1
00:00:07,093 --> 00:00:12,010
Język to ważna część naszego życia,
często uważana za coś oczywistego.

2
00:00:12,010 --> 00:00:15,389
Język pozwala nam wyrażać myśli i uczucia,

3
00:00:15,389 --> 00:00:17,370
zatracać się w powieściach,

4
00:00:17,370 --> 00:00:18,758
wysyłać SMS-y

5
00:00:18,758 --> 00:00:21,124
i pozdrawiać przyjaciół.

6
00:00:21,124 --> 00:00:25,538
Trudno sobie wyobrazić, że nie możemy
przełożyć myśli na słowa.

7
00:00:25,538 --> 00:00:29,424
Ale gdyby delikatna sieć
struktur językowych w mózgu

8
00:00:29,424 --> 00:00:33,556
została uszkodzona
przez udar, chorobę czy uraz,

9
00:00:33,556 --> 00:00:37,484
naprawdę mogłoby nam zabraknąć słów.

10
00:00:37,484 --> 00:00:43,505
Zaburzenie zwane afazją może upośledzić 
wszystkie aspekty komunikacji.

11
00:00:43,505 --> 00:00:47,035
Osoby cierpiące na afazję
nie tracą inteligencji.

12
00:00:47,035 --> 00:00:48,985
Wiedzą, co chcą powiedzieć,

13
00:00:48,985 --> 00:00:52,246
ale nie zawsze potrafią
wypowiedzieć właściwe słowa.

14
00:00:52,246 --> 00:00:56,559
Mogą mimowolnie stosować zamienniki
zwane parafazjami werbalnymi,

15
00:00:56,559 --> 00:01:00,374
myląc powiązane ze sobą słowa,
jak na przykład "pies" i "kot",

16
00:01:01,184 --> 00:01:05,525
lub brzmiące podobnie, jak "dom" i "dym".

17
00:01:06,055 --> 00:01:09,504
Czasami ich słowa trudno nawet rozpoznać.

18
00:01:09,504 --> 00:01:13,995
Różne rodzaje afazji zasadniczo
dzielimy na dwie kategorie,

19
00:01:13,995 --> 00:01:16,325
afazję Wernickego

20
00:01:16,325 --> 00:01:19,966
i afazję Broki.

21
00:01:19,966 --> 00:01:23,776
Osoby z afazją Wernickego
prawidłowo artykułują dźwięki,

22
00:01:23,776 --> 00:01:26,457
ale używają słów pozbawionych znaczenia.

23
00:01:26,457 --> 00:01:29,526
Mają problemy ze zrozumieniem 
wypowiedzi innych osób

24
00:01:29,526 --> 00:01:33,535
i często nie zauważają 
własnych błędów językowych.

25
00:01:33,535 --> 00:01:36,305
Osoby z afazją Broki

26
00:01:36,305 --> 00:01:38,206
nie mają problemów z rozumieniem,

27
00:01:38,206 --> 00:01:43,367
ale robią długie przerwy między słowami
i popełniają błędy gramatyczne.

28
00:01:43,367 --> 00:01:46,607
Wszystkim nam się zdarza
nie móc sobie przypomnieć słowa,

29
00:01:46,607 --> 00:01:48,488
które mamy na końcu języka,

30
00:01:48,488 --> 00:01:52,818
ale w afazji trudne bywa nazywanie
przedmiotów codziennego użytku.

31
00:01:52,818 --> 00:01:56,518
Nawet czytanie i pisanie 
może być kłopotliwe i frustrujące.

32
00:01:56,518 --> 00:01:59,308
Jak dochodzi do utraty
tych kompetencji językowych?

33
00:01:59,308 --> 00:02:01,807
Ludzki mózg składa się z dwóch półkul.

34
00:02:01,807 --> 00:02:05,567
Zwykle za język odpowiada lewa.

35
00:02:05,567 --> 00:02:07,978
Wiemy to od 1861 roku,

36
00:02:07,978 --> 00:02:10,677
kiedy doktor Paul Broca badał pacjenta,

37
00:02:10,677 --> 00:02:15,506
który utracił umiejętność używania słów
z wyjątkiem jednego: "tan".

38
00:02:15,506 --> 00:02:17,998
Podczas sekcji jego mózgu,

39
00:02:17,998 --> 00:02:21,338
Broca odkrył, że lewa półkula
była mocno uszkodzona

40
00:02:21,338 --> 00:02:23,727
w miejscu zwanym dziś ośrodkiem Broki.

41
00:02:23,727 --> 00:02:28,158
Naukowcy uważają, że ośrodek ten
odpowiada częściowo za nazywanie rzeczy

42
00:02:28,158 --> 00:02:31,078
i koordynację mięśni używanych
przy wypowiadaniu słów.

43
00:02:31,078 --> 00:02:35,878
Za ośrodkiem Broki, obok kory słuchowej,
znajduje się ośrodek Wernickego.

44
00:02:35,878 --> 00:02:39,008
To tu mózg nadaje znaczenie dźwiękom mowy.

45
00:02:39,008 --> 00:02:43,338
Uszkodzenie ośrodka Wernickego upośledza
zdolność mózgu do rozumienia języka.

46
00:02:43,338 --> 00:02:48,489
Afazję wywołuje uraz jednego 
lub obu tych wyspecjalizowanych ośrodków.

47
00:02:48,489 --> 00:02:50,829
Na szczęście w mózgu są też inne obszary

48
00:02:50,829 --> 00:02:52,779
wspierające te centra językowe

49
00:02:52,779 --> 00:02:55,218
i pomagające w komunikacji.

50
00:02:55,218 --> 00:02:59,078
Nawet obszary odpowiedzialne za ruch
są powiązane z językiem.

51
00:02:59,078 --> 00:03:04,478
W badaniu metodą rezonansu magnetycznego,
obszary mózgu odpowiedzialne za ruch

52
00:03:04,478 --> 00:03:07,600
świecą, gdy słyszymy słowa
takie jak "bieg" czy "taniec",

53
00:03:07,600 --> 00:03:10,969
jak gdyby nasze ciało
naprawdę biegło lub tańczyło.

54
00:03:10,969 --> 00:03:13,929
Druga półkula również 
wspomaga funkcje językowe,

55
00:03:13,929 --> 00:03:17,369
poprawiając rytm i intonację mowy.

56
00:03:17,369 --> 00:03:21,099
Te niejęzykowe obszary pomagają
czasem osobom dotkniętym afazją

57
00:03:21,099 --> 00:03:23,469
w trudnościach z komunikacją.

58
00:03:23,469 --> 00:03:25,668
Jak często występuje afazja?

59
00:03:25,668 --> 00:03:28,913
W samych Stanach Zjednoczonych
cierpi na nią blisko milion osób.

60
00:03:28,913 --> 00:03:32,530
Szacuje się, że co roku
przybywa kolejnych 80 tysięcy.

61
00:03:32,530 --> 00:03:35,669
Około jedna trzecia pacjentów
po udarze ma afazję,

62
00:03:35,669 --> 00:03:38,260
czyli występuje ona częściej
niż choroba Parkinsona

63
00:03:38,260 --> 00:03:40,180
czy stwardnienie rozsiane,

64
00:03:40,180 --> 00:03:42,469
ale jest mniej znana.

65
00:03:42,469 --> 00:03:47,880
Jeden rzadki rodzaj afazji, 
zwany pierwotną afazją postępującą, PAP,

66
00:03:47,880 --> 00:03:50,771
nie jest spowodowany udarem
czy urazem mózgu,

67
00:03:50,771 --> 00:03:53,209
ale jest rodzajem demencji,

68
00:03:53,209 --> 00:03:56,061
której pierwszym objawem są deficyty mowy.

69
00:03:56,061 --> 00:04:01,232
Leczenie PAP ma na celu jak najdłuższe
zachowanie funkcji językowej,

70
00:04:01,232 --> 00:04:04,560
zanim pojawią się inne objawy demencji.

71
00:04:04,560 --> 00:04:08,330
Kiedy afazja została nabyta
w wyniku udaru lub urazu mózgu,

72
00:04:08,330 --> 00:04:12,041
poprawę może przynieść
terapia logopedyczna.

73
00:04:12,041 --> 00:04:15,911
Zdolność mózgu do samonaprawy,
zwana neuroplastycznością,

74
00:04:15,911 --> 00:04:18,480
pozwala obszarom otaczającym uszkodzenie

75
00:04:18,480 --> 00:04:22,504
przejąć niektóre funkcje 
w okresie rekonwalescencji.

76
00:04:22,504 --> 00:04:26,405
Naukowcy prowadzą badania
z wykorzystaniem nowoczesnych technologii,

77
00:04:26,405 --> 00:04:31,640
które mogą zwiększać neuroplastyczność
u osób dotkniętych afazją.

78
00:04:31,640 --> 00:04:35,254
Wiele osób z afazją żyje w izolacji

79
00:04:35,254 --> 00:04:39,941
w obawie, że inni nie zrozumieją ich
albo nie zechcą poczekać na ich wypowiedź.

80
00:04:39,941 --> 00:04:44,311
Dając im czas i pozwalając
komunikować się tak, jak potrafią,

81
00:04:44,311 --> 00:04:47,105
możemy pomóc znowu
otworzyć drzwi do języka

82
00:04:47,105 --> 00:04:50,034
i pokonać ograniczenia afazji.