0:00:07.093,0:00:12.010
Język to ważna część naszego życia,[br]często uważana za coś oczywistego.

0:00:12.010,0:00:15.389
Język pozwala nam wyrażać myśli i uczucia,

0:00:15.389,0:00:17.370
zatracać się w powieściach,

0:00:17.370,0:00:18.758
wysyłać SMS-y

0:00:18.758,0:00:21.124
i pozdrawiać przyjaciół.

0:00:21.124,0:00:25.538
Trudno sobie wyobrazić, że nie możemy[br]przełożyć myśli na słowa.

0:00:25.538,0:00:29.424
Ale gdyby delikatna sieć[br]struktur językowych w mózgu

0:00:29.424,0:00:33.556
została uszkodzona[br]przez udar, chorobę czy uraz,

0:00:33.556,0:00:37.484
naprawdę mogłoby nam zabraknąć słów.

0:00:37.484,0:00:43.505
Zaburzenie zwane afazją może upośledzić [br]wszystkie aspekty komunikacji.

0:00:43.505,0:00:47.035
Osoby cierpiące na afazję[br]nie tracą inteligencji.

0:00:47.035,0:00:48.985
Wiedzą, co chcą powiedzieć,

0:00:48.985,0:00:52.246
ale nie zawsze potrafią[br]wypowiedzieć właściwe słowa.

0:00:52.246,0:00:56.559
Mogą mimowolnie stosować zamienniki[br]zwane parafazjami werbalnymi,

0:00:56.559,0:01:00.374
myląc powiązane ze sobą słowa,[br]jak na przykład "pies" i "kot",

0:01:01.184,0:01:05.525
lub brzmiące podobnie, jak "dom" i "dym".

0:01:06.055,0:01:09.504
Czasami ich słowa trudno nawet rozpoznać.

0:01:09.504,0:01:13.995
Różne rodzaje afazji zasadniczo[br]dzielimy na dwie kategorie,

0:01:13.995,0:01:16.325
afazję Wernickego

0:01:16.325,0:01:19.966
i afazję Broki.

0:01:19.966,0:01:23.776
Osoby z afazją Wernickego[br]prawidłowo artykułują dźwięki,

0:01:23.776,0:01:26.457
ale używają słów pozbawionych znaczenia.

0:01:26.457,0:01:29.526
Mają problemy ze zrozumieniem [br]wypowiedzi innych osób

0:01:29.526,0:01:33.535
i często nie zauważają [br]własnych błędów językowych.

0:01:33.535,0:01:36.305
Osoby z afazją Broki

0:01:36.305,0:01:38.206
nie mają problemów z rozumieniem,

0:01:38.206,0:01:43.367
ale robią długie przerwy między słowami[br]i popełniają błędy gramatyczne.

0:01:43.367,0:01:46.607
Wszystkim nam się zdarza[br]nie móc sobie przypomnieć słowa,

0:01:46.607,0:01:48.488
które mamy na końcu języka,

0:01:48.488,0:01:52.818
ale w afazji trudne bywa nazywanie[br]przedmiotów codziennego użytku.

0:01:52.818,0:01:56.518
Nawet czytanie i pisanie [br]może być kłopotliwe i frustrujące.

0:01:56.518,0:01:59.308
Jak dochodzi do utraty[br]tych kompetencji językowych?

0:01:59.308,0:02:01.807
Ludzki mózg składa się z dwóch półkul.

0:02:01.807,0:02:05.567
Zwykle za język odpowiada lewa.

0:02:05.567,0:02:07.978
Wiemy to od 1861 roku,

0:02:07.978,0:02:10.677
kiedy doktor Paul Broca badał pacjenta,

0:02:10.677,0:02:15.506
który utracił umiejętność używania słów[br]z wyjątkiem jednego: "tan".

0:02:15.506,0:02:17.998
Podczas sekcji jego mózgu,

0:02:17.998,0:02:21.338
Broca odkrył, że lewa półkula[br]była mocno uszkodzona

0:02:21.338,0:02:23.727
w miejscu zwanym dziś ośrodkiem Broki.

0:02:23.727,0:02:28.158
Naukowcy uważają, że ośrodek ten[br]odpowiada częściowo za nazywanie rzeczy

0:02:28.158,0:02:31.078
i koordynację mięśni używanych[br]przy wypowiadaniu słów.

0:02:31.078,0:02:35.878
Za ośrodkiem Broki, obok kory słuchowej,[br]znajduje się ośrodek Wernickego.

0:02:35.878,0:02:39.008
To tu mózg nadaje znaczenie dźwiękom mowy.

0:02:39.008,0:02:43.338
Uszkodzenie ośrodka Wernickego upośledza[br]zdolność mózgu do rozumienia języka.

0:02:43.338,0:02:48.489
Afazję wywołuje uraz jednego [br]lub obu tych wyspecjalizowanych ośrodków.

0:02:48.489,0:02:50.829
Na szczęście w mózgu są też inne obszary

0:02:50.829,0:02:52.779
wspierające te centra językowe

0:02:52.779,0:02:55.218
i pomagające w komunikacji.

0:02:55.218,0:02:59.078
Nawet obszary odpowiedzialne za ruch[br]są powiązane z językiem.

0:02:59.078,0:03:04.478
W badaniu metodą rezonansu magnetycznego,[br]obszary mózgu odpowiedzialne za ruch

0:03:04.478,0:03:07.600
świecą, gdy słyszymy słowa[br]takie jak "bieg" czy "taniec",

0:03:07.600,0:03:10.969
jak gdyby nasze ciało[br]naprawdę biegło lub tańczyło.

0:03:10.969,0:03:13.929
Druga półkula również [br]wspomaga funkcje językowe,

0:03:13.929,0:03:17.369
poprawiając rytm i intonację mowy.

0:03:17.369,0:03:21.099
Te niejęzykowe obszary pomagają[br]czasem osobom dotkniętym afazją

0:03:21.099,0:03:23.469
w trudnościach z komunikacją.

0:03:23.469,0:03:25.668
Jak często występuje afazja?

0:03:25.668,0:03:28.913
W samych Stanach Zjednoczonych[br]cierpi na nią blisko milion osób.

0:03:28.913,0:03:32.530
Szacuje się, że co roku[br]przybywa kolejnych 80 tysięcy.

0:03:32.530,0:03:35.669
Około jedna trzecia pacjentów[br]po udarze ma afazję,

0:03:35.669,0:03:38.260
czyli występuje ona częściej[br]niż choroba Parkinsona

0:03:38.260,0:03:40.180
czy stwardnienie rozsiane,

0:03:40.180,0:03:42.469
ale jest mniej znana.

0:03:42.469,0:03:47.880
Jeden rzadki rodzaj afazji, [br]zwany pierwotną afazją postępującą, PAP,

0:03:47.880,0:03:50.771
nie jest spowodowany udarem[br]czy urazem mózgu,

0:03:50.771,0:03:53.209
ale jest rodzajem demencji,

0:03:53.209,0:03:56.061
której pierwszym objawem są deficyty mowy.

0:03:56.061,0:04:01.232
Leczenie PAP ma na celu jak najdłuższe[br]zachowanie funkcji językowej,

0:04:01.232,0:04:04.560
zanim pojawią się inne objawy demencji.

0:04:04.560,0:04:08.330
Kiedy afazja została nabyta[br]w wyniku udaru lub urazu mózgu,

0:04:08.330,0:04:12.041
poprawę może przynieść[br]terapia logopedyczna.

0:04:12.041,0:04:15.911
Zdolność mózgu do samonaprawy,[br]zwana neuroplastycznością,

0:04:15.911,0:04:18.480
pozwala obszarom otaczającym uszkodzenie

0:04:18.480,0:04:22.504
przejąć niektóre funkcje [br]w okresie rekonwalescencji.

0:04:22.504,0:04:26.405
Naukowcy prowadzą badania[br]z wykorzystaniem nowoczesnych technologii,

0:04:26.405,0:04:31.640
które mogą zwiększać neuroplastyczność[br]u osób dotkniętych afazją.

0:04:31.640,0:04:35.254
Wiele osób z afazją żyje w izolacji

0:04:35.254,0:04:39.941
w obawie, że inni nie zrozumieją ich[br]albo nie zechcą poczekać na ich wypowiedź.

0:04:39.941,0:04:44.311
Dając im czas i pozwalając[br]komunikować się tak, jak potrafią,

0:04:44.311,0:04:47.105
możemy pomóc znowu[br]otworzyć drzwi do języka

0:04:47.105,0:04:50.034
i pokonać ograniczenia afazji.