Những chiến binh Amazon có thực sự tồn tại? - Adrienne Mayor

Xem bài giảng đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/did-the-amazons-really-exist-adrienne-mayor

Từ lâu người Amazon, những nữ chiến binh mạnh mẽ và oai dũng của Hy Lạp đã bị cho là sản phẩm của trí tưởng tượng. Nhưng điều gây tò mò là, trong những câu chuyện từ Ai Cập cổ đại, Ba Tư, Trung Đông, Trung Á, Ấn Độ, và Trung Quốc đều khắc họa hình tượng nữ chiến binh giống với người Amazon. Và người Amazon cũng được miêu tả không chỉ trong thần thoại mà còn trong sử sách. Vậy những nữ chiến binh được mệnh danh là người Amazon thật ra là ai? Hãy cùng Adrienne Mayor tìm hiểu.

Bài giảng bởi Adrienne Mayor, hoạt họa bởi Silvia Prietov.

Từ thời Homer,

truyện cổ kể về những chiến binh dũng mãnh
đã vượt khỏi Địa Trung Hải,

gieo rắc nỗi sợ hãi tới
những đế quốc hùng mạnh nhất thời xa xưa.

Chiến tích của họ được thuật lại
qua lời kể của nhiều nhà sử thi.

Họ chiến đấu trong trận chiến
thành Troy huyền thoại

và đội quân hùng hậu của họ
đã xâm lược Athen.

Jason và nhóm Argonauts
khi vượt qua eo biển của người Amazon

phải chật vật tránh
những mũi tên chết chóc.

Những chiến binh thiện chiến này

đã đối đầu với những anh hùng
mạnh nhất trong thần thoại:

Hercules,

Theseus,

và Achilles.

Và tất cả chiến binh đều là phụ nữ.

Những chiến binh thiện chiến Amazon,

"bình đẳng với đàn ông"
về lòng can đảm và tài năng,

rất nổi tiếng trong thần thoại Hy Lạp.

Trận chiến của người Amazon
được khắc họa

trên đền Parthenon
tại thành Acropolis của người Athen,

tranh họa và tượng người Amazon
tô điểm cho đền đài và nơi công cộng.

Các bé gái
chơi với búp bê Amazon,

và hình người Amazon được ưa chuộng
trong trang trí bình hoa tại Hy Lạp.

Trong văn học và nghệ thuật Hy Lạp,

họ được miêu tả là
táo bạo và đầy khát khao,

đồng thời cũng
đầy kinh hãi và chết chóc,

và đã phải chịu số phận bi thảm
dưới tay những anh hùng Hy Lạp.

Liệu người Amazon chỉ đợn thuần
là hình tượng thần thoại hay còn hơn thế?

Từ lâu, họ đã bị cho là
sản phẩm của trí tưởng tượng,

như Khổng lồ một mắt và Nhân Ngưu.

Nhưng điều gây tò mò là,
trong những câu chuyện từ Ai Cập cổ đại,

Ba Tư,

Trung Đông,

Trung Á,

Ấn Độ,

và Trung Quốc

đều khắc họa hình tượng
nữ chiến binh giống với người Amazon.

Và người Amazon cũng được miêu tả
không chỉ trong thần thoại mà cả sử sách,

Những nhà văn như Herodotus, Plato,
và Strabo đều tin vào sự tồn tại của họ.

Vậy những nữ chiến binh được mệnh danh
là người Amazon thật ra là ai?

Các nhà sử học cho rằng quê nhà
của người Amazon ở Scythia,

vùng lãnh thổ rộng lớn trải dài

từ Biển Đen tới những
vùng thảo nguyên Trung Á.

Nhiều bộ lạc du cư sống tại
vùng đất rộng lớn này,

cuộc sống của họ xoay quanh ngựa,

bắn cung,

và chiến tranh.

Nền văn hóa của họ phát triển rực rỡ
trong khoảng 1,000 năm từ năm 800 TCN.

Tuy khiến cho người Hy Lạp, Ba Tư,
Trung Quốc khiếp sợ,

người Scythia lại không để lại văn tự nào.
Nhưng chúng ta có thể biết về họ

qua lời kể cũng như
những vật chứng khảo cổ.

Tổ tiên người Scythia là
những người đầu tiên cưỡi ngựa

và chính họ đã phát minh ra
cung tên cong hai đầu.

Và vì một phụ nữ bắn cung cưỡi ngựa
cũng có thể nhanh và mạnh như đàn ông,

nên tất cả trẻ em đều được
dạy cưỡi ngựa và bắn tên.

Phụ nữ sát cánh cùng đàn ông
trong chiến đấu và săn bắn,

sử dụng vũ khí y hệt nhau.

Môi trường sống khắc nghiệt
và lối sống du cư của họ

tạo nên sự bình đẳng trong xã hội.

Điều này làm người Hy Lạp cổ kinh ngạc,
vì phụ nữ của họ chỉ sống trong nhà.

Những câu chuyện đầu tiên
về người Scythia và người Amazon,

có thể chỉ là lời đồn đoán
được phóng đại.

Nhưng khi người Hy Lạp giao thương với
khu vực Biển Đen và phía Đông xa xôi,

những phác họa về người Amazon
dần rõ nét.

Những khắc họa ban đầu cho thấy
họ với vũ khí và trang bị của Hy Lạp.

Nhưng trong những miêu tả về sau,

họ sử dụng cung tên và rìu chiến,

cưỡi ngựa, đội mũ chóp và
mặc quần hoa văn,

đặc trưng của cư dân vùng thảo nguyên.

Cho tới gần đây, không ai
biết chắc mối liên hệ giữa

người Scythia và Amazon trong
thần thoại Hy Lạp mật thiết thế nào.

Nhưng các phát hiện khảo cổ gần đây
đã cung cấp vô số bằng chứng.

Hơn 1,000 ngôi mộ hay ụ đất chôn cất
đã được khai quật,

chứa đầy hài cốt và vũ khí.

Các nhà khảo cổ, trước đây,
phỏng đoán rằng

số vũ khí ấy thuộc về
những nam chiến binh.

Nhưng phương pháp phân tích ADN hiện đại

cho thấy khoảng 300 bộ hài cốt
được chôn cùng vũ khí

là của phụ nữ
trong độ tuổi từ 10 đến 45,

và số lượng được tìm thấy
tăng lên mỗi năm.

Những bộ xương nữ
mang vết thương do chiến đấu:

sườn bị rạch bởi kiếm,

sọ bị nứt bởi rìu chiến,

và cung tên găm vào xương.

Trong nghệ thuật và văn học cổ điển,

người Amazon luôn được miêu tả
là gan dạ và anh hùng.

Tuy vậy, trong văn hóa Hy Lạp
nơi đàn ông thống trị,

ý tưởng về phụ nữ mạnh mẽ
giành tự do và chiến thắng

dấy lên những cảm xúc trái chiều.

Song, người Hy Lạp cũng bị thu hút
bởi tư tưởng bình đẳng này.

Có chăng ẩn sau những câu chuyện ly kỳ
về vùng đất Amazon thần bí

là niềm mong ước về sự bình đẳng
giữa phụ nữ và đàn ông?