Chăm sóc sức khỏe tâm thần không hề là một điều đáng xấu hổ

Khi sự căng thẳng lên đến cao trào đối với người doanh nhân tên Sangu Delle, anh phải đối mặt với một định kiến của chính mình: rằng đàn ông không nên chú trọng tới sức khỏe tâm thần của họ. Trong môt cuộc nói chuyện, Delle chia sẻ anh ấy đã học cách kiểm soát sự lo âu trong một cộng đồng khá khép kín về mặt cảm xúc như thế nào. "Thành thật với cảm xúc của mình không làm chúng ta yếu đuối - mà khiến chúng ta "người" hơn" - là điều mà Delle muốn truyền tải.

Năm vừa rồi...

thật thảm hại.

(Cười)

Đó là lần đầu tôi ăn món cơm Jollof
của người Nigeria.

(Cười)

Thật ra, một cách nghiêm túc mà nói,

tôi đã trải qua khá nhiều xáo trộn cá nhân.

Đối mặt với căng thẳng trầm trọng,

tôi đã phải chịu đựng
một nỗi lo sợ.

Có những ngày,
tôi chẳng thể làm được gì.

Lại có những ngày,

tôi chỉ muốn nằm trên giường và khóc.

Bác sĩ của tôi hỏi liệu tôi có muốn
nói chuyện với bác sĩ sức khỏe tâm thần

về nỗi lo sợ và sự căng thẳng của mình.

Sức khỏe tâm thần ư?

Tôi đã không nói năng gì và
lắc đầu quầy quậy để phản đối.

Tôi cảm thấy xấu hổ một cách sâu sắc.

Tôi cảm thấy sức nặng của sự sỉ nhục.

Tôi có một gia đình luôn yêu thương và
ủng hộ

và những người bạn vô cùng trung thành,

nhưng tôi vẫn không thể nào
tâm sự với một ai đó

về nỗi đau của mình.

Tôi cảm thấy ngạt thở
bởi sự cứng nhắc

của khái niệm nam tính
ở người châu Phi chúng tôi

"Mọi người có những vấn đề thực sự,
Sangu ạ.

Phấn chấn lên!"

Lần đầu tôi nghe đến
"sức khỏe tâm thần"

tôi đang là một học sinh nội trú
di cư từ Ghana

tới Peddie School tại New Jersey.

Tôi khi đó vừa trải qua
cú sốc tinh thần

do cùng lúc mất đi 7 người yêu thương
chỉ trong 1 tháng.

Y tá ở trường,

thực sự lo lắng cho tôi
-Chúa phù hộ cô ấy-

nên đã hỏi thăm
về sức khỏe tinh thần của tôi.

"Cô ấy thần kinh à?"
Tôi thầm nghĩ.

Cô ấy không biết tôi là
một người đàn ông Châu Phi sao?

(Cười lớn)

Như Okonkwo trong "Things Fall Apart",

đàn ông Châu Phi chúng tôi
không để ý hay thể hiện cảm xúc của mình.

Chúng tôi tự giải quyết vấn đề của mình

(Vỗ tay)

Chúng tôi tự giải quyết vấn đề.

Tôi gọi anh trai và cười nhạo
về những người "Oyibo" - người da trắng

và những căn bệnh kỳ quái của họ

trầm cảm, ADD và những thứ "kỳ quặc" khác

Lớn lên ở Tây Phi,

khi nói đến thuật ngữ "mental",
người ta nghĩ ngay tới một người điên

bẩn thỉu, tóc bù xù,

nửa trần truồng loăng quăng trên phố.

Chúng ta đều biết người đàn ông này

Bố mẹ vẫn cảnh báo chúng ta về hắn

"Mẹ ơi mẹ, tại sao ông ấy điên?"

"Nghiện đấy!

Nếu con dám ngó ngàng tới thuốc phiện,
con sẽ như ông ta."

(Cười)

Bạn mắc viêm phổi,

mẹ bạn sẽ hối hả đưa bạn
tới bệnh viện gần nhất

để chữa trị.

Nhưng nếu là trầm cảm,

mục sư ở khu vực bạn sống
sẽ thực hiện đuổi tà

và đổ lỗi cho phù thủy ở ngôi làng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới,

sức khỏe tâm thần là khả năng đối chọi

với những căng thẳng thường ngày
trong cuộc sống

để làm việc năng suất và hiệu quả

và để có thể
đóng góp cho cộng đồng.

Sức khỏe tâm thần bao gồm sự phát triển
cảm xúc, tâm lý và xã hội của mỗi người.

Trên thế giới hiện có 75%
ca mắc bệnh lý tâm thần

được tìm thấy ở các nước kém phát triển.

Song, hầu hết các chính phủ châu Phi

không đầu tư quá 1% ngân sách
chăm sóc sức khỏe

vào lĩnh vực sức khỏe tâm thần.

Tệ hơn nữa,

đội ngũ bác sĩ tâm lý ở châu Phi
hiện thiếu hụt trầm trọng.

Ví dụ như Nigeria,
chỉ có khoảng 200 bác sĩ

khi mà dân số đạt mức 200 triệu người.

Và trên toàn bộ Châu Phi,

90% dân số không được tiếp cận điều trị.

Hậu quả là,

chúng tôi chịu đựng sự cô độc,

im lặng vì hổ thẹn.

Chúng tôi, những người Phi,
thường nhìn nhận sức khỏe tâm thần với khoảng cách,

sự thờ ơ,

một chút tội lỗi,

sợ hãi,

và giận dữ.

Trong một nghiên cứu bởi Arboleda-Flórez,

trực tiếp đưa ra câu hỏi
"Đâu là nguyên nhân của bệnh lý tâm thần?"

34% người Nigeria được khảo sát
đã trả lời do dùng thuốc sai cách;

19% nói rằng do thần thánh
và ý chí của Chúa.

(Cười lớn)

12%,

cho rằng liên quan đến phù thủy
và bị ám hồn.

Rất ít người biết đến
nguyên nhân thực sự của bệnh lý tâm thần,

như di truyền,

địa vị kinh tế xã hội,

chiến tranh,

bất đồng

hoặc do mất mát người thân.

Sự kỳ thị bệnh lý tâm thần

thường gây ra hiện tượng tẩy chay
và ác quỷ hóa những người bệnh.

Phóng viên ảnh Robin Hammond
đã ghi lại tư liệu về sự ngược đãi này...

ở Uganda,

ở Somalia,

và ở đây, Nigeria.

Đối với tôi,

nỗi sợ hãi là một điều cá nhân.

Vào năm 2009,

tôi nhận được một cuộc gọi điên rồ
lúc nửa đêm.

Người bạn thân nhất của tôi

một chàng trai trẻ hiện đại, thông minh,
trầm tĩnh, thu hút

được chẩn đoán mắc tâm thần phân liệt.

Tôi đã chứng kiến một vài người bạn
từ thuở thơ ấu giật lùi lại.

Tôi nghe tiếng cười khúc khích.

Tôi nghe cả những tiếng thì thầm.

"Cậu đã nghe chuyện nó bị điên chưa?"

(Kru English) "Nó bị điên rồi!"

Những nhận xét xúc phạm, tự hạ phẩm giá
về tình trạng của người bạn ấy

những từ ngữ chúng ta sẽ chẳng bao giờ
nói với một người mắc ung thư

hoặc với bệnh nhân sốt rét.

Thế nhưng, bằng cách nào đó,
mỗi khi nhắc tới bệnh tâm thần,

sự thiếu hiểu biết của chúng ta
đã tước mất toàn bộ sự cảm thông

Tôi đứng về phía bạn mình
khi những người xung quanh cô lập anh ấy

tình bạn của chúng tôi không hề dao động

Lẳng lặng, tôi bắt đầu hứng thú
với sức khỏe tâm thần.

Được truyền cảm hứng từ
hoàn cảnh khó khăn của bạn mình

tôi đã giúp thành lập hội sinh viên
có quan tâm đặc biệt tới sức khỏe tâm thần

tại trường đại học của mình.

Và trong suốt nhiệm kỳ hỗ trợ sinh viên khác
ở trường đại học,

tôi đã hỗ trợ nhiều bạn
vượt qua thử thách về mặt tinh thần của họ

Tôi đã chứng kiến
những sinh viên người Phi vật vã

và không thể nói ra với ai.

Thậm chí với kiến thức đã có
và những câu chuyện như trên đây,

tôi vẫn phải vật lộn,

và không thể nói với ai mỗi khi phải
đối mặt với cảm giác lo âu của chính mình

tận sâu thẳm là nỗi sợ
trở thành một kẻ điên.

Tất cả mọi người

nhưng đặc biệt là người Phi chúng tôi

cần nhận ra rằng những đấu tranh tinh thần
không hề làm giảm đi sự nam tính

hay chấn thương tâm lý không hề
làm chúng ta yếu đi.

Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng
như sức khỏe thể chất vậy.

Chúng ta cần phải ngưng chịu đựng
trong im lặng.

Chúng ta phải ngưng châm biếm bệnh tật

và ngưng tổn thương những người
đang chịu đau đớn

Hãy nói chuyện với bạn mình.

Với những người bạn yêu thương.

Với các chuyên gia sức khỏe.

Hãy cứ mong manh.

Với tất cả sự tự tin

rằng bạn không hề đơn độc.

Hãy nói nếu bạn đang gặp khó khăn.

Thành thật với cảm xúc của chính mình

không hề làm chúng ta yếu đuối;

mà khiến chúng ta "người" hơn.

Đã đến lúc chấm dứt sự coi thường
vẫn gắn liền với bệnh về tâm thần.

Lần tới nếu bạn nghe tới chữ "tâm thần",

đừng liên hệ nó với một người điên.

Hãy nghĩ tới tôi.

(Vỗ tay)

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)