Mülteci sistemimiz çöküyor. İşte nasıl düzeltebileceğimizin cevabı.

"Bu yıl bir milyon mülteci Avrupa'ya geldi." diyor Alexander Betts ve ekliyor: " Cevabımız kelimenin tam anlamıyla içler acısıydı." Betts zorunlu göç, aileler için kamplar, kentsel yoksulluk ve selamete ulaşmak için çıkılan tehlikeli, yasal olmayan yolculuklar arasındaki imkansız seçimler üzerine çalışıyor. Bu vâkıf konuşmasında, mültecilere dayattığımız yolu değiştirmek ve böylece mültecilerin yeni evlerine hemen katkı yapabilmesi için dört seçenek sunuyor. Betts: "Mültecilerin bir maliyet olduğu kaçınılmaz bir şey değil." diyor. "Onlar; yetenekleri, becerileri, arzuları ve eğer izin verirsek, katkı sağlama kabiliyetleri
olan insanlardır."

Avrupalı olduğum için
kendimden çok utandığım

zamanlar oluyor.

Geçen yıl,

yardımımıza muhtaç 1 milyondan
fazla insan Avrupa'ya geldi.

Bizim cevabımız, açıkçası,
içler acısıydı.

Çok fazla çelişki var.

2 yaşındaki Aylan Kurdi'nin
trajik ölümüne yas tuttuk,

ama, o günden beri 200'den
fazla çocuk Akdeniz'de boğuldu.

Mültecileri ortak
sorumluluk alanı içinde olarak

tanımlayan uluslararası
anlaşmalarımız var.

Fakat, küçük Lübnan'ın
tüm Avrupa'dan daha fazla

Suriyeli'ye ev sahipliği
yapmasına razı geliyoruz.

İnsan kaçakçılarının ortalıkta
dolanmasına ağlayıp sızlıyoruz,

ama bunu Avrupa'ya sığınmak için

tek geçerli yol kılıyoruz.

İşgücü kıtlığımız var,

ama hala ekonomik ve demografik
ihtiyaçlarımızı karşılamaya uygun

olan insanları Avrupa'ya almıyoruz.

Radikal islamın aksine liberal
değerlerimizle övünüyoruz,

fakat

çocuk sığınmacıları gözaltına alan,

çocukları ailelerinden ayıran

göçmenlerin mülklerine el koyan

baskıcı politikalarımız var.

Biz ne yapıyoruz?

Bir insanlık krizine böylesine

insanlık dışı bir tepki verme
noktasına nasıl geldik?

İnsanların önemsememesinden
dolayı olduğuna inanmıyorum,

en azından böyle olduğuna
inanmak istemiyorum.

Politikacılarımızın vizyon eksikliğinden
kaynaklandığına inanıyorum.

50 yıl önce oluşturulmuş
uluslararası mülteci sisteminin,

değişen ve küreselleşen dünyada

hayata nasıl geçirileceğine
ilişkin vizyon.

Yapmak istediğim bir adım geri gidip

şu gerçekten önemli iki soruyu sormak,

hepimizin sorması gereken iki soru.

Birincisi, halihazırdaki sistem
neden işlemiyor?

İkincisi, düzeltmek için ne yapabiliriz?

Modern mülteci sistemi

2. Dünya Savaşı sonrasında
bu adamlar tarafından oluşturuldu.

Temel amacı, bir devlet çöktüğünde

veya daha kötüsü insanlarının
aleyhine yer aldığında

insanların evlerine dönene kadar

güvende ve onurlarıyla
yaşayacakları bir yerin olması.

Bu sistem, Suriye'de gördüğümüz olaylara
benzer durumlar için oluşturuldu.

147 hükümetin imzaladığı
uuslararası sözleşme olan

1951 tarihli Mültecilerin Hukuki
Durumuna Dair Sösleşme ve

ayrıca uluslararası kuruluş BMMYK

savaştan ve zulümden kaçan insanların

topraklarına girişini
karşılıklı olarak taahhüd eder.

Fakat bugün bu sistem çöküyor.

Teorik olarak mültecilerin
sığınma hakkı vardır.

Pratikte, mülteci politikalarımız
güvenliğe giden yolu kesmekte.

Teoride, mültecilerin entegrasyon hakkı

veya geldikleri ülkeye dönme hakkı vardır.

Fakat pratikte, sonu gelmez
bir belirsizliğe saplanmışlardır.

Teorik olarak, mülteciler ortak,
küresel bir sorumluluktur.

Pratikte ise coğrafya,
çatışmaya yalkın ülkelerin

dünyadaki mültecilerin büyük çoğunluğunu
ülkelerine almalarını ifade eder.

Kurallar yanlış olduğu için
sistem çökmedi.

Yani, kuralları değişen dünyaya
layıkıyla uygulamıyoruz,

bunu tekrar düşünmemiz lazım.

Size şu anki sistemin nasıl işlediğinden
kısaca bahsetmek istiyorum.

Mülteci sistemi gerçekte nasıl işliyor?

Fakat tepeden kurumsal
bir perspektifle değil,

bir mülteci perspektifiyle.

Suriyeli bir kadın düşünün.

Adı Amira olsun.

Amira bana bölgede tanıdığım
insanların çoğunluğunu temsil ediyor.

Dünyadaki mültecilerin %25'i gibi Amira da

çocuklu bir kadın.

Evine gidemiyor çünkü gördüğünüz gibi

Humus'tan, bir zamanlar güzel ve tarihi

şimdi ise enkaz altında
olan bu şehirden geliyor.

Bu yüzden Amira oraya geri dönemiyor.

Amira'nın bir üçüncü ülkeye
yerleşme umudu da yok.

Çünkü bu, dünyadaki
mültecilerin

%1'inden azının elde edebildiği
bir piyango bileti.

Bu yüzden Amira ve ailesi

neredeyse imkansız bir
seçimle karşı karşıyalar.

Temel olarak üç seçenekleri var.

İlk olarak, Amira ailesini
bir kampa götürebilir.

Kampta yardım alabilir.

Ama orada Amira ve ailesi
için çok az umut var.

Kamplar rüzgar alan, kasvetli,

çölde bulunan bölgeler.

Ürdün'deki Zaatari Mülteci Kampı'nda

Suriye sınırı boyunca deniz kabuklarının
seslerini geceleri duyabilirsiniz.

Ekonomik faaliyet sınırlıdır.

Eğitim kalitesi genellikle düşüktür.

Dünya genelinde

kamplardaki mültecilerin yaklaşık %80'i

kamplarda en az beş yıl kalmak zorunda.

İçler acısı bir olay.

Belki de Suriyelilerin yalnızca %9'unun

bu seçeneği seçmesinin nedeni bu.

Bunun yerine, Amira komşu ülkelerde

Amman veya Beyrut gibi
kentsel bir bölgeye gidebilir.

Bu, Suriyeli mültecilerin
yaklaşık %75'inin tercihi.

Bunun da bir zorluğu var.

Bu bölgelerdeki mültecilerin
çalışma izni her zaman yok.

Çoğu zaman belli başlı
yardımlardan faydalanamıyorlar.

Amira ve ailesi temel
birikimlerini tükettiklerinde,

çok azıyla kalıyorlar ve muhtemelen
kentsel fakirlikle yüzleşiyorlar.

Üçüncü bir alternatif var.

Bu alternatifi seçen
Suriyelilerin sayısı artıyor.

Amira başka bir ülkeye
doğru riskli bir yolculukla,

ailesinin hayatını tehlikeye atarak,

onlar için bir umut arayabilir.

Avrupa'da bugün gördüğümüz bu.

Tüm dünyada mültecilere
neredeyse imkansiz

üç seçenek sunuyoruz:

kampa yerleştirme, kentsel yoksulluk
ve tehlikeli yolculuk.

Mülteciler için bu seçimler, bugün
küresel mülteci sistemi.

Bence bunlar yanlış seçimler.

Bu seçimleri bence tekrar düşünmeliyiz.

Bu seçenekleri neden
sınırladığımızın cevabı,

bu seçeneklerin

mültecilere tek uygun seçenek
olduğunu düşünmemiz.

Ama öyle değil.

Politikacılar, mültecilerden yararlanırsak
vatandaşlarımıza maliyet olur

diye düşünerek bu konuyu
sonuçsuz bırakıyorlar.

Mültecilerin kaçınılmaz bir
harcama olacağı

veya toplumun sırtına yük olacağı
konusunda toplu bir varsayımımız var.

Bu şart değil.
Katkıda bulunabilirler.

İleri sürmek istediğim nokta şu:

Bu seçenekler dizisini
genişletebiliriz ve

herkesten yararlanabiliriz.

Ev sahibi devletlerden
ve topluluklardan,

toplumumuzdan ve
tek başına mültecilerden

dört seçeneği ortaya koymak istiyorum.

Mültecilerle ilgili nasıl düşündüğümüz
paradigmasını değiştirebiliriz.

Bu dört seçeneğin ortak bir noktası var:

Tüm bunlar küreselleşmenin,
hareketliliğin ve piyasaların

fırsatlarından yararlanabilme ve

mülteciler hakkındaki düşüncelerimizi
güncelleme seçenekleridir.

Üzerinde düşündüğüm ilk seçenek,

sadece olağan dışı bir süreçten
geçen mültecilerin de

en temel kabul olan

diğer herkes gibi insan
olarak tanınmalarına

fırsat veren bir ortam fikri.

Oxford'taki meslektaşlarımla beraber,

Uganda'da mültecilerin ekonomik
yaşamlarını inceleyen

bir araştırma projesini başlattık.

Uganda'yı ev sahibi ülkelerin
temsilcisi olduğu için seçmedik.

Bu yüzden değil, bu bir istisna.

Dünyadaki çoğu ev sahibi ülkenin aksine

Uganda'nın yaptığı

mültecilere ekonomik fırsat sağlamak.

Onlara çalışma hakkı veriyor.
Onlara hareket özgürlüğü tanıyor.

Sonuçlar, hem mülteciler

hem de ev sahibi topluluk için olağanüstü.

Başkent Kampala'da,

diğer insanlara istihdam sağlayan bir işe
sahip %21 oranında mülteci gördük.

Bu işverenlerin %40'ı

ev sahibi ülkenin vatandaşları.

Başka bir deyişle mülteciler,

ev sahibi ülkenin vatandaşları
için iş yapıyor.

Kamplarda bile enerjik,
gelişmiş ve girişimci işlerin

olağanüstü örnekleriyle karşılaştık.

Mesela, Nakivale adı verilen
yerleşim yerinde,

Kongolu göçmenlerin

dijital müzik işi yürüttüğünü gördük.

Bir Ruandalının, geri dönüştürülmüş
oyun konsolları ve televizyonlardan

gençlerin bilgisayar oyunları
oynamasını sağlayan

bir işe giriştiğini gördük.

Tüm bu baskılara rağmen,

mülteciler yenilikçidirler.

Bu gördüğünüz genç Kongolu Demou-Kay.

Demou-Kay, yerleşim yerine
yanında az bir parayla geldi.

Film yapımcısı olmak istiyordu.

Arkadaşları ve meslektaşlarıyla beraber
topluluk radyosu kurdu,

video kamera kiraladı,

şimdi de filmler yapıyor.

İki belgesel filmi yaptı,

ekibimizle ve ekibimiz için.

Çok az bir bütçeyle
başarılı işler yapıyor.

Bu, mültecilere verdiğimiz karşılığa

kılavuzluk etmesi gereken örneklerden.

Mültecileri

insani yardıma muhtaç kişiler
olarak görmek yerine

insani gelişim için onlara
fırsatlar tanımalıyız.

Evet, battaniyeler, barınma, yemek

acil dönemlerde hep önemli unsurlar.

Fakat bunun ötesine de bakmalıyız.

Bağlantı ve elektrik kurmak,
eğitim ve çalışma hakkı için

sermaye ve bankacılığa erişim için

fırsatlar sağlamalıyız.

Sıkı sıkıya bağlı olduğumuz
küresel ekonomide

olduğu gibi kabul ettiğimiz
tüm yöntemleri

mültecilere geçerli
kılabiliriz, kılmalıyız.

Tartışmak istediğim ikinci düşünce
ekonomik bölgeler.

Malesef, Uganda'nın yaklaşımını

dünyadaki her ev sahibi ülke benimsemiyor.

Çoğu ev sahibi ülke,
ekonomilerini aynı şekilde

mültecilere açmıyor.

Fakat hala kullanabileceğimiz
pragmatik seçenekler var.

Geçen Nisan'da meslektaşım
kalkınma ekonomisti Paul Collier ile

Ürdün'e seyahat ettim.

Orada, uluslararası topluluk
ve hükümet ile beraber

beyin fırtınası yaptık.

Konu Ürdün'ün ulusal kalkınma
stratejisini desteklerken

Suriye'ye iş götürmekti.

Konu ekonomik bölge içindi.

Bölgede mültecilerin istihdamını
Ürdünlülerin ev sahibi vatandaşlarıyla

imkan dahilinde birleştirebilecektik.

83.000 mülteciyi ağırlayan
Zaatari mülteci Kampı'ndan

sadece 15 dakika uzakta

Kral Hüseyin Bin Talal
Geliştirme Bölgesi

adında bir ekonomik bölge vardır.

Hükümet yüz milyon dolardan fazla parayı

bu bölgenin, elektrik ve yol ağına
bağlanabilmesi için harcadı.

Fakat iki şey eksikti:

iş gücüne ve iş yatırımına dahil olma.

Peki mülteciler, Suriye'ye
dönmeden önce,

kamplara saplanıp kalmak
yerine orada çalışabilselerdi

ailelerini destekleyebilselerdi,

mesleki eğitimle becerilerini
geliştirebilselerdi?

Bunun Ürdün'ün yararına
olacağının farkındaydık.

Orta gelirli ülke olan Ürdün'ün
kalkınma stratejisinin

üretime hamle yapması gerekiyordu.

Bu mültecilerin yararınaydı ama
Suriye'nin yeniden inşasında,

en uygun kaynak olarak mültecilere
olan ihtiyacın farkına vararak

onlardan yararlanmak,

Suriye'nin savaş sonrasında yeniden
yapılandırılmasına da katkı sağlayacaktı.

Bu fikri Foreign Affairs
Dergisi'nde yayınladık.

Kral Abdullah çabucak fark etti.

Fikir iki hafta önce Londra'daki
Suriye Konferans'ında duyrulmuştu.

Yazın ise bir deneme başlayacak.

(Alkışlar)

Size sunmak istediğim üçüncü fikir

Angela Merkel ile Suriyeli
bir göçmenin olduğu

bu selfiede gördüğünüz gibi
mutlu sonuçlara götüren

devletler ve mülteciler
arasındaki tercih uyumu.

Göçmenlere ne istediklerini, nereye
gitmek istediklerini nadiren soruyoruz,

yine de bunu yapabiliriz.

Herkes için daha iyi olur kanısındayım.

Ekonomist Alvin Roth,
tarafların sıralama tercihlerinin

nihai tercihi şekillendirmesini konu
alan eşleştirme teorisini geliştirdi.

Meslektaşlarım Will Jones
ve Alex Teytelboym,

göçmenlere tercih ettikleri
varış yerlerini sorarak

bu teorinin göçmenler için
uygulanabilmesinin yollarını araştırdı.

Bunun yanında devletlere,
yetenek veya dil kriterleri gibi

tercih ettikleri göçmen tipini

sıralamaya müsaade etti.

Tabii çeşitlilik ve zaafiyet
gibi konularda

kota koyma ihtiyacı duyacaksınız,

fakat bu eşleştirme olasılıklarını
yükseltmenin bir yolu.

Teori, örneğin öğrencilerin
üniversitelerle

veya böbrek donörlerinin
hastalarla eşleşmesinde

başarılı bir şekilde kullanıldı.

Ayrıca arkadaşlık sitelerinde var
olan algoritmaların temelinde bu var.

Peki neden bunu göçmenlere
daha iyi seçimler için sunmayalım?

Bu, yerel halkın
göçmenleri kabul etmeye

ikna edilmesinde karşı karşıya
kaldığımız zorlukların yer aldığı

ulusal seviyede de kullanılabilir.

Şu anda örneğin ülkemde,

mühendisleri kırsal alanlara ve
çiftçileri şehirlere gönderiyoruz.

Çok anlamsız.

Eşleştirme teorisi bu tercihlerin
bir araya getirilmesine,

ev sahibi nüfusun ve mültecilerin
ihtiyaç ve taleplerinin dinlenmesine

olanak sağlıyor.

Dördüncü fikir ise insani vizeler.

Avrupa'da şahit olduğumuz
trajedi ve kaosun çoğu

tümüyle önlenebilirdi.

Bunlar, Avrupa'nın iltica politikasındaki
radikal çelişkiden kaynaklandı.

Şöyle ki:

Avrupa'ya iltica etmek için,

tanımladığım tehlikeli seyahate çıkarak

gelmeniz gerekiyor.

Neden düşük ücretli havayolu ve
modern konsolosluk imkanı döneminde,

bu seyahatler gerekli olmak zorunda?

Bunlar tamamen gereksiz seyahatler.

Geçen sene, bu seyahatler, Avrupa
sınırlarında ve Avrupa toprakları içinde

3000'in üzerinde ölüme yol açtı.

Mültecilere basit bir şekilde

Avrupa'ya direkt yolculuk
ve sığınma izni verilseydi,

bunu önleyebilirdik.

Bunu yapmanın bir yolu,

insani vize dediğimiz şeyle
insanlara elçilikten

veya komşu ülkedeki konsolosluktan

vize almasına, sonrasında

feribotla veya uçakla gitme bedelini

basit bir şekilde
ödemelerine izin vermek.

Bir kaçakçıyı

Türkiye'den Yunan Adaları'na getirmenin
maliyeti yaklaşık 1000 eurodur.

Bodrum'dan Frankfurt'a indirimli
uçuş 200 euro tutar.

Mültecilere bunu sağlasaydık
büyük avantaj sağlanacaktı.

Hayatlar kurtulacaktı,

kaçakçıların tüm piyasasını
alt üst edecek,

Bugün Avrupa'nın ileri hattı Yunan
Adaları gibi bölgelerde gördüğümüz

kaosu ortadan kaldıracaktı.

Mantıklı bir çözüm yerine
bizi bundan alıkoyan politikadır.

Uygulanmış olan fikir budur.

Brezilya öncü bir tavır aldı.

2000'in üzerinde mülteci
insani vize alabildi,

Brezilya'ya girdi ve
mülteci statüsü talep etti.

Bu düzenlemede bu aşamadan
geçen Suriyeli her mülteci

mülteci statüsüne alındı ve
gerçek mülteci olarak tanındı.

Bunun tarihsel bir öncülü de vardı.

1922 ve 1942 yılları arasında

bu Nansen pasaportları 450.000
Süryani, Türk ve Çeçen'in

Avrupa'ya seyahatleri ve
mülteci statüsü başvurusu

için seyahat belgesi

olarak kullanıldı.

Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi,

bu uygulanabilir stratejiyi tanımasıyla

Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

Size sunduğum dört fikrin hepsi

Amira'nın seçim dizisini
genişletebilmenin yollarıydı.

Basit ve açıkladığım imkansız
üç yol dışında

mültecilere sunabileceğimiz ve

diğerlerini hala
daha iyi durumda yapacak

büyük seçimler var.

Sonuç olarak, gerçekten yeni bir
bakış açısına ihtiyacımız var,

mülecilerin seçimlerini genişleten,

onları bir yük olarak
tanımlamayan bakış açısına.

Mültecilerin bir maliyet
olduğu kaçınılmaz bir şey değil.

Evet, mülteciler insani bir sorumluluktur,

ama onlar; yetenekleri, becerileri,
arzuları ve eğer izin verirsek,

katkı sağlama kabiliyetleri
olan insanlardır.

Yeni dünyada,

göç uzağa gitmek demek değildir.

Avrupa'da gördüğümüz uzun yıllar
bizimle beraber olacak.

İnsanlar seyahatlere devam edecek,

yerlerinden edilmeye devam edilecek,

Bizim bunlara başa çıkmamız için, insani
yardımın eski mantığına ve

hayırseverlik mantığına dayanmayan

aksine fırsat sunan,

küreselleşmenin, piyasaların
ve hareketliliğin sunduğu

mantıksal, gerçekçi yollara
ihtiyacımız var.

Politikacılarımızı uyandırmanızı ve
bu zorlu işe uyanmaları için

harekete geçirmenizi istiyorum.

Çok teşekkürler.

(Alkışlar)