< Return to Video

Sanskrit connections to English | World History | Khan Academy

  • 0:00 - 0:03
    18-ci əsrdə
  • 0:03 - 0:05
    ingilislər və hindlər arasında
  • 0:05 - 0:06
    əlaqə daha da güclənmişdi,
  • 0:06 - 0:09
    xüsusilə də Ost-Hind şirkəti ilə.
  • 0:09 - 0:10
    Beləcə
  • 0:10 - 0:11
    Qərb məktəblərində
  • 0:11 - 0:15
    sanskrit və vedas dilləri tədris olunurdu.
  • 0:15 - 0:16
    Buna görə də
  • 0:16 - 0:18
    təkcə sanskrit dilinə deyil,
  • 0:18 - 0:21
    həm də
  • 0:21 - 0:24
    digər Qərb dillərinə də,
    ingilis dili də daxil olmaqla
  • 0:24 - 0:26
    böyük təsir oldu.
  • 0:26 - 0:29
    Bu, 1786-cı ildən ingilis filoloqu tərəfindən
  • 0:29 - 0:31
    gətirilmiş bir sitatdır,
  • 0:31 - 0:32
    bu şəxs xüsusi ilə yazılı dillərin tarixini
  • 0:32 - 0:34
    öyrənmişdir,
  • 0:34 - 0:35
    Villiam Cons.
  • 0:35 - 0:38
    O yazır ki,
  • 0:38 - 0:40
    sanskrit dili nə qədər qədim olsa da,
  • 0:40 - 0:41
    gözəl struktura malikdir.
  • 0:41 - 0:43
    yunandan daha mükəmməl,
  • 0:43 - 0:44
    latından daha əlverişli və
  • 0:44 - 0:47
    ikisindən də zərif bir dildir,
  • 0:47 - 0:50
    hər ikisinə yaxından baxdıqda
  • 0:50 - 0:52
    feil və qrammatika formaları
  • 0:52 - 0:53
    təsadüfi olaraq
  • 0:53 - 0:56
    qurulmamışdı.
  • 0:56 - 0:58
    Gəlin bunun altından
  • 0:58 - 1:01
    xətt çəkək.
  • 1:01 - 1:02
    Beləliklə, o deyir ki, sanskrit, latın və
  • 1:02 - 1:05
    yunan dillərinin çox ortaq xüsusiyyətləri var,
  • 1:05 - 1:06
    bir-biriləri ilə çox
  • 1:06 - 1:07
    əlaqəli və yaxındırlar,
  • 1:07 - 1:10
    buna görə də təsadüfi olaraq yaranmayıb.
  • 1:10 - 1:10
    Belə ki,
  • 1:10 - 1:13
    heç bir filoloq onların ümumi bir mənbədən
  • 1:13 - 1:15
    qaynaqlandığına inanmadan bu dilləri
  • 1:15 - 1:17
    yoxlaya bilməz.
  • 1:17 - 1:19
    Bunun da altından xətt çəkək.
  • 1:19 - 1:21
    Heç bir filoloq onların ümumi bir mənbədən
  • 1:21 - 1:23
    qaynaqlandığına inanmadan bu dillər
  • 1:23 - 1:24
    barəsində bir şey deyə bilməz.
  • 1:24 - 1:28
    O qədər güclü bir arqument olmasa da,
  • 1:28 - 1:31
    belə bir fikir var ki, onlar qot və kelt əsilli
  • 1:31 - 1:34
    dillərdir, müxtəlif mənalı sözlərin eyni
  • 1:34 - 1:36
    kökə mənsub olması da bunu göstərir,
  • 1:36 - 1:39
    qədim fars dili də
    bunlara aid edilə bilər.
  • 1:39 - 1:42
    Onlar vedası öyrənmək istədikdə
  • 1:42 - 1:43
    sanksritə baxıb
  • 1:43 - 1:44
    bu dillərin əlaqəli olduğunu
  • 1:44 - 1:46
    görmüşlər.
  • 1:46 - 1:48
    İndi müasir filoloqlar
  • 1:48 - 1:52
    buna daha çox inanırlar.
  • 1:52 - 1:54
    Əlaqələrə, qrammatik və
  • 1:54 - 1:57
    söz strukturlarına, lüğətlərə gəldikdə
  • 1:57 - 2:00
    onlar bildirir ki,
  • 2:00 - 2:03
    bu dillərin, sanskrit, latın,
  • 2:03 - 2:05
    alman və kelt dillərinin
  • 2:05 - 2:06
    kökü Proto-Hind-Avropa dilinə
  • 2:06 - 2:09
    gedib çıxır, bu dil isə
  • 2:09 - 2:11
    artıq məhv olub.
  • 2:11 - 2:14
    Lakin biz düşünürük ki, sanskrit dili
  • 2:14 - 2:17
    Proto-Hind-Avropa dilinin ən qədim
  • 2:17 - 2:20
    nümayəndələrindən biridir.
  • 2:21 - 2:24
    Sanskrit dili Hind,
  • 2:24 - 2:26
    Benqal, Pəncab kimi dillərin
  • 2:26 - 2:29
    inkişafında böyük rol oynayıb.
  • 2:29 - 2:32
    Latın dili hal-hazırda işlək dil deyil,
  • 2:32 - 2:35
    ispan, italyan və fransız dillərinin
  • 2:35 - 2:37
    inkişafında rol oynamışdır.
  • 2:37 - 2:38
    Həmçinin ingilis dilinin də, hansı ki,
  • 2:38 - 2:41
    bu dil strukturuna görə alman dilinə aid edilir,
  • 2:41 - 2:44
    lakin latın və fransız dillərinin böyük təsiri
  • 2:44 - 2:49
    olmuşdur, onlar hamısı bir kökdən gəlir.
  • 2:49 - 2:51
    Ümumi bir qənaətə gəlsək ki,
  • 2:51 - 2:53
    niyə filoloqlar buna inanır,
  • 2:53 - 2:55
    ilk dəfə görəndə bunu
  • 2:55 - 2:58
    belə düşünmüşdüm.
  • 2:58 - 3:01
    İndi sizə sanskrit sözləri arasındakı
    əlaqələri göstərəcəm,
  • 3:01 - 3:02
    hind, benqal və pəncab dilində
  • 3:02 - 3:04
    danışanlarda da
  • 3:04 - 3:06
    sanskrit ilə əlaqəni
  • 3:06 - 3:08
    görmək olar.
  • 3:08 - 3:09
    Maraqlısı isə bu sözlərin
  • 3:09 - 3:12
    latın dili ilə
  • 3:12 - 3:15
    necə əlaqələnməsidir.
  • 3:15 - 3:16
    İran spikerləri
  • 3:16 - 3:18
    bunu
  • 3:18 - 3:19
    asanlıqla anlaya bilər ki,
  • 3:19 - 3:20
    ingilislərin danışdığı dil
  • 3:20 - 3:22
    bu dillə necə
  • 3:22 - 3:24
    əlaqələnir.
  • 3:24 - 3:27
    Burada bəzi ingilis və latın
  • 3:27 - 3:30
    dillərindəki sözlərə bənzəyən
  • 3:30 - 3:32
    sanskrit sözləri var.
  • 3:32 - 3:33
    Çoxu latındır.
  • 3:33 - 3:35
    Bir neçəsini latın dilində vermişəm.
  • 3:35 - 3:38
    Sanskrit və latın dilində bu cür
  • 3:38 - 3:40
    yazılan bu sözün mənası
  • 3:40 - 3:41
    ana deməkdir.
  • 3:41 - 3:44
    Həmçinin biz bilirik ki, bu sözə
  • 3:44 - 3:47
    uyğun gələn digər ifadələr də
  • 3:47 - 3:50
    var ki, latın dilində işlədilir.
  • 3:50 - 3:51
    Ümumi olaraq,
  • 3:51 - 3:54
    bu sözdəki t səsi
  • 3:54 - 3:56
    ingilis dilində a səsinə çevrilir,
  • 3:56 - 3:57
    alman dillərində bunu özünüz də
  • 3:57 - 3:59
    görəcəksiniz.
  • 3:59 - 4:02
    Sanskrit və latın dillərində
  • 4:02 - 4:04
    bu söz ingilis dilində atalıq mənasını
  • 4:04 - 4:07
    verən sözlə
  • 4:07 - 4:10
    əlaqəlidir.
  • 4:10 - 4:12
    Burada da
  • 4:12 - 4:14
    tha (-da) səsi
  • 4:14 - 4:16
    a səsinə çevrilir.
  • 4:16 - 4:19
    Bu halı həmçinin
  • 4:19 - 4:21
    Proto-Hind-Avropa dillərində də
  • 4:21 - 4:21
    görmək mümkündür,
  • 4:21 - 4:25
    xüsusilə sanskrit dili ilə
  • 4:25 - 4:27
    müqayisə etsək,
  • 4:27 - 4:30
    a pa səsi a fa səsinə çevrilir.
  • 4:30 - 4:33
    -
  • 4:33 - 4:34
    -
  • 4:34 - 4:38
    Na sanskrit dilində
  • 4:38 - 4:41
    təxmin etdiyiminiz kimi
  • 4:41 - 4:43
    yox deməkdir.
  • 4:43 - 4:44
    Gau Hind dilində
  • 4:44 - 4:47
    mal-qara deməkdir,
  • 4:47 - 4:48
    ingilis dilində də bu söz oxşardır.
  • 4:48 - 4:49
    -
  • 4:49 - 4:51
    Naama isə ad deməkdir.
  • 4:51 - 4:53
    Latın dilində nomen,
  • 4:53 - 4:54
    dvar sözləri də var.
  • 4:54 - 4:56
    Çox maraqlı mövzudur.
  • 4:56 - 4:57
    Bunlara baxmayana qədər
  • 4:57 - 4:59
    bilmirdim.
  • 4:59 - 5:03
    Anamika sanskrit dilində bilinməyən,
    gizli mənasını verir.
  • 5:04 - 5:07
    Kaal isə sanskrit dilində
  • 5:07 - 5:10
    vaxtı göstərir, hind və benqal
  • 5:10 - 5:11
    dillərində də
  • 5:11 - 5:14
    bu söz vaxt mənasını verir,
  • 5:14 - 5:15
    sabah, dünən.
  • 5:15 - 5:18
    İngilis dilində təqvim sözü var.
  • 5:18 - 5:20
    Naas sözü isə
  • 5:20 - 5:24
    ingilis dilində burun sözü ilə
  • 5:24 - 5:26
    oxşardır.
  • 5:26 - 5:28
    Məkan sözü də bu iki dildə
  • 5:29 - 5:31
    bir-biri ilə yaxınlıq
  • 5:31 - 5:33
    təşkil edir.
  • 5:33 - 5:35
    Lubh sözü isə sevmək mənasında
  • 5:35 - 5:38
    işlədilir,
  • 5:38 - 5:42
    ingilis dilində də bu söz oxşardır.
  • 5:42 - 5:43
    Bu sadəcə nümunə idi,
  • 5:43 - 5:45
    digərlərinə özünüz də
  • 5:45 - 5:47
    baxa bilərsiniz. İngilis və sanskrit dilləri
  • 5:47 - 5:49
    arasında əlaqəni gördükcə heyrətlənəcəksiniz.
  • 5:49 - 5:50
    İndi isə sizə
  • 5:50 - 5:51
    digər bir nüansı göstərəcəm,
  • 5:51 - 5:54
    bu təkcə dillə əlaqəli deyil,
  • 5:54 - 5:55
    mənəvi olaraq da
  • 5:55 - 5:58
    əlaqəlidir.
  • 5:58 - 6:00
    Bu, səma tanrısının
  • 6:01 - 6:05
    adıdır, vedas dilində
  • 6:06 - 6:10
    bu, tanrı Dyauspithr adlanır.
  • 6:10 - 6:14
    Bəzən bunu
  • 6:14 - 6:15
    Dyaus da adlandırırlar.
  • 6:15 - 6:17
    Səma tanrısının adıdır.
  • 6:18 - 6:20
    Pithr sözü haqda artıq danışmışıq,
  • 6:20 - 6:21
    ata deməkdir.
  • 6:21 - 6:26
    Bu da səmanın atası mənasını verir.
  • 6:26 - 6:27
    Bunu eşidəndə bir qədər
  • 6:27 - 6:30
    təəccüblənə bilərsiniz.
  • 6:30 - 6:32
    Yunanlarda isə
  • 6:32 - 6:34
    Zevs olaraq adlandırılır,
  • 6:34 - 6:36
    mənası da oxşardır.
  • 6:36 - 6:36
    Yazılışı fərqli olsa da,
  • 6:36 - 6:38
    tələffüzdə
  • 6:38 - 6:40
    oxşardırlar.
  • 6:40 - 6:41
    Dyaus,
  • 6:41 - 6:42
    Zevs.
  • 6:42 - 6:44
    Pithr yerinə ata sözü var,
  • 6:44 - 6:46
    səmanın atası
  • 6:48 - 6:49
    mənasını verir,
  • 6:51 - 6:53
    burada qeyd olunub.
  • 6:53 - 6:54
    Bu da digər bir
  • 6:54 - 6:55
    əlaqədir.
  • 6:55 - 6:57
    İlk görəndə bunu düşünməmişdim.
  • 6:57 - 6:59
    Latın dilində Yupiterə baxaq.
  • 6:59 - 7:00
    -
  • 7:00 - 7:01
    -
  • 7:01 - 7:04
    -
  • 7:04 - 7:07
    -
  • 7:07 - 7:09
    Dyauspitr yerinə Yupiter.
  • 7:09 - 7:10
    -
  • 7:10 - 7:12
    Bir-birlərinə çox yaxın sözlərdir,
  • 7:12 - 7:14
    yazılışları isə fərqlidir,
  • 7:14 - 7:16
    tələffüzdə çox yaxın
  • 7:16 - 7:18
    səslənir.
  • 7:18 - 7:20
    Bu da yunan, sanskrit
  • 7:20 - 7:23
    və latın dilləri arasındakı
  • 7:23 - 7:26
    əlaqəni göstərir.
  • 7:27 - 7:29
    Bu, səma tanrısıdır.
  • 7:29 - 7:32
    Bu da Zevsin
  • 7:32 - 7:33
    şəklidir.
  • 7:33 - 7:36
    İnanıram ki, bu onun şəklidir.
  • 7:36 - 7:37
    Maraqlı olan məqam isə
  • 7:37 - 7:40
    odur ki,
  • 7:40 - 7:41
    İnranın atası
  • 7:41 - 7:42
    Dyauspitr olmuşdur.
  • 7:43 - 7:45
    O da tanrıların kralı kimi tanınırdı.
  • 7:45 - 7:47
    Vacib məqamlardan birinə də
  • 7:47 - 7:49
    Hinduizmdə rast gəlmək olar.
  • 7:49 - 7:51
    Vedasda məhz İndra
  • 7:51 - 7:53
    adlanır,
  • 7:53 - 7:54
    bu da vedasda ən çox haqqında
    danışılan tanrıdır.
  • 7:54 - 7:57
    Bir neçə xüsusiyyət
  • 7:57 - 7:59
    yunan və roma ənənələrindən
  • 7:59 - 8:03
    Zevs ilə əlaqəlidir.
  • 8:03 - 8:05
    İndra səma tanrısıdır,
  • 8:05 - 8:07
    şimşək yaradırdı.
  • 8:07 - 8:08
    Əslində Skandinaviyadan Tor ilə
    oxşarlığı var.
  • 8:08 - 8:12
    Bu xalq Hind-Avropa xalqıdır.
  • 8:12 - 8:16
    İndra isə öz çəkicini atırdı,
  • 8:16 - 8:18
    düşmənlərini məhv edirdi.
  • 8:18 - 8:20
    Bütün bunlar Tor ilə əlaqəlidir.
  • 8:20 - 8:23
    -
  • 8:23 - 8:24
    Bunları görməzdən əvvəl
  • 8:24 - 8:25
    bu sözləri və fikirləri
  • 8:25 - 8:28
    necə əlaqələndirəcəyimi
  • 8:28 - 8:30
    düşünürdüm.
  • 8:30 - 8:31
    Bütün bunlar bir-biri ilə əlaqəsiz görünən
  • 8:31 - 8:35
    sivilizasiyaların
  • 8:35 - 8:37
    bir ərazidən
  • 8:39 - 8:40
    necə əlaqələndiyini
  • 8:40 - 8:41
    göstərmiş
  • 8:41 - 8:44
    oldu.
  • 8:44 - 8:46
    Müasir filoloqlar və tarixçilər
  • 8:46 - 8:50
    Proto-Hind-Avropa dillərinin
  • 8:50 - 8:52
    Qafqazda da danışıldığını düşünür.
  • 8:52 - 8:55
    Bu söz Qafqaz ərazisində
  • 8:55 - 8:58
    yaşayan əhalinin məskənini
    adlandırmaq üçün işlədilir,
  • 8:58 - 9:00
    lakin əmin deyilik.
  • 9:00 - 9:01
    Köçüb gəlmiş də ola bilərlər.
  • 9:01 - 9:04
    Şimali Avropaya gəldikdə isə
  • 9:04 - 9:07
    alman qəbilələri haqda danışmaq lazımdır.
  • 9:07 - 9:08
    Kelt qəbilələri
  • 9:08 - 9:09
    Şimal Cənub Mərkəzi Avropa ərazisində
    yaşayıblar.
  • 9:09 - 9:13
    İtalyan, latın
  • 9:13 - 9:15
    və yunan qəbilələri haqda da
  • 9:15 - 9:16
    danışa bilərsiniz,
  • 9:16 - 9:18
    Hind-Ari tayfaları
  • 9:18 - 9:20
    haqda da danışmaq olar,
  • 9:20 - 9:22
    onlar, Şimali Hindistanda və
  • 9:22 - 9:24
    İranda məskunlaşıblar.
  • 9:24 - 9:26
    Bunlar hamısı əlaqəlidir.
Title:
Sanskrit connections to English | World History | Khan Academy
Description:
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
09:31

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.