Πώς τα σάκχαρα επηρεάζουν τον εγκέφαλο - Νικόλ Αβίνα

Δείτε το πλήρες μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/how-sugar-affects-the-brain-nicole-avena

Όταν τρώτε κάτι πλήρες σε σάκχαρα, οι γευστικοί σας κάλυκες, το έντερό σας και το μυαλό σας ενημερώνονται. Αυτή η ενεργοποίηση του συστήματος επιβράβευσης σας δεν είναι διαφορετική από τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται εθιστικές ουσίες, όπως το αλκοόλ ή τη νικοτίνη - μια υπερφόρτωση σακχάρων αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και σας αφήνει να λαχταράτε όλο και περισσότερο. Η Νικόλ Αβίνα εξηγεί γιατί τα γλυκά και οι λιχουδιές πρέπει να απολαμβάνονται με μέτρο.

Μάθημα από τη Νικόλ Αβίνα, κινούμενη εικονογράφηση από την STK Films.

Φανταστείτε ζεστά,
μαλακά μπισκότα,

τραγανές καραμέλες,

βελούδινα κέικ,

βάφλες με βουνά παγωτού.

Τρέχουν τα σάλια σας;

Έχετε λαχταρίσει το γλυκό;

Γιατί;

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο

που κάνει τα ζαχαρώδη φαγητά
τόσο ακαταμάχητα;

Τα σάκχαρα είναι μία γενική ορολογία

που χρησιμοποιείται για να περιγράψει
μια κατηγορία μορίων

που ονομάζονται υδατάνθρακες,

και βρίσκεται σε μεγάλη ποικιλία
τροφίμων και ποτών.

Απλά ελέγξτε τις ετικέτες
των γλυκών προϊόντων που αγοράζετε.

Γλυκόζη,

φρουκτόζη,

σουκρόζη,

μαλτόζη,

λακτόζη,

δεξτρόζη,

και άμυλο

είναι όλα μορφές σακχάρων.

Το ίδιο και το σιρόπι καλαμποκιού
υψηλής φρουκτόζης,

ο φρουτοχυμός,

η ακατέργαστη ζάχαρη,

και το μέλι.

Τα σάκχαρα δεν είναι μόνο
στα ζαχαρωτά και στα γλυκά,

τα προσθέτουν και
στις σάλτσες ντομάτας,

στο γιαούρτι,

στα αποξηραμένα φρούτα,

στο νερό με γεύση,

ή στις μπάρες δημητριακών.

Εφόσον τα σάκχαρα είναι παντού,

είναι σημαντικό να καταλάβουμε

πώς επηρεάζουν τον εγκέφαλο.

Τι συμβαίνει όταν τα σάκχαρα
φτάνουν στην γλώσσα σας;

Και γιατί αν φάμε μικρή ποσότητα σακχάρων

μας κάνει να λαχταρούμε περισσότερη;

Τρώτε μια κουταλιά δημητριακά.

Τα σάκχαρα που περιέχουν

ενεργοποιούν τους γλυκούς
γευστικούς υποδοχείς,

μέρος των γευστικών καλύκων
πάνω στη γλώσσα.

Αυτοί οι υποδοχείς στέλνουν
ένα σήμα στο εγκεφαλικό στέλεχος,

και από εκεί διακλαδώνεται

σε πολλά σημεία του προσθεγκεφάλου,

όπου ένα από αυτά είναι
ο εγκεφαλικός φλοιός.

Διαφορετικά σημεία
του εγκεφαλικού φλοιού

επεξεργάζονται διαφορετικές γεύσεις:

πικρό,

αλμυρό,

ουμάμι,

και στην περίπτωσή μας, γλυκό.

Από εκεί, το σήμα ενεργοποιεί

το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου.

Αυτό το σύστημα επιβράβευσης
είναι μία σειρά

ηλεκτρικών και χημικών μονοπατιών

κατά μήκος διαφόρων
περιοχών του εγκεφάλου.

Είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο,

αλλά βοηθάει να απαντηθεί μία μοναδική,
υποσυνείδητη ερώτηση:

Πρέπει να το ξανακάνω;

Αυτό το ζεστό, ασαφές
αίσθημα που έχετε

όταν γεύεστε
το κέικ σοκολάτας της γιαγιάς;

Αυτό είναι το σύστημα
επιβράβευσης σας που λέει,

«Μμμ, ναι!»

Και δεν ενεργοποιείται
μόνο από το φαγητό.

Η κοινωνικοποίηση,

η σεξουαλική συμπεριφορά

και τα ναρκωτικά

είναι απλώς μερικά παραδείγματα

πραγμάτων και εμπειριών

που ενεργοποιούν επίσης το σύστημα
επιβράβευσης.

Αλλά η υπερενεργοποίηση
του συστήματος επιβράβευσης

ενεργοποιεί μια σειρά
από δυσάρεστα γεγονότα:

απώλεια ελέγχου,

ακατάσχετη επιθυμία

και αυξημένη ανοχή στη ζάχαρη.

Ας πάμε πίσω
στην κουταλιά των δημητριακών.

Ταξιδεύει κάτω, στο στομάχι σας

και εντέλει στο έντερό σας.

Για μαντέψτε;

Κι εδώ υπάρχουν υποδοχείς σακχάρων.

Δεν είναι γευστικοί κάλυκες,

αλλά στέλνουν σήματα

στον εγκέφαλό σας λέγοντάς του
ότι έχετε φτάσει σε αίσθημα κορεσμού

ή ότι το σώμα σας θα πρέπει
να παράγει περισσότερη ινσουλίνη

για να αντιμετωπίσει
τα επιπλέον σάκχαρα που τρώτε.

Η κύρια οργανική ουσία

του συστήματος επιβράβευσής μας
είναι η ντοπαμίνη,

μια σημαντική χημική ουσία
ή νευροδιαβιβαστής.

Υπάρχουν πολλοί υποδοχείς ντοπαμίνης
στον προσθεγκέφαλο

αλλά δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι.

Μερικές περιοχές έχουν
πυκνές συστάδες υποδοχέων,

και αυτά τα καυτά σημεία ντοπαμίνης

είναι μέρος του συστήματος επιβράβευσής μας.

Ναρκωτικά όπως το αλκοόλ,

η νικοτίνη,

ή η ηρωίνη,

προκαλούν υπερέκκριση της ντοπαμίνης,

κάνοντας μερικούς ανθρώπους
να αναζητούν συνεχώς αυτή την ανύψωση,

με άλλα λόγια,
να εθιστούν.

Και τα σάκχαρα δημιουργούν
έκκριση ντοπαμίνης,

όμως όχι τόσο βίαια όσο τα ναρκωτικά.

Και τα σάκχαρα ανευρίσκονται σπάνια σε φαγητά
που προκαλούν έκκριση ντοπαμίνης.

Το μπρόκολο για παράδειγμα,
δεν έχει καμία επίδραση,

που μάλλον εξηγεί

γιατί είναι τόσο δύσκολο να κάνουμε
τα παιδιά να φάνε τα λαχανικά τους.

Μιλώντας για υγιεινά φαγητά,

ας πούμε ότι πεινάτε

και αποφασίζετε να φάτε
ένα ισορροπημένο γεύμα.

Το κάνετε και τα επίπεδα
ντοπαμίνης αυξάνονται

στα σημεία του συστήματος επιβράβευσης.

Αλλά αν φάτε το ίδιο φαγητό
συνεχόμενα, για πολλές ημέρες

τα επίπεδα ντοπαμίνης
θα αυξάνονται όλο και λιγότερο,

μέχρι τελικά να εξισορροπηθούν.

Αυτό γίνεται επειδή
όταν πρόκειται για φαγητό,

ο εγκέφαλος εξελίχθηκε
να δίνει ιδιαίτερη προσοχή

σε νέες ή διαφορετικές γεύσεις.

Γιατί;

Δύο λόγοι:

πρώτον, για να εντοπίζει
τρόφιμα που έχουν χαλάσει,

και δεύτερον, επειδή
όσο μεγαλύτερη ποικιλία

έχουμε στη δίαιτά μας,

τόσο πιο πιθανό είναι

να πάρουμε όλα τα θρεπτικά
συστατικά που χρειαζόμαστε.

Για να έχουμε ποικιλία,

πρέπει να μπορούμε να αναγνωρίζουμε
ένα καινούργιο φαγητό,

και πιο σημαντικό,

χρειάζεται να θέλουμε να συνεχίσουμε
να τρώμε καινούργια φαγητά.

Και γι' αυτό το λόγο
η ντοπαμίνη εξισορροπείται

όταν ένα φαγητό γίνεται βαρετό.

Τώρα, πίσω σε αυτό το γεύμα.

Τι συμβαίνει αν στην θέση

του υγιεινού, ισορροπημένου γεύματος,

φάτε φαγητό πλούσιο σε σάκχαρα;

Αν τρώτε σπάνια σάκχαρα

ή δεν τρώτε πολλά κάθε φορά,

η επίδραση είναι παρόμοια
με αυτή του ισορροπημένου γεύματος.

Αλλά αν φάτε πάρα πολλά,

η αντίδραση της ντοπαμίνης
δεν εξισορροπείται.

Με άλλα λόγια,
αν τρώμε πολλά σάκχαρα

θα συνεχίσουμε να αισθανόμαστε
επιβράβευση.

Με αυτό τον τρόπο, τα σάκχαρα
συμπεριφέρονται λιγάκι σαν ένα ναρκωτικό.

Είναι ένας λόγος για τον οποίο
φαίνεται πως εθίζεται ο κόσμος

στα σακχαρώδη φαγητά.

Έτσι, αναλογιστείτε όλα αυτά
τα διαφορετικά είδη σακχάρων.

Κάθε ένα είναι μοναδικό,

αλλά κάθε φορά που καταναλώνετε
οποιοδήποτε σάκχαρο,

ξεκινάει μία επίδραση ντόμινο
στον εγκέφαλο

που πυροδοτεί μια ικανοποιητική αίσθηση.

Υπερβολικά, πολύ συχνά,

και τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν.

Έτσι, ναι, η υπερβολική
κατανάλωση σακχάρων

μπορεί να έχει εθιστικές επιδράσεις
στον εγκέφαλο,

αλλά ένα κομμάτι κέικ,
πού και πού, δεν θα σας κάνει κακό.