WEBVTT 00:00:01.230 --> 00:00:04.280 Bu video xətti tənliklər haqqındadır. 00:00:04.280 --> 00:00:06.540 Bir neçə misala nəzər salaq. 00:00:06.540 --> 00:00:06.710 Başlayaq. 00:00:06.710 --> 00:00:09.580 Buraya bir misal yazaq və onu həll etməyə çalışaq. 00:00:09.580 --> 00:00:20.110 3 böl x = 5. 00:00:20.110 --> 00:00:23.180 Burada yazılan misal hər zaman gördüyümüz 00:00:23.180 --> 00:00:24.260 misallardan bir qədər fərqlidir. 00:00:24.260 --> 00:00:26.950 Çünki burada x surətdə deyil, 00:00:26.950 --> 00:00:28.150 məxrəcdə yazılmışdır. 00:00:28.150 --> 00:00:31.270 Məxrəcdə x yazılmağını sevmirəm. 00:00:31.270 --> 00:00:34.190 Odur ki, məxrəcdəki x-i surətə yazmağa çalışaq. 00:00:34.190 --> 00:00:36.140 Ən azından məxrəcdəki x-dən 00:00:36.140 --> 00:00:36.920 azad olmağa çalışaq. 00:00:36.920 --> 00:00:40.780 Məxrəcdə yazılan x-dən azad olmağa çalışaq. 00:00:40.780 --> 00:00:45.560 Bunun üçün bərabərliyin hər iki tərəfini x-ə vuraq. 00:00:45.560 --> 00:00:47.460 Tənliyin sol tərəfində bu iki x 00:00:47.460 --> 00:00:48.900 ixtisar ediləcək. 00:00:48.900 --> 00:00:52.160 Sağ tərəfdə isə 5 vur x alınır. 00:00:52.160 --> 00:00:56.920 Bu iki x ixtisar edilir. 00:00:56.920 --> 00:01:00.890 3 = 5x alınır. 00:01:00.890 --> 00:01:05.420 Bunu 5x = 3 kimi də yaza bilərik. 00:01:05.420 --> 00:01:07.810 Bunu iki üsulla həll edə bilərik. 00:01:07.810 --> 00:01:12.210 Tənliyin hər iki tərəfini 1/5-ə vuraq və ya 00:01:12.210 --> 00:01:14.230 5-ə bölə bilərik. 00:01:14.230 --> 00:01:16.490 Hər iki tərəfi 1/5-ə vuraq. 00:01:16.490 --> 00:01:18.680 Sol tərəfdə x alınır. 00:01:18.680 --> 00:01:23.740 Sağda isə 3 vur 1/5, yəni 3/5 alınır. 00:01:23.740 --> 00:01:24.640 Burada nə baş verdi? 00:01:24.640 --> 00:01:26.860 Gördüyünüz kimi misalı 00:01:26.860 --> 00:01:28.670 birinci səviyyəli misal formasında 00:01:28.670 --> 00:01:29.480 yazdıq. 00:01:29.480 --> 00:01:31.990 Burada sadəcə tənliyin hər iki tərəfini 00:01:31.990 --> 00:01:33.260 x-ə vurduq. 00:01:33.260 --> 00:01:35.460 Beləliklə, məxrəcdəki x-dən azad olduq. 00:01:35.460 --> 00:01:36.360 Başqa bir misala baxaq. 00:01:41.110 --> 00:01:53.530 x üstəgəl 2 böl x üstəgəl 1 00:01:53.530 --> 00:01:58.800 7-yə bərabərdir. 00:01:58.800 --> 00:02:00.790 Burada məxrəcdə sadəcə x əvəzinə, 00:02:00.790 --> 00:02:02.920 x üstəgəl 1 yazılmışdır. 00:02:02.920 --> 00:02:05.000 Eyni üsuldan istifadə edək. 00:02:05.000 --> 00:02:09.170 Məxrəcdə x üstəgəl 1-dən azad olmaq üçün 00:02:09.170 --> 00:02:15.450 tənliyin hər iki tərəfini x üstəgəl 1 böl 1-ə vura bilərik. 00:02:15.450 --> 00:02:17.010 Sol tərəfdə tətbiq etdiklərimizi 00:02:17.010 --> 00:02:19.640 sağ tərəfdə də tətbiq etməliyik. 7/1 vur 00:02:19.640 --> 00:02:24.420 x üstəgəl 1 böl 1. 00:02:24.420 --> 00:02:27.720 Sol tərəfdə x üstəgəl 1-lər ixtisar edilir. 00:02:27.720 --> 00:02:31.110 Burada x üstəgəl 2 qalır. 00:02:31.110 --> 00:02:33.300 Məxrəcdəki 1-in heç bir önəmi yoxdur. 00:02:33.300 --> 00:02:39.260 Bu, 7 vur (x üstəgəl 1)-ə bərabərdir. 00:02:39.260 --> 00:02:41.930 Sadələşdirək. x üstəgəl 2. 00:02:41.930 --> 00:02:45.720 Bərabərdir 7 vur (x üstəgəl 1). 00:02:45.720 --> 00:02:47.790 Burada paylama qanunu tətbiq edirik. 00:02:47.790 --> 00:02:54.400 7x üstəgəl 7 alınır. 00:02:54.400 --> 00:02:57.200 Burada 3 səviyyəli 00:02:57.200 --> 00:02:58.790 xətti tənlik alınır. 00:02:58.790 --> 00:03:02.050 İndi isə bütün x-ləri tənliyin 00:03:02.050 --> 00:03:02.965 bir tərəfinə yazaq. 00:03:02.965 --> 00:03:05.570 Bütün sabit hədləri isə, yəni 00:03:05.570 --> 00:03:07.100 2 və 7-ni digər tərəfə yazaq. 00:03:07.100 --> 00:03:08.890 x-ləri tənliyin sol tərəfinə yazaq. 00:03:08.890 --> 00:03:10.990 7x-i sol tərəfə köçürək. 00:03:10.990 --> 00:03:14.450 Bunun üçün hər iki tərəfdən 7x çıxaq. 00:03:14.450 --> 00:03:19.440 Buraya mənfi 7x yazaq, buradan da 7x çıxaq. 00:03:19.440 --> 00:03:22.800 Sağ tərəfdə 7x-lər islah edilir. 00:03:22.800 --> 00:03:26.410 Sol tərəfdə isə mənfi 7x üstəgəl x alınır. 00:03:26.410 --> 00:03:32.840 Burada mənfi 6x üstəgəl 2 alınır, 00:03:32.840 --> 00:03:35.080 burada isə 7 qalır. 00:03:35.080 --> 00:03:36.470 Bu 2-dən azad olmalıyıq. 00:03:36.470 --> 00:03:41.360 Bunun üçün hər iki tərəfdən 2 çıxaq. 00:03:41.360 --> 00:03:48.000 Mənfi 6x = 5 alınır. 00:03:48.000 --> 00:03:49.220 Bu, birinci səviyyəli misaldır. 00:03:49.220 --> 00:03:52.410 Hər tərəfi sol tərəfdəki əmsalın 00:03:52.410 --> 00:03:54.200 tərsinə vurmalıyıq. 00:03:54.200 --> 00:03:56.150 Əmsal mənfi 6-ya bərabərdir. 00:03:56.150 --> 00:03:59.620 Hər tərəfi mənfi 1/6-ə vurmalıyıq. 00:04:02.540 --> 00:04:05.610 Mənfi 1/6. 00:04:05.610 --> 00:04:08.890 Sol tərəfdə mənfi 1 böl 6 vur mənfi 6 alınır. 00:04:08.890 --> 00:04:10.190 Bu, 1-ə bərabərdir. 00:04:10.190 --> 00:04:16.130 z = 5 vur mənfi 1/6 alınır. 00:04:16.130 --> 00:04:19.250 Mənfi 5/6 alınır. 00:04:22.270 --> 00:04:23.210 Bu qədər. 00:04:23.210 --> 00:04:25.710 Cavabı yoxlaya bilərik. Bunun üçün 00:04:25.710 --> 00:04:28.950 ilkin tənlikdə x əvəzinə mənfi 5/6 yazıb 00:04:28.950 --> 00:04:30.580 cavabı yoxlaya bilərik. 00:04:30.580 --> 00:04:31.340 Başqa bir misalı həll edək. 00:04:34.610 --> 00:04:37.940 İstənilən formada misal yaza bilərik. 00:04:37.940 --> 00:04:40.020 Başlayaq. 00:04:40.020 --> 00:04:51.010 3 böl x üstəgəl 5 bərabərdir 8 böl x üstəgəl 2. 00:04:51.010 --> 00:04:52.740 Eyni üsuldan istifadə edirik. 00:04:52.740 --> 00:04:55.950 Gördüyünüz kimi məxrəcdə iki fərqli ifadə var. 00:04:55.950 --> 00:04:56.680 Onlardan azad olmağa çalışaq. 00:04:56.680 --> 00:04:58.870 Yəni məxrəcdəki x üstəgəl 5 və x üstəgəl 2-dən 00:04:58.870 --> 00:05:00.010 azad olmağa çalışmalıyıq. 00:05:00.010 --> 00:05:01.670 Əvvəlcə x üstəgəl 5-ə nəzər salaq. 00:05:01.670 --> 00:05:03.640 Tənliyin hər iki tərəfini 00:05:03.640 --> 00:05:05.570 x üstəgəl 5-ə vururuq. 00:05:05.570 --> 00:05:07.630 Buna x üstəgəl 5 böl 1 kimi də baxa bilərik. 00:05:07.630 --> 00:05:12.680 Vur x üstəgəl 5 böl 1. 00:05:12.680 --> 00:05:15.080 Sol tərəfdə bunlar ixtisar edilir. 00:05:15.080 --> 00:05:24.230 3 = 8 vur x üstəgəl 5 00:05:24.230 --> 00:05:28.770 böl x üstəgəl 2 alınır. 00:05:28.770 --> 00:05:31.820 Surətdəki ifadəni sadələşdirmək üçün 00:05:31.820 --> 00:05:34.420 bu ifadəni 8-ə vuraq. 00:05:34.420 --> 00:05:41.860 8x üstəgəl 40 böl x üstəgəl 2. 00:05:41.860 --> 00:05:43.500 x üstəgəl 2-dən azad olmağa çalışaq. 00:05:43.500 --> 00:05:44.510 Eyni üsuldan istifadə edəcəyik. 00:05:44.510 --> 00:05:46.505 Tənliyin hər iki tərəfini 00:05:46.505 --> 00:05:50.904 x üstəgəl 2 böl 1-ə vuraq. 00:05:50.904 --> 00:05:52.580 x üstəgəl 2. 00:05:52.580 --> 00:05:53.690 Tənliyin hər iki tərəfini 00:05:53.690 --> 00:05:54.420 x üstəgəl 2-yə vururuq. 00:05:54.420 --> 00:05:56.630 1-in önəmi yoxdur. 00:05:56.630 --> 00:06:02.910 Sol tərəfdə 3x üstəgəl 6 alınır. 00:06:02.910 --> 00:06:05.070 Burada 3-ə paylama qanunu 00:06:05.070 --> 00:06:07.030 tətbiq edildi. 3 vur 00:06:07.030 --> 00:06:08.540 x üstəgəl 2. 00:06:08.540 --> 00:06:09.860 Sağ tərəfə nəzər salaq. 00:06:09.860 --> 00:06:13.620 x üstəgəl 2 və x üstəgəl 2 ixtisar edilir. 00:06:13.620 --> 00:06:16.380 Burada 8x üstəgəl 40 alınır. 00:06:16.380 --> 00:06:19.340 İfadəni sadələşdirdik. 00:06:19.340 --> 00:06:25.380 Hər iki tərəfdən 8x çıxaq. 00:06:25.380 --> 00:06:26.970 Kifayət qədər yer yoxdur. 00:06:26.970 --> 00:06:28.470 Çıx 8x. 00:06:28.470 --> 00:06:31.290 Sağ tərəfdə 8x-lər islah edilir. 00:06:31.290 --> 00:06:38.620 Sol tərəfə nəzər salaq. Burada mənfi 5x üstəgəl 6 alınır. 00:06:38.620 --> 00:06:42.320 Sağ tərəfdə isə 40 qalır. 00:06:42.320 --> 00:06:45.380 Tənliyin hər iki tərəfindən 6 çıxa bilərik. 00:06:45.380 --> 00:06:46.380 Gəlin bunu yazaq. 00:06:46.380 --> 00:06:49.510 Mənfi 6 və mənfi 6. 00:06:49.510 --> 00:06:51.470 Ümid edirəm ki, bu, 00:06:51.470 --> 00:06:53.160 çox qarışıq olmadı. 00:06:55.720 --> 00:06:58.410 Tənliyin hər iki tərəfindən mənfi 6 çıxsaq, 00:06:58.410 --> 00:07:05.280 sol tərəfdə mənfi 5x alınır. 00:07:05.280 --> 00:07:08.780 Sağda isə 34 alınır. 00:07:08.780 --> 00:07:09.880 Tənliyi sadələşdirdik. 00:07:09.880 --> 00:07:12.780 İndi hər iki tərəfi mənfi 1/5-ə vura bilərik. 00:07:16.510 --> 00:07:18.360 Mənfi 1/5. 00:07:18.360 --> 00:07:21.130 Sol tərəfdə x qalır. 00:07:21.130 --> 00:07:27.130 Sağda isə mənfi 34/5 alınır. 00:07:27.130 --> 00:07:29.640 Hesab edirəm ki, səhvə yol vermədim. 00:07:29.640 --> 00:07:33.190 Ümid edirəm ki, tənliyin həllini 00:07:33.190 --> 00:07:36.780 anladınız. 00:07:36.780 --> 00:07:38.290 Bu qədər.