-
İspanlar Yeni Dünyadakı ilk
-
müstəmləkəçi olmaqlarına baxmayaraq
-
Amerikada uzun müddət tək qalmadılar.
-
Hernan Kortes Tenoçtitlanı
ələ keçirdikdən cəmi üç il sonra
-
Fransa hökuməti ilk kəşfiyyatçısını
Şimali Amerikanın
-
ətrafında dolaşmaq və
-
bir çox avropalı kəşfiyyatçıların axtardığı
-
Şərqə keçidi
-
tapmaq üçün göndərdi.
-
Həmin kəşfiyyatçılar
-
Şimal-qərb keçidini tapa billmədilər,
çünki elə bir keçid mövcud deyildi,
-
lakin ispanlar kimi onlarda
-
Amerikanın çoxlu sərvətə sahib olduğunu
-
anladılar.
-
Bu videoda Yeni Dünyadakı
-
iki az tanınan Avropa koloniyaları haqqında
məlumat verəcəm.
-
Yeni Fransa və
-
Yeni Hollandiya.
-
Karib dənizi, Meksika,
-
Cənubi Amerikadakı Yeni İspaniya ilə
-
müqayisədə
-
bu koloniyalar olduqca kiçik idi.
-
Lakin həmin koloniyalar haqqında
məlumat əldə etmək vacibdir,
-
çünki onlar
-
müstəmləkəçi güclərin fərqli məqsədlərinin
-
Yeni Dünyada fərqli məskunlaşma
növlərinə səbəb olduğunu
-
və avropalılar və yerli amerikalılar arasında
-
fərqli əlaqələr olduğunu göstərir.
-
Bu xəritədə görmək çətin olsa da,
həmin koloniyalar
-
əsas diqqətlərini iki çaya yönəltmişdilər:
-
Müqəddəs Lavrentiya çayı və
-
Hudson çayı,
-
...
-
Bu çayların ətrafında
-
Kanadadakı Kvebek şəhəri,
-
Montreal, əvvəlcə Nyu Amsterdam,
sonra isə Nyu York adlanan
-
müstəmləkəçilər tərəfindən təsis edilən
-
məşhur şəhərləri
-
görə bilərsiniz.
-
Burada, əvvəllər Nyu Amsterdam,
-
sonra isə Nyu York Siti kimi tanınan ərazidə
-
Manhetten adası yerləşir.
-
Bu xəritəyə əsasən belə bir sual
verə bilərsiniz:
-
Nə üçün İspaniya koloniyaları bu qədər
geniş
-
ərazini əhatə etdiyi halda,
-
Yeni Fransa və Yeni Hollandiya koloniyaları
-
sadəcə bu iki çay boyu
-
ərazilərlə kifayətlənib?
-
Bunun səbəbi məqsədlərdir.
-
Yeni Fransa və Yeni Hollandiya koloniyaları
çay ətrafında yerləşirdi,
-
dəmir yolunun ixtirasına qədər
-
çaylar əsas maqistral yol hesab edilirdi,
-
həmin iki ölkə əsasən ticarətlə
maraqlanırdı.
-
Bu haqda bir qədər ətraflı məlumat verək.
-
Fransız və holland tədqiqatçılar
Şimali Amerikanın şimal hissəsində
-
yaşayan yerli amerikalılardan
qiymətli xəzlər əldə etməyə çalışırdılar,
-
onlar həmin xəzləri daha sonra
-
Avropada satmağı düşünürdülər.
-
Avropa müstəmləkəçiliyi başlamazdan
çox əvvəl
-
Avropada ovçuluq nəticəsində
qunduzlar tükənmək üzrə idi,
-
qunduz dəriləri adətən bəzəkli papaqlar
yaratmaq üçün
-
istifadə edilirdi.
-
Bu, sonrakı dövrlərə aid
papaqdır.
-
Həmin dövrdə
-
avropalılar yerli amerikalılarla
xəz ticarəti prosesində
-
bərabər əsasda görüşürdülər.
-
Avropalılar qunduz dəriləri,
-
digər heyvanların dərilərini, balıq istəyirdilər.
-
Balıq indiki ABŞ-ın Şimal-şərqi və
-
Kanada ərazisi olan Şimal regionunda
-
olduqca asanlıqla tədarük edilirdi.
-
Bu ticarət avropalılar və yerli amerikalılar
-
arasındakı əlaqəyə necə təsir edirdi?
-
Onlar arasındakı əlaqə ispanlar və
yerli amerikalılar
-
arasındakı əlaqəyə nəzərən
-
daha səmimi idi,
-
geniş əməkdaşlıq münasibətləri var idi.
-
Avropalılar qunduz ovlamaq üçün
-
yüzlərlə fransızı Kanadaya göndərmək əvəzinə,
-
yerli amerikalılara müəyyən
-
məbləğdə pul qarşılığında
-
onlar üçün qunduz ovlamağı
-
təklif etdilər.
-
Nəticədə, Yeni Hollandiya və Yeni Fransadakı
-
fransız və holland mühacirlərin sayı
Yeni İspaniya ilə müqayisədə
-
olduqca az idi.
-
Onların sayı az olduğundan hər hansı
-
bir iş zamanı
-
yerli amerikalıların şərtləri ilə
razılaşmalı olurdular.
-
İspanlar isə silahlardan və iri itlərdən
-
istifadə edərək, yerli amerikalıları özləri üçün
-
işləməyə məcbur edirdi.
-
Fransızlar və hollandalar daha çox
-
ticarətlə məşğul olur, bir-birlərinə ticari
-
hədiyyələr verir və əlaqələrini nikah
-
vasitəsilə inkişaf etdirməyə çalışırdılar.
-
Fransız tacirlər yerlilərin dillərini
-
öyrənir, yerli qadınlarla evlənərək
-
ailənin bir hissəsi olmağa çalışırdı.
-
Onlar hətta öz düşmənlərinə qarşı
-
yerli Amerika qəbilələri ilə ittifaq olurdular.
-
1609-cu ildə
-
fransız tədqiqatçısı
Samuel de Şampleyn
-
alqonkvinlərə irokezlərlə müharibədə
kömək etmişdi.
-
Yeni Fransa kimi
-
Yeni Hollandiya da əsas diqqətini ticarətə
yönləndirmişdi.
-
Manhetten adası ticarət üçün
əlverişli ərazi hesab edilirdi.
-
Nyu Amsterdam holland şirkəti olan
-
Vest-Hind tərəfindən idarə edilirdi.
-
Həmin şirkət Şimali Amerikadan gətirilə bilən
-
bütün məhsulları
-
Avropaya göndərirdi.
-
Bu xəritəyə baxmaqla bu ərazidə məskənləşən
-
avropalıların əsas maraqlarını
müəyyənləşdirə bilərik.
-
Qiymətli dəriləri olan qunduzların,
-
hind toyuqlarının, tülkülərin,
ayıların harada tapıla biləcəyini görürsünüz.
-
Burada həmçinin yerli Amerika qəbilələrinin
-
sıx məskunlaşdığı əraziləri də
görə bilərsiniz.
-
Həmin ərazilərdən biri də burada göstərilən
-
Mahikan kəndidir.
-
Fransızlar və hollandlar yerli amerikalılarla
-
dəri ticarəti etdikləri üçün bütün bu
ərazilərin adlarını öyrənib,
-
onları xəritədə göstərməyə
çalışırdılar.
-
Yerli kəndlər haqqında ətraflı məlumat
verən
-
ispan xəritəsini təsəvvür etmək
belə çox çətindir.
-
Yadda saxlamaq lazımdır ki,
-
avropalılar Yeni Dünyadakı sərvətlər üçün
-
bir-biri ilə rəqabət aparırdılar.
-
Onlar yerli amerikalılarla xəz ticarəti üçün
-
ən yaxşı ticarət sövdələşməsi hazırlamağa və
digər xalqları bu ticarətdən
-
kənarlaşdırmağa çalışırdılar.
-
Məsələn, hollandlar irokezlərlə
-
ticari əməkdaşlıq edirdilər, çünki
-
irokezlər fransızların müttəfiqi olan
-
alqonkvinlərə düşmən idi.
-
Avropalılar Avropanı xəzlə
təmin etmək üçün
-
yerli amerikalıları öz tərəflərinə
çəkməyə çalışdıqları kimi,
-
həmçinin yerli amerikalılar da
-
Amerikanı Avropa məhsulları ilə
-
təmin etmək üçün avropalıları
qəbilələrarası çəkişmələrə cəlb edirdilər.
-
Hər bir xalqın müstəmləkəçilik
-
məqsədlərini nəticələri ilə
müqayisə etmək,
-
koloniyalarda hansı insanların məskunlaşdığı,
-
onların yerli amerikalılarla münasibəti,
-
müstəmləkəçilərin yerli amerikalıları
-
xristianlığa tabe etmək cəhdləri
haqqında da qısa məlumat vermək istəyirəm.
-
İspaniyanın əsas məqsədi
-
tez zamanda Amerika sərvətlərini
Avropaya daşımaq,
-
Amerikada tütün və
-
şəkər plantasiyaları təsis etmək,
-
mümkün qədər çox insanı lazım gələrsə,
-
zor gücünə katolikliyi qəbul etməyə
-
məcbur etmək idi.
-
Yeni Dünyaya gələn ispan sakinləri
-
yerli xalqla pis rəftar edir,
-
onları əsarət altına almağa çalışırdılar.
-
İspanların
-
yerli qadınlar və
-
afrikalı qadınlarla evlənməyi
-
irqi sistemdə böyük dəyişikliklərə
səbəb olmuşdu.
-
Fransa və Hollandiya buraya
ticarət üçün gəlmişdi.
-
Onlar xəz və balıq istədəkiləri üçün
-
yerli xalqla mehriban rəftar etməyə
-
çalışırdılar, həmçinin
-
yerli qadınlarla evlənərək
-
özləri ovçuluqla məşğul olmaq əvəzinə,
-
yerli xalqın onlar üçün
-
ovçuluq etməyini təmin etmək istəyirdilər.
-
Yeni Fransa və Yeni Hollandiyaya
-
gələnlərin sayı ispanlar qədər
-
çox deyildi.
-
İspanların əksinə,
-
fransızlar yerli xalqı katolikliyə çevirməyə
-
cəhd etmiş,
-
lakin nadir hallarda güc tətbiq etmişdilər.
-
Növbəti videolarda Britaniya
koloniyaları haqqında
-
məlumat verəcəm.
-
İspan, fransız, hollanda koloniyaları
haqqında
-
öyrəndiklərinizi yadınızda saxlayın ki,
-
daha sonra onları ingilis koloniyaları ilə
-
müqayisə edə biləsiniz.
-
...
-
...
-
...
-
...
-
...
-
...
-
...
-
...
-
..
Khan Academy
