Năm vừa rồi... thật thảm hại. (Cười) Đó là lần đầu tôi ăn món cơm Jollof của người Nigeria. (Cười) Thật ra, một cách nghiêm túc mà nói, tôi đã trải qua khá nhiều xáo trộn cá nhân. Đối mặt với căng thẳng trầm trọng, tôi đã phải chịu đựng một nỗi lo sợ. Có những ngày, tôi chẳng thể làm được gì. Lại có những ngày, tôi chỉ muốn nằm trên giường và khóc. Bác sĩ của tôi hỏi liệu tôi có muốn nói chuyện với bác sĩ sức khỏe tâm thần về nỗi lo sợ và sự căng thẳng của mình. Sức khỏe tâm thần ư? Tôi đã không nói năng gì và lắc đầu quầy quậy để phản đối. Tôi cảm thấy xấu hổ một cách sâu sắc. Tôi cảm thấy sức nặng của sự sỉ nhục. Tôi có một gia đình luôn yêu thương và ủng hộ và những người bạn vô cùng trung thành, nhưng tôi vẫn không thể nào tâm sự với một ai đó về nỗi đau của mình. Tôi cảm thấy ngạt thở bởi sự cứng nhắc của khái niệm nam tính ở người châu Phi chúng tôi "Mọi người có những vấn đề thực sự, Sangu ạ. Phấn chấn lên!" Lần đầu tôi nghe đến "sức khỏe tâm thần" tôi đang là một học sinh nội trú di cư từ Ghana tới Peddie School tại New Jersey. Tôi khi đó vừa trải qua cú sốc tinh thần do cùng lúc mất đi 7 người yêu thương chỉ trong 1 tháng. Y tá ở trường, thực sự lo lắng cho tôi -Chúa phù hộ cô ấy- nên đã hỏi thăm về sức khỏe tinh thần của tôi. "Cô ấy thần kinh à?" Tôi thầm nghĩ. Cô ấy không biết tôi là một người đàn ông Châu Phi sao? (Cười lớn) Như Okonkwo trong "Things Fall Apart", đàn ông Châu Phi chúng tôi không để ý hay thể hiện cảm xúc của mình. Chúng tôi tự giải quyết vấn đề của mình (Vỗ tay) Chúng tôi tự giải quyết vấn đề. Tôi gọi anh trai và cười nhạo về những người "Oyibo" - người da trắng và những căn bệnh kỳ quái của họ trầm cảm, ADD và những thứ "kỳ quặc" khác Lớn lên ở Tây Phi, khi nói đến thuật ngữ "mental", người ta nghĩ ngay tới một người điên bẩn thỉu, tóc bù xù, nửa trần truồng loăng quăng trên phố. Chúng ta đều biết người đàn ông này Bố mẹ vẫn cảnh báo chúng ta về hắn "Mẹ ơi mẹ, tại sao ông ấy điên?" "Nghiện đấy! Nếu con dám ngó ngàng tới thuốc phiện, con sẽ như ông ta." (Cười) Bạn mắc viêm phổi, mẹ bạn sẽ hối hả đưa bạn tới bệnh viện gần nhất để chữa trị. Nhưng nếu là trầm cảm, mục sư ở khu vực bạn sống sẽ thực hiện đuổi tà và đổ lỗi cho phù thủy ở ngôi làng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, sức khỏe tâm thần là khả năng đối chọi với những căng thẳng thường ngày trong cuộc sống để làm việc năng suất và hiệu quả và để có thể đóng góp cho cộng đồng. Sức khỏe tâm thần bao gồm sự phát triển cảm xúc, tâm lý và xã hội của mỗi người. Trên thế giới hiện có 75% ca mắc bệnh lý tâm thần được tìm thấy ở các nước kém phát triển. Song, hầu hết các chính phủ châu Phi không đầu tư quá 1% ngân sách chăm sóc sức khỏe vào lĩnh vực sức khỏe tâm thần. Tệ hơn nữa, đội ngũ bác sĩ tâm lý ở châu Phi hiện thiếu hụt trầm trọng. Ví dụ như Nigeria, chỉ có khoảng 200 bác sĩ khi mà dân số đạt mức 200 triệu người. Và trên toàn bộ Châu Phi, 90% dân số không được tiếp cận điều trị. Hậu quả là, chúng tôi chịu đựng sự cô độc, im lặng vì hổ thẹn. Chúng tôi, những người Phi, thường nhìn nhận sức khỏe tâm thần với khoảng cách, sự thờ ơ, một chút tội lỗi, sợ hãi, và giận dữ. Trong một nghiên cứu bởi Arboleda-Flórez, trực tiếp đưa ra câu hỏi "Đâu là nguyên nhân của bệnh lý tâm thần?" 34% người Nigeria được khảo sát đã trả lời do dùng thuốc sai cách; 19% nói rằng do thần thánh và ý chí của Chúa. (Cười lớn) 12%, cho rằng liên quan đến phù thủy và bị ám hồn. Rất ít người biết đến nguyên nhân thực sự của bệnh lý tâm thần, như di truyền, địa vị kinh tế xã hội, chiến tranh, bất đồng hoặc do mất mát người thân. Sự kỳ thị bệnh lý tâm thần thường gây ra hiện tượng tẩy chay và ác quỷ hóa những người bệnh. Phóng viên ảnh Robin Hammond đã ghi lại tư liệu về sự ngược đãi này... ở Uganda, ở Somalia, và ở đây, Nigeria. Đối với tôi, nỗi sợ hãi là một điều cá nhân. Vào năm 2009, tôi nhận được một cuộc gọi điên rồ lúc nửa đêm. Người bạn thân nhất của tôi một chàng trai trẻ hiện đại, thông minh, trầm tĩnh, thu hút được chẩn đoán mắc tâm thần phân liệt. Tôi đã chứng kiến một vài người bạn từ thuở thơ ấu giật lùi lại. Tôi nghe tiếng cười khúc khích. Tôi nghe cả những tiếng thì thầm. "Cậu đã nghe chuyện nó bị điên chưa?" (Kru English) "Nó bị điên rồi!" Những nhận xét xúc phạm, tự hạ phẩm giá về tình trạng của người bạn ấy những từ ngữ chúng ta sẽ chẳng bao giờ nói với một người mắc ung thư hoặc với bệnh nhân sốt rét. Thế nhưng, bằng cách nào đó, mỗi khi nhắc tới bệnh tâm thần, sự thiếu hiểu biết của chúng ta đã tước mất toàn bộ sự cảm thông Tôi đứng về phía bạn mình khi những người xung quanh cô lập anh ấy tình bạn của chúng tôi không hề dao động Lẳng lặng, tôi bắt đầu hứng thú với sức khỏe tâm thần. Được truyền cảm hứng từ hoàn cảnh khó khăn của bạn mình tôi đã giúp thành lập hội sinh viên có quan tâm đặc biệt tới sức khỏe tâm thần tại trường đại học của mình. Và trong suốt nhiệm kỳ hỗ trợ sinh viên khác ở trường đại học, tôi đã hỗ trợ nhiều bạn vượt qua thử thách về mặt tinh thần của họ Tôi đã chứng kiến những sinh viên người Phi vật vã và không thể nói ra với ai. Thậm chí với kiến thức đã có và những câu chuyện như trên đây, tôi vẫn phải vật lộn, và không thể nói với ai mỗi khi phải đối mặt với cảm giác lo âu của chính mình tận sâu thẳm là nỗi sợ trở thành một kẻ điên. Tất cả mọi người nhưng đặc biệt là người Phi chúng tôi cần nhận ra rằng những đấu tranh tinh thần không hề làm giảm đi sự nam tính hay chấn thương tâm lý không hề làm chúng ta yếu đi. Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng như sức khỏe thể chất vậy. Chúng ta cần phải ngưng chịu đựng trong im lặng. Chúng ta phải ngưng châm biếm bệnh tật và ngưng tổn thương những người đang chịu đau đớn Hãy nói chuyện với bạn mình. Với những người bạn yêu thương. Với các chuyên gia sức khỏe. Hãy cứ mong manh. Với tất cả sự tự tin rằng bạn không hề đơn độc. Hãy nói nếu bạn đang gặp khó khăn. Thành thật với cảm xúc của chính mình không hề làm chúng ta yếu đuối; mà khiến chúng ta "người" hơn. Đã đến lúc chấm dứt sự coi thường vẫn gắn liền với bệnh về tâm thần. Lần tới nếu bạn nghe tới chữ "tâm thần", đừng liên hệ nó với một người điên. Hãy nghĩ tới tôi. (Vỗ tay) Cảm ơn các bạn. (Vỗ tay)