyini,toqquşduqlarını
  • 3:07 - 3:10
    birlikdə hərəkət etmədiyini görərəm.
  • 3:11 - 3:12
    Sistemdə molekulların orta
  • 3:13 - 3:15
    kinetik enerjisı etdikcə daha da qalxır.
  • 3:15 - 3:16
    Ola bilər ki, o istiqamətdə
  • 3:16 - 3:19
    hərəkət edən molekullarınız var.
  • 3:19 - 3:21
    Belə ki, onun sürət budur.
  • 3:21 - 3:23
    Bunun bu sürəti var.
  • 3:23 - 3:24
    Bu o istiqamətdə gedir.
  • 3:24 - 3:26
    Ola bilər ki, bu çox hərəkət etmir.
  • 3:26 - 3:27
    Ola bilər ki, bu, həqiqətən
  • 3:27 - 3:28
    sürətlə hərəkət edir.
  • 3:28 - 3:29
    Bu o yolla lap sürətlə gedir.
  • 3:30 - 3:32
    Bu belə edir.
  • 3:32 - 3:33
    Bu da eynilə.
  • 3:34 - 3:35
    Bu da belə edir.
  • 3:35 - 3:37
    Əgər indi bunu bu sistemlə müqayisə etsək,
  • 3:37 - 3:41
    sizin hələ də çox sürətlə hərəkət edən
  • 3:41 - 3:42
    molekullarımız olacaq.
  • 3:42 - 3:43
    Bəlkə də bu molekul
  • 3:43 - 3:44
    burdakı digər molekullardan
  • 3:44 - 3:45
    daha sürətlə gedir.
  • 3:45 - 3:47
    Amma ortalama buradakı molekulların aşağı
  • 3:47 - 3:49
    kinetik enerjisi var.
  • 3:49 - 3:51
    Bu ola bilər ki bunu edir.
  • 3:51 - 3:53
    Gəlin bunu çəkməyə çalışaq.
  • 3:53 - 3:57
    Ortalama aşağı kinetik enerjiləri olacaq.
  • 3:57 - 3:58
    Bu demək deyil ki, bu molekullar
  • 3:58 - 4:00
    bütün digər molekullardan yavaşdır,
  • 4:00 - 4:02
    yaxud kinetik enerjisi daha aşağıdır.
  • 4:02 - 4:07
    Amma onların az kinetik enerjisi olacaq.
  • 4:07 - 4:09
    Və biz bu paylanmanı çəkə bilərik.
  • 4:09 - 4:11
    Və bu paylanma Maksvell-Bolsman
  • 4:11 - 4:13
    paylanmasıdır.
  • 4:13 - 4:15
    Gəlin kiçik bir
  • 4:15 - 4:18
    koordinat müstəvisi çəkək.
  • 4:19 - 4:24
    Koordinat müstəvisini çəkirik.
  • 4:24 - 4:28
    Bu oxda sürəti qoyuruq,
  • 4:29 - 4:30
    sürəti işarə etsəydim.
  • 4:30 - 4:34
    Bu oxda mən molekulların sayını qoyacam
  • 4:34 - 4:38
    Molekulların sayı
  • 4:39 - 4:40
    Düz burada.
  • 4:40 - 4:43
    Bu sistem üçün paylama 300 Kelvində olan
  • 4:43 - 4:46
    sistem bu kimi görünə bilər.
  • 4:46 - 4:47
    Beləliklə, paylama
  • 4:47 - 4:48
    görünə bilər.
  • 4:49 - 4:50
    Bunu başqa rəngdə çəkirəm.
  • 4:51 - 4:53
    Beləliklə, bu paylanma
  • 4:53 - 4:55
    bütün molekullara aid olacaq.
  • 4:55 - 4:59
    Paylanma buna bənzəyə bilər.
  • 5:01 - 5:03
    Əslində, bu, sistem üçün
  • 5:03 - 5:05
    Maksvell-Bolsman paylanmasıdır.
  • 5:05 - 5:08
    Gəlin, bunu A sistemi adlandıraq.
  • 5:08 - 5:10
    A sistemi düz buradadır.
  • 5:10 - 5:15
    Bu sistemin aşağı temperaturu var, bu da
  • 5:15 - 5:16
    aşağı kinetik enerjisi var deməkdir
  • 5:17 - 5:20
    Onun hissəciklərinin paylanması...
  • 5:20 - 5:23
    Deməli, böyük ehtimalla,
  • 5:23 - 5:25
    Daha yavaş sürətlə ən çox molekula
  • 5:25 - 5:26
    sahib olacaqsınız.
  • 5:26 - 5:27
    Deyək ki, sizdə sürət
  • 5:27 - 5:29
    burada olacaq.
  • 5:29 - 5:34
    Onun paylanması təxminən buna bənzəyəcək.
  • 5:35 - 5:37
    Beləliklə, belə bir şey görünə bilər.
  • 5:38 - 5:39
    İndi bu niyə...
  • 5:39 - 5:40
    Sizə elə gələ bilər ki,
  • 5:40 - 5:42
    böyük ehtimalla
  • 5:42 - 5:46
    ən çox molekula sahib olduğum sürət,
  • 5:46 - 5:47
    A sistemində ən çox molekul olan sürətdən
  • 5:48 - 5:49
    daha aşağı olacaq
  • 5:50 - 5:51
    çünki orta hesabla
  • 5:54 - 5:56
    bunların az kinetik enerjisi var.
  • 5:56 - 5:58
    Onlar daha az sürətə sahib olacaqlar.
  • 5:58 - 6:00
    Bəs bu zirvə niyə daha yüksəkdir?
  • 6:00 - 6:02
    Xatırladaq ki, biz
  • 6:02 - 6:03
    eyni molekul sayından danışırıq.
  • 6:03 - 6:04
    Eyni sayda molekul varsa
  • 6:05 - 6:08
    əyrilərin altındakı sahələr eyni olmalıdı.
  • 6:08 - 6:11
    Yəni əgər bu dardırsa, hündür olacaq.
  • 6:11 - 6:12
    Sistemin istilliyin
  • 6:13 - 6:15
    hətta necəsə daha çox artırardım.
  • 6:15 - 6:18
    Deyək ki, mən üçüncü sistemi yaradıram
  • 6:18 - 6:20
    və onu 400 Kelvinə qədər qızdırıram.
  • 6:20 - 6:24
    Onda paylanma təxminən
  • 6:24 - 6:27
    buna bənzəyəcək.
  • 6:27 - 6:30
    Əgər qızdırsam bu baş verir.
  • 6:30 - 6:33
    Buraya kimi qızdırıldı.
  • 6:33 - 6:36
    Bunlar Maksvell-Bolsman paylanmasıdır.
  • 6:36 - 6:39
    Sizə bunun üçün çətin düsturunu verməyəcəm
  • 6:40 - 6:42
    amma bunun ideyası belədir.
  • 6:42 - 6:44
    Bu olduqca aydın fikirdir.
  • 6:44 - 6:46
    Bu zərrələrin bəzilərinin həqiqi sürətinə
  • 6:46 - 6:49
    hətta ətrafımızdakı havaya baxdıqda
  • 6:50 - 6:52
    deyirəm ki, " Bu, olduqca sabit görünür".
  • 6:52 - 6:55
    Amma ətrafımızdakı havanın çox hissəsi azotdur.
  • 6:55 - 6:59
    Bu, böyük ehtimalla
  • 6:59 - 7:00
    ətrafımızda olan
  • 7:00 - 7:03
    hər hansı azot molekulunun sürətidir.
  • 7:03 - 7:04
    Yəni ən çox ehtimal olunan sürətdir.
  • 7:04 - 7:05
    Mən bunu aşağıya yazıram,
  • 7:05 - 7:07
    çünki bu, olduqca düşündürücüdür.
  • 7:07 - 7:11
    Otaq temperaturunda ehtimal olan sürət.
  • 7:11 - 7:16
    Otaq temperaturunda
  • 7:16 - 7:20
    azot molekulunun təxmin olunan sürəti.
  • 7:22 - 7:23
    Otaq temperaturu.
  • 7:25 - 7:26
    Deyək ki bu, otaq temperaturunda olan
  • 7:27 - 7:31
    azot üçün Maksvell-Bolsman paylanmasıdır.
  • 7:31 - 7:33
    Tutaq ki,
  • 7:33 - 7:35
    otağın temperaturu 300 Kelvindir.
  • 7:35 - 7:38
    Ən çox ehtimal olunan sürət
  • 7:38 - 7:40
    ən çox molekulun oldğu sürətdir
  • 7:40 - 7:41
    bu sürətlə ən çox molekulun
  • 7:42 - 7:43
    olacağı yerdir.
  • 7:44 - 7:45
    Əslində bunu deməzdən əvvəl
  • 7:45 - 7:46
    nə olacağını təxmin edin
  • 7:46 - 7:47
    çünki bir az çaşdırıcıdır.
  • 7:48 - 7:50
    Bu nəticəyə gəlirik ki,
  • 7:50 - 7:53
    bu, təxminən 400, 400 əslində
  • 7:54 - 7:58
    300 Kelvində 422 m/s olur.
  • 7:58 - 8:01
    Saniyədə 422 metr.
  • 8:01 - 8:02
    Bir şeyin saniyədə 422 m getdiyini
  • 8:02 - 8:03
    təsəvvür edin.
  • 8:04 - 8:07
    Əgər mil/saat kimi baxsaq,
  • 8:07 - 8:10
    bu, təxminən
  • 8:10 - 8:13
    944 mil/saat olur.
  • 8:13 - 8:15
    İndi böyük ehtimalla ətrafınızda olan
  • 8:15 - 8:17
    ən yüksək sayda
  • 8:17 - 8:20
    azot molekulları təxminən
  • 8:20 - 8:22
    bu sürətlə hərəkət edir
  • 8:25 - 8:26
    və sizə toxunurlar.
  • 8:26 - 8:28
    Sizə hava təzyiqi verən də budur.
  • 8:28 - 8:29
    Təkcə bu sürət yox, ondan
  • 8:29 - 8:31
    daha sürətlə hərəkət edənlər var.
  • 8:31 - 8:35
    Hətta 422 m/s -dən də sürətli.
  • 8:35 - 8:38
    Ətrafınızda saatda 1000 mildən sürətli
  • 8:38 - 8:38
    hərəkət edən zərrəciklər var
  • 8:39 - 8:42
    və biz danışdıqda da onlar bizə dəyirlər.
  • 8:42 - 8:43
    Soruşa bilərsiz ki,
  • 8:43 - 8:44
    Bu niyə incitmir?
  • 8:44 - 8:46
    Bu azot molekulunun kütləsinin necə kiçik
  • 8:46 - 8:47
    olduğunu göstərir
  • 8:47 - 8:49
    və o, saatda 1000 mil sürətlə
  • 8:49 - 8:52
    sizə dəyir və siz bunu hiss etmirsiniz.
  • 8:53 - 8:56
    Bu, hava təzyiqi kimi hiss olunur.
  • 8:56 - 8:57
    Buna ilk dəfə baxdıqda siz
  • 8:57 - 8:59
    " Gözlə, 422m/s ?" deyə bilərsiniz.
  • 8:59 - 9:02
    Bu səsin sürətindən daha yüksəkdir.
  • 9:02 - 9:05
    Səsin sürəti təxminən 340 m/s-dir.
  • 9:05 - 9:06
    Bu, necə ola bilər?
  • 9:06 - 9:07
    Bu barədə düşünək.
  • 9:07 - 9:09
    Səs, hissəciklərin toqquşması nəticəsində
  • 9:09 - 9:11
    hava yolu ilə ötürülür.
  • 9:11 - 9:13
    Belə ki, hissəciklərin özü yaxud
  • 9:13 - 9:15
    ən azından bəziləri səsin sürətindən
  • 9:15 - 9:17
    daha tez hərəkət etməlidir.
  • 9:17 - 9:19
    Ətrafda olan hər şey bu sürətdə hərəkət
  • 9:19 - 9:20
    etmir və onlar
  • 9:20 - 9:21
    müxtəlif istiqamətdə hərəkət edir.
  • 9:21 - 9:22
    Onlardan bəziləri, ümumiyyətlə,
  • 9:22 - 9:23
    çox hərəkət etmir.
  • 9:23 - 9:26
    Lakin bəziləri həddindən artıq
  • 9:26 - 9:27
    sürətlə hərəkət edir.
  • 9:27 - 9:29
    Məncə, bu, bir az ağlasığmazdır.
Title:
Maksvell-Bolsman paylanması
Description:

Fərqli temperaturda hissəciklərin sürətinin paylanmasını təsəvvür etmək üçün Maksvel-Bolsman paylamasından istifadə.

Növbəti dərsi izləyin: https://www.khanacademy.org/science/physics/thermodynamics/Specific-heat-and-heat-transfer/v/special-heat-and-latent-leat-of-fusion-and-vaporization -2? Utm_source = YT & utm_medium = On & utm_campaign = fizika

Əvvəlki dərsi qaçırdın? https://www.khanacademy.org/science/physics/thermodynamics/temp-kinetic-theory-ideal-gas-law/v/thermodynamics-part-5?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=physics

Khan Academy-də Fizika: Fizika, ətrafımızdakı fiziki dünyanı idarə edən əsas prinsiplərin öyrənilməsidir. Hərəkətin özünə baxaraq başlayacağıq. Daha sonra, müxtəlif fiziki vəziyyətlərdə qüvvələr, momentum, enerji və digər anlayışlar haqqında öyrənəcəyik. Fizikadan maksimum faydalanmaq üçün cəbr haqqında möhkəm bir anlayışa və əsas trigonometriya anlayışına ehtiyacınız olacaq.

Khan Academy haqqında: Khan Academy, şagirdlərin sinif daxilində və xaricində öz sürətləri ilə işləmələrinə imkan verən praktiki məşqlər, təlimat videoları və fərdi öyrənmə tablosu təqdim edir. Riyaziyyat, elm, kompüter proqramlaşdırması, tarix, sənət tarixi, iqtisadiyyat və daha çoxunu əhatə edirik. Riyazi missiyalarımız, güclü və öyrənmə boşluqlarını təyin edən ən müasir, adaptasiya texnologiyasından istifadə edərək şagirdləri uşaq bağçasından riyaziyyata yönəldir. Eksklüziv məzmun təqdim etmək üçün NASA, Müasir İncəsənət Muzeyi, Kaliforniya Elmlər Akademiyası və MIT kimi qurumlarla da əməkdaşlıq etdik.

Pulsuz. Hər kəs üçün. Əbədi. #Hər şeyi öyrənə bilərsən
Khan Academy-nin Fizika kanalına abunə olun: https://www.youtube.com/channel/UC0oGarQW2lE5PxhGoQAKV7Q?sub_confirmation=1
Khan Academy -yə abunə olun: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
09:30

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.