Afazja: zaburzenie, które odbiera nam mowę - Susan Wortman-Jutt

Obejrzyj całą lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/aphasia-the-disorder-that-makes-you-lose-your-words-susan-wortman-jutt

Język to ważna część życia i często uważana za coś oczywistego. Ale gdyby delikatna sieć struktur językowych w naszym mózgu została uszkodzona w wyniku udaru, choroby czy urazu, naprawdę mogłoby nam zabraknąć słów. Susan Wortman-Jutt przybliża nam zaburzenie zwane afazją, które może upośledzać wszystkie aspekty komunikacji.

Lekcja: Susan Wortman-Jutt, animacja: TED-Ed

Język to ważna część naszego życia,
często uważana za coś oczywistego.

Język pozwala nam wyrażać myśli i uczucia,

zatracać się w powieściach,

wysyłać SMS-y

i pozdrawiać przyjaciół.

Trudno sobie wyobrazić, że nie możemy
przełożyć myśli na słowa.

Ale gdyby delikatna sieć
struktur językowych w mózgu

została uszkodzona
przez udar, chorobę czy uraz,

naprawdę mogłoby nam zabraknąć słów.

Zaburzenie zwane afazją może upośledzić
wszystkie aspekty komunikacji.

Osoby cierpiące na afazję
nie tracą inteligencji.

Wiedzą, co chcą powiedzieć,

ale nie zawsze potrafią
wypowiedzieć właściwe słowa.

Mogą mimowolnie stosować zamienniki
zwane parafazjami werbalnymi,

myląc powiązane ze sobą słowa,
jak na przykład "pies" i "kot",

lub brzmiące podobnie, jak "dom" i "dym".

Czasami ich słowa trudno nawet rozpoznać.

Różne rodzaje afazji zasadniczo
dzielimy na dwie kategorie,

afazję Wernickego

i afazję Broki.

Osoby z afazją Wernickego
prawidłowo artykułują dźwięki,

ale używają słów pozbawionych znaczenia.

Mają problemy ze zrozumieniem
wypowiedzi innych osób

i często nie zauważają
własnych błędów językowych.

Osoby z afazją Broki

nie mają problemów z rozumieniem,

ale robią długie przerwy między słowami
i popełniają błędy gramatyczne.

Wszystkim nam się zdarza
nie móc sobie przypomnieć słowa,

które mamy na końcu języka,

ale w afazji trudne bywa nazywanie
przedmiotów codziennego użytku.

Nawet czytanie i pisanie
może być kłopotliwe i frustrujące.

Jak dochodzi do utraty
tych kompetencji językowych?

Ludzki mózg składa się z dwóch półkul.

Zwykle za język odpowiada lewa.

Wiemy to od 1861 roku,

kiedy doktor Paul Broca badał pacjenta,

który utracił umiejętność używania słów
z wyjątkiem jednego: "tan".

Podczas sekcji jego mózgu,

Broca odkrył, że lewa półkula
była mocno uszkodzona

w miejscu zwanym dziś ośrodkiem Broki.

Naukowcy uważają, że ośrodek ten
odpowiada częściowo za nazywanie rzeczy

i koordynację mięśni używanych
przy wypowiadaniu słów.

Za ośrodkiem Broki, obok kory słuchowej,
znajduje się ośrodek Wernickego.

To tu mózg nadaje znaczenie dźwiękom mowy.

Uszkodzenie ośrodka Wernickego upośledza
zdolność mózgu do rozumienia języka.

Afazję wywołuje uraz jednego
lub obu tych wyspecjalizowanych ośrodków.

Na szczęście w mózgu są też inne obszary

wspierające te centra językowe

i pomagające w komunikacji.

Nawet obszary odpowiedzialne za ruch
są powiązane z językiem.

W badaniu metodą rezonansu magnetycznego,
obszary mózgu odpowiedzialne za ruch

świecą, gdy słyszymy słowa
takie jak "bieg" czy "taniec",

jak gdyby nasze ciało
naprawdę biegło lub tańczyło.

Druga półkula również
wspomaga funkcje językowe,

poprawiając rytm i intonację mowy.

Te niejęzykowe obszary pomagają
czasem osobom dotkniętym afazją

w trudnościach z komunikacją.

Jak często występuje afazja?

W samych Stanach Zjednoczonych
cierpi na nią blisko milion osób.

Szacuje się, że co roku
przybywa kolejnych 80 tysięcy.

Około jedna trzecia pacjentów
po udarze ma afazję,

czyli występuje ona częściej
niż choroba Parkinsona

czy stwardnienie rozsiane,

ale jest mniej znana.

Jeden rzadki rodzaj afazji,
zwany pierwotną afazją postępującą, PAP,

nie jest spowodowany udarem
czy urazem mózgu,

ale jest rodzajem demencji,

której pierwszym objawem są deficyty mowy.

Leczenie PAP ma na celu jak najdłuższe
zachowanie funkcji językowej,

zanim pojawią się inne objawy demencji.

Kiedy afazja została nabyta
w wyniku udaru lub urazu mózgu,

poprawę może przynieść
terapia logopedyczna.

Zdolność mózgu do samonaprawy,
zwana neuroplastycznością,

pozwala obszarom otaczającym uszkodzenie

przejąć niektóre funkcje
w okresie rekonwalescencji.

Naukowcy prowadzą badania
z wykorzystaniem nowoczesnych technologii,

które mogą zwiększać neuroplastyczność
u osób dotkniętych afazją.

Wiele osób z afazją żyje w izolacji

w obawie, że inni nie zrozumieją ich
albo nie zechcą poczekać na ich wypowiedź.

Dając im czas i pozwalając
komunikować się tak, jak potrafią,

możemy pomóc znowu
otworzyć drzwi do języka

i pokonać ograniczenia afazji.