-
Bu video xətti tənliklər haqqındadır.
-
Bir neçə misala nəzər salaq.
-
Başlayaq.
-
Buraya bir misal yazaq və onu
həll etməyə çalışaq.
-
3 böl x = 5.
-
Burada yazılan misal hər zaman gördüyümüz
-
misallardan bir qədər fərqlidir.
-
Çünki burada x surətdə deyil,
-
məxrəcdə yazılmışdır.
-
Məxrəcdə x yazılmağını sevmirəm.
-
Odur ki, məxrəcdəki x-i surətə yazmağa çalışaq.
-
Ən azından məxrəcdəki x-dən
-
azad olmağa çalışaq.
-
Məxrəcdə yazılan x-dən azad olmağa çalışaq.
-
Bunun üçün bərabərliyin hər iki tərəfini
x-ə vuraq.
-
Tənliyin sol tərəfində bu iki x
-
ixtisar ediləcək.
-
Sağ tərəfdə isə 5 vur x alınır.
-
Bu iki x ixtisar edilir.
-
3 = 5x alınır.
-
Bunu 5x = 3 kimi də yaza bilərik.
-
Bunu iki üsulla həll edə bilərik.
-
Tənliyin hər iki tərəfini 1/5-ə vuraq və ya
-
5-ə bölə bilərik.
-
Hər iki tərəfi 1/5-ə vuraq.
-
Sol tərəfdə x alınır.
-
Sağda isə 3 vur 1/5, yəni 3/5 alınır.
-
Burada nə baş verdi?
-
Gördüyünüz kimi misalı
-
birinci səviyyəli misal formasında
-
yazdıq.
-
Burada sadəcə tənliyin hər iki tərəfini
-
x-ə vurduq.
-
Beləliklə, məxrəcdəki x-dən azad olduq.
-
Başqa bir misala baxaq.
-
x üstəgəl 2 böl x üstəgəl 1
-
7-yə bərabərdir.
-
Burada məxrəcdə sadəcə x əvəzinə,
-
x üstəgəl 1 yazılmışdır.
-
Eyni üsuldan istifadə edək.
-
Məxrəcdə x üstəgəl 1-dən azad olmaq üçün
-
tənliyin hər iki tərəfini x üstəgəl 1 böl 1-ə vura bilərik.
-
Sol tərəfdə tətbiq etdiklərimizi
-
sağ tərəfdə də tətbiq etməliyik.
7/1 vur
-
x üstəgəl 1 böl 1.
-
Sol tərəfdə x üstəgəl 1-lər ixtisar edilir.
-
Burada x üstəgəl 2 qalır.
-
Məxrəcdəki 1-in heç bir önəmi yoxdur.
-
Bu, 7 vur (x üstəgəl 1)-ə bərabərdir.
-
Sadələşdirək. x üstəgəl 2.
-
Bərabərdir 7 vur (x üstəgəl 1).
-
Burada paylama qanunu tətbiq edirik.
-
7x üstəgəl 7 alınır.
-
Burada 3 səviyyəli
-
xətti tənlik alınır.
-
İndi isə bütün x-ləri tənliyin
-
bir tərəfinə yazaq.
-
Bütün sabit hədləri isə, yəni
-
2 və 7-ni digər tərəfə yazaq.
-
x-ləri tənliyin sol tərəfinə yazaq.
-
7x-i sol tərəfə köçürək.
-
Bunun üçün hər iki tərəfdən 7x çıxaq.
-
Buraya mənfi 7x yazaq, buradan da
7x çıxaq.
-
Sağ tərəfdə 7x-lər islah edilir.
-
Sol tərəfdə isə mənfi 7x üstəgəl x alınır.
-
Burada mənfi 6x üstəgəl 2 alınır,
-
burada isə 7 qalır.
-
Bu 2-dən azad olmalıyıq.
-
Bunun üçün hər iki tərəfdən 2 çıxaq.
-
Mənfi 6x = 5 alınır.
-
Bu, birinci səviyyəli misaldır.
-
Hər tərəfi sol tərəfdəki əmsalın
-
tərsinə vurmalıyıq.
-
Əmsal mənfi 6-ya bərabərdir.
-
Hər tərəfi mənfi 1/6-ə vurmalıyıq.
-
Mənfi 1/6.
-
Sol tərəfdə mənfi 1 böl 6 vur mənfi 6 alınır.
-
Bu, 1-ə bərabərdir.
-
z = 5 vur mənfi 1/6 alınır.
-
Mənfi 5/6 alınır.
-
Bu qədər.
-
Cavabı yoxlaya bilərik.
Bunun üçün
-
ilkin tənlikdə x əvəzinə mənfi 5/6 yazıb
-
cavabı yoxlaya bilərik.
-
Başqa bir misalı həll edək.
-
İstənilən formada misal yaza bilərik.
-
Başlayaq.
-
3 böl x üstəgəl 5 bərabərdir 8 böl x üstəgəl 2.
-
Eyni üsuldan istifadə edirik.
-
Gördüyünüz kimi məxrəcdə iki fərqli ifadə var.
-
Onlardan azad olmağa çalışaq.
-
Yəni məxrəcdəki x üstəgəl 5 və x üstəgəl 2-dən
-
azad olmağa çalışmalıyıq.
-
Əvvəlcə x üstəgəl 5-ə nəzər salaq.
-
Tənliyin hər iki tərəfini
-
x üstəgəl 5-ə vururuq.
-
Buna x üstəgəl 5 böl 1 kimi də baxa bilərik.
-
Vur x üstəgəl 5 böl 1.
-
Sol tərəfdə bunlar ixtisar edilir.
-
3 = 8 vur x üstəgəl 5
-
böl x üstəgəl 2 alınır.
-
Surətdəki ifadəni sadələşdirmək üçün
-
bu ifadəni 8-ə vuraq.
-
8x üstəgəl 40 böl x üstəgəl 2.
-
x üstəgəl 2-dən azad olmağa çalışaq.
-
Eyni üsuldan istifadə edəcəyik.
-
Tənliyin hər iki tərəfini
-
x üstəgəl 2 böl 1-ə vuraq.
-
x üstəgəl 2.
-
Tənliyin hər iki tərəfini
-
x üstəgəl 2-yə vururuq.
-
1-in önəmi yoxdur.
-
Sol tərəfdə 3x üstəgəl 6 alınır.
-
Burada 3-ə paylama qanunu
-
tətbiq edildi. 3 vur
-
x üstəgəl 2.
-
Sağ tərəfə nəzər salaq.
-
x üstəgəl 2 və x üstəgəl 2 ixtisar edilir.
-
Burada 8x üstəgəl 40 alınır.
-
İfadəni sadələşdirdik.
-
Hər iki tərəfdən 8x çıxaq.
-
Kifayət qədər yer yoxdur.
-
Çıx 8x.
-
Sağ tərəfdə 8x-lər islah edilir.
-
Sol tərəfə nəzər salaq.
Burada mənfi 5x üstəgəl 6 alınır.
-
Sağ tərəfdə isə 40 qalır.
-
Tənliyin hər iki tərəfindən 6 çıxa bilərik.
-
Gəlin bunu yazaq.
-
Mənfi 6 və mənfi 6.
-
Ümid edirəm ki, bu,
-
çox qarışıq olmadı.
-
Tənliyin hər iki tərəfindən mənfi 6 çıxsaq,
-
sol tərəfdə mənfi 5x alınır.
-
Sağda isə 34 alınır.
-
Tənliyi sadələşdirdik.
-
İndi hər iki tərəfi mənfi 1/5-ə vura bilərik.
-
Mənfi 1/5.
-
Sol tərəfdə x qalır.
-
Sağda isə mənfi 34/5 alınır.
-
Hesab edirəm ki, səhvə yol vermədim.
-
Ümid edirəm ki, tənliyin həllini
-
anladınız.
-
Bu qədər.
Khan Academy
