1
00:00:01,230 --> 00:00:04,280
Bu video xətti tənliklər haqqındadır.

2
00:00:04,280 --> 00:00:06,540
Bir neçə misala nəzər salaq.

3
00:00:06,540 --> 00:00:06,710
Başlayaq.

4
00:00:06,710 --> 00:00:09,580
Buraya bir misal yazaq və onu
həll etməyə çalışaq.

5
00:00:09,580 --> 00:00:20,110
3 böl x = 5.

6
00:00:20,110 --> 00:00:23,180
Burada yazılan misal hər zaman gördüyümüz

7
00:00:23,180 --> 00:00:24,260
misallardan bir qədər fərqlidir.

8
00:00:24,260 --> 00:00:26,950
Çünki burada x surətdə deyil,

9
00:00:26,950 --> 00:00:28,150
məxrəcdə yazılmışdır.

10
00:00:28,150 --> 00:00:31,270
Məxrəcdə x yazılmağını sevmirəm.

11
00:00:31,270 --> 00:00:34,190
Odur ki, məxrəcdəki x-i surətə yazmağa çalışaq.

12
00:00:34,190 --> 00:00:36,140
Ən azından məxrəcdəki x-dən

13
00:00:36,140 --> 00:00:36,920
azad olmağa çalışaq.

14
00:00:36,920 --> 00:00:40,780
Məxrəcdə yazılan x-dən azad olmağa çalışaq.

15
00:00:40,780 --> 00:00:45,560
Bunun üçün bərabərliyin hər iki tərəfini
x-ə vuraq.

16
00:00:45,560 --> 00:00:47,460
Tənliyin sol tərəfində bu iki x

17
00:00:47,460 --> 00:00:48,900
ixtisar ediləcək.

18
00:00:48,900 --> 00:00:52,160
Sağ tərəfdə isə 5 vur x alınır.

19
00:00:52,160 --> 00:00:56,920
Bu iki x ixtisar edilir.

20
00:00:56,920 --> 00:01:00,890
3 = 5x alınır.

21
00:01:00,890 --> 00:01:05,420
Bunu 5x = 3 kimi də yaza bilərik.

22
00:01:05,420 --> 00:01:07,810
Bunu iki üsulla həll edə bilərik.

23
00:01:07,810 --> 00:01:12,210
Tənliyin hər iki tərəfini 1/5-ə vuraq və ya

24
00:01:12,210 --> 00:01:14,230
5-ə bölə bilərik.

25
00:01:14,230 --> 00:01:16,490
Hər iki tərəfi 1/5-ə vuraq.

26
00:01:16,490 --> 00:01:18,680
Sol tərəfdə x alınır.

27
00:01:18,680 --> 00:01:23,740
Sağda isə 3 vur 1/5, yəni 3/5 alınır.

28
00:01:23,740 --> 00:01:24,640
Burada nə baş verdi?

29
00:01:24,640 --> 00:01:26,860
Gördüyünüz kimi misalı

30
00:01:26,860 --> 00:01:28,670
birinci səviyyəli misal formasında

31
00:01:28,670 --> 00:01:29,480
yazdıq.

32
00:01:29,480 --> 00:01:31,990
Burada sadəcə tənliyin hər iki tərəfini

33
00:01:31,990 --> 00:01:33,260
x-ə vurduq.

34
00:01:33,260 --> 00:01:35,460
Beləliklə, məxrəcdəki x-dən azad olduq.

35
00:01:35,460 --> 00:01:36,360
Başqa bir misala baxaq.

36
00:01:41,110 --> 00:01:53,530
x üstəgəl 2 böl x üstəgəl 1

37
00:01:53,530 --> 00:01:58,800
7-yə bərabərdir.

38
00:01:58,800 --> 00:02:00,790
Burada məxrəcdə sadəcə x əvəzinə,

39
00:02:00,790 --> 00:02:02,920
x üstəgəl 1 yazılmışdır.

40
00:02:02,920 --> 00:02:05,000
Eyni üsuldan istifadə edək.

41
00:02:05,000 --> 00:02:09,170
Məxrəcdə x üstəgəl 1-dən azad olmaq üçün

42
00:02:09,170 --> 00:02:15,450
tənliyin hər iki tərəfini x üstəgəl 1 böl 1-ə vura bilərik.

43
00:02:15,450 --> 00:02:17,010
Sol tərəfdə tətbiq etdiklərimizi

44
00:02:17,010 --> 00:02:19,640
sağ tərəfdə də tətbiq etməliyik.
7/1 vur

45
00:02:19,640 --> 00:02:24,420
x üstəgəl 1 böl 1.

46
00:02:24,420 --> 00:02:27,720
Sol tərəfdə x üstəgəl 1-lər ixtisar edilir.

47
00:02:27,720 --> 00:02:31,110
Burada x üstəgəl 2 qalır.

48
00:02:31,110 --> 00:02:33,300
Məxrəcdəki 1-in heç bir önəmi yoxdur.

49
00:02:33,300 --> 00:02:39,260
Bu, 7 vur (x üstəgəl 1)-ə bərabərdir.

50
00:02:39,260 --> 00:02:41,930
Sadələşdirək. x üstəgəl 2.

51
00:02:41,930 --> 00:02:45,720
Bərabərdir 7 vur (x üstəgəl 1).

52
00:02:45,720 --> 00:02:47,790
Burada paylama qanunu tətbiq edirik.

53
00:02:47,790 --> 00:02:54,400
7x üstəgəl 7 alınır.

54
00:02:54,400 --> 00:02:57,200
Burada 3 səviyyəli

55
00:02:57,200 --> 00:02:58,790
xətti tənlik alınır.

56
00:02:58,790 --> 00:03:02,050
İndi isə bütün x-ləri tənliyin

57
00:03:02,050 --> 00:03:02,965
bir tərəfinə yazaq.

58
00:03:02,965 --> 00:03:05,570
Bütün sabit hədləri isə, yəni

59
00:03:05,570 --> 00:03:07,100
2 və 7-ni digər tərəfə yazaq.

60
00:03:07,100 --> 00:03:08,890
x-ləri tənliyin sol tərəfinə yazaq.

61
00:03:08,890 --> 00:03:10,990
7x-i sol tərəfə köçürək.

62
00:03:10,990 --> 00:03:14,450
Bunun üçün hər iki tərəfdən 7x çıxaq.

63
00:03:14,450 --> 00:03:19,440
Buraya mənfi 7x yazaq, buradan da
7x çıxaq.

64
00:03:19,440 --> 00:03:22,800
Sağ tərəfdə 7x-lər islah edilir.

65
00:03:22,800 --> 00:03:26,410
Sol tərəfdə isə mənfi 7x üstəgəl x alınır.

66
00:03:26,410 --> 00:03:32,840
Burada mənfi 6x üstəgəl 2 alınır,

67
00:03:32,840 --> 00:03:35,080
burada isə 7 qalır.

68
00:03:35,080 --> 00:03:36,470
Bu 2-dən azad olmalıyıq.

69
00:03:36,470 --> 00:03:41,360
Bunun üçün hər iki tərəfdən 2 çıxaq.

70
00:03:41,360 --> 00:03:48,000
Mənfi 6x = 5 alınır.

71
00:03:48,000 --> 00:03:49,220
Bu, birinci səviyyəli misaldır.

72
00:03:49,220 --> 00:03:52,410
Hər tərəfi sol tərəfdəki əmsalın

73
00:03:52,410 --> 00:03:54,200
tərsinə vurmalıyıq.

74
00:03:54,200 --> 00:03:56,150
Əmsal mənfi 6-ya bərabərdir.

75
00:03:56,150 --> 00:03:59,620
Hər tərəfi mənfi 1/6-ə vurmalıyıq.

76
00:04:02,540 --> 00:04:05,610
Mənfi 1/6.

77
00:04:05,610 --> 00:04:08,890
Sol tərəfdə mənfi 1 böl 6 vur mənfi 6 alınır.

78
00:04:08,890 --> 00:04:10,190
Bu, 1-ə bərabərdir.

79
00:04:10,190 --> 00:04:16,130
z = 5 vur mənfi 1/6 alınır.

80
00:04:16,130 --> 00:04:19,250
Mənfi 5/6 alınır.

81
00:04:22,270 --> 00:04:23,210
Bu qədər.

82
00:04:23,210 --> 00:04:25,710
Cavabı yoxlaya bilərik.
Bunun üçün

83
00:04:25,710 --> 00:04:28,950
ilkin tənlikdə x əvəzinə mənfi 5/6 yazıb

84
00:04:28,950 --> 00:04:30,580
cavabı yoxlaya bilərik.

85
00:04:30,580 --> 00:04:31,340
Başqa bir misalı həll edək.

86
00:04:34,610 --> 00:04:37,940
İstənilən formada misal yaza bilərik.

87
00:04:37,940 --> 00:04:40,020
Başlayaq.

88
00:04:40,020 --> 00:04:51,010
3 böl x üstəgəl 5 bərabərdir 8 böl x üstəgəl 2.

89
00:04:51,010 --> 00:04:52,740
Eyni üsuldan istifadə edirik.

90
00:04:52,740 --> 00:04:55,950
Gördüyünüz kimi məxrəcdə iki fərqli ifadə var.

91
00:04:55,950 --> 00:04:56,680
Onlardan azad olmağa çalışaq.

92
00:04:56,680 --> 00:04:58,870
Yəni məxrəcdəki x üstəgəl 5 və x üstəgəl 2-dən

93
00:04:58,870 --> 00:05:00,010
azad olmağa çalışmalıyıq.

94
00:05:00,010 --> 00:05:01,670
Əvvəlcə x üstəgəl 5-ə nəzər salaq.

95
00:05:01,670 --> 00:05:03,640
Tənliyin hər iki tərəfini

96
00:05:03,640 --> 00:05:05,570
x üstəgəl 5-ə vururuq.

97
00:05:05,570 --> 00:05:07,630
Buna x üstəgəl 5 böl 1 kimi də baxa bilərik.

98
00:05:07,630 --> 00:05:12,680
Vur x üstəgəl 5 böl 1.

99
00:05:12,680 --> 00:05:15,080
Sol tərəfdə bunlar ixtisar edilir.

100
00:05:15,080 --> 00:05:24,230
3 = 8 vur x üstəgəl 5

101
00:05:24,230 --> 00:05:28,770
böl x üstəgəl 2 alınır.

102
00:05:28,770 --> 00:05:31,820
Surətdəki ifadəni sadələşdirmək üçün

103
00:05:31,820 --> 00:05:34,420
bu ifadəni 8-ə vuraq.

104
00:05:34,420 --> 00:05:41,860
8x üstəgəl 40 böl x üstəgəl 2.

105
00:05:41,860 --> 00:05:43,500
x üstəgəl 2-dən azad olmağa çalışaq.

106
00:05:43,500 --> 00:05:44,510
Eyni üsuldan istifadə edəcəyik.

107
00:05:44,510 --> 00:05:46,505
Tənliyin hər iki tərəfini

108
00:05:46,505 --> 00:05:50,904
x üstəgəl 2 böl 1-ə vuraq.

109
00:05:50,904 --> 00:05:52,580
x üstəgəl 2.

110
00:05:52,580 --> 00:05:53,690
Tənliyin hər iki tərəfini

111
00:05:53,690 --> 00:05:54,420
x üstəgəl 2-yə vururuq.

112
00:05:54,420 --> 00:05:56,630
1-in önəmi yoxdur.

113
00:05:56,630 --> 00:06:02,910
Sol tərəfdə 3x üstəgəl 6 alınır.

114
00:06:02,910 --> 00:06:05,070
Burada 3-ə paylama qanunu

115
00:06:05,070 --> 00:06:07,030
tətbiq edildi. 3 vur

116
00:06:07,030 --> 00:06:08,540
x üstəgəl 2.

117
00:06:08,540 --> 00:06:09,860
Sağ tərəfə nəzər salaq.

118
00:06:09,860 --> 00:06:13,620
x üstəgəl 2 və x üstəgəl 2 ixtisar edilir.

119
00:06:13,620 --> 00:06:16,380
Burada 8x üstəgəl 40 alınır.

120
00:06:16,380 --> 00:06:19,340
İfadəni sadələşdirdik.

121
00:06:19,340 --> 00:06:25,380
Hər iki tərəfdən 8x çıxaq.

122
00:06:25,380 --> 00:06:26,970
Kifayət qədər yer yoxdur.

123
00:06:26,970 --> 00:06:28,470
Çıx 8x.

124
00:06:28,470 --> 00:06:31,290
Sağ tərəfdə 8x-lər islah edilir.

125
00:06:31,290 --> 00:06:38,620
Sol tərəfə nəzər salaq.
Burada mənfi 5x üstəgəl 6 alınır.

126
00:06:38,620 --> 00:06:42,320
Sağ tərəfdə isə 40 qalır.

127
00:06:42,320 --> 00:06:45,380
Tənliyin hər iki tərəfindən 6 çıxa bilərik.

128
00:06:45,380 --> 00:06:46,380
Gəlin bunu yazaq.

129
00:06:46,380 --> 00:06:49,510
Mənfi 6 və mənfi 6.

130
00:06:49,510 --> 00:06:51,470
Ümid edirəm ki, bu,

131
00:06:51,470 --> 00:06:53,160
çox qarışıq olmadı.

132
00:06:55,720 --> 00:06:58,410
Tənliyin hər iki tərəfindən mənfi 6 çıxsaq,

133
00:06:58,410 --> 00:07:05,280
sol tərəfdə mənfi 5x alınır.

134
00:07:05,280 --> 00:07:08,780
Sağda isə 34 alınır.

135
00:07:08,780 --> 00:07:09,880
Tənliyi sadələşdirdik.

136
00:07:09,880 --> 00:07:12,780
İndi hər iki tərəfi mənfi 1/5-ə vura bilərik.

137
00:07:16,510 --> 00:07:18,360
Mənfi 1/5.

138
00:07:18,360 --> 00:07:21,130
Sol tərəfdə x qalır.

139
00:07:21,130 --> 00:07:27,130
Sağda isə mənfi 34/5 alınır.

140
00:07:27,130 --> 00:07:29,640
Hesab edirəm ki, səhvə yol vermədim.

141
00:07:29,640 --> 00:07:33,190
Ümid edirəm ki, tənliyin həllini

142
00:07:33,190 --> 00:07:36,780
anladınız.

143
00:07:36,780 --> 00:07:38,290
Bu qədər.