0:00:01.122,0:00:02.813
Năm vừa rồi...

0:00:02.837,0:00:04.040
thật thảm hại.

0:00:04.064,0:00:05.862
(Cười)

0:00:08.571,0:00:12.123
Đó là lần đầu tôi ăn món cơm Jollof [br]của người Nigeria.

0:00:12.147,0:00:13.729
(Cười)

0:00:14.616,0:00:17.475
Thật ra, một cách nghiêm túc mà nói,

0:00:17.499,0:00:20.313
tôi đã trải qua khá nhiều xáo trộn cá nhân.

0:00:21.235,0:00:23.416
Đối mặt với căng thẳng trầm trọng,

0:00:23.440,0:00:25.463
tôi đã phải chịu đựng[br]một nỗi lo sợ.

0:00:26.542,0:00:29.232
Có những ngày,[br]tôi chẳng thể làm được gì.

0:00:30.336,0:00:32.232
Lại có những ngày,

0:00:32.256,0:00:35.545
tôi chỉ muốn nằm trên giường và khóc.

0:00:36.658,0:00:41.907
Bác sĩ của tôi hỏi liệu tôi có muốn [br]nói chuyện với bác sĩ sức khỏe tâm thần

0:00:41.931,0:00:44.034
về nỗi lo sợ và sự căng thẳng của mình.

0:00:44.769,0:00:46.071
Sức khỏe tâm thần ư?

0:00:46.972,0:00:50.862
Tôi đã không nói năng gì và[br]lắc đầu quầy quậy để phản đối.

0:00:53.245,0:00:56.997
Tôi cảm thấy xấu hổ một cách sâu sắc.

0:00:58.413,0:01:01.851
Tôi cảm thấy sức nặng của sự sỉ nhục.

0:01:03.139,0:01:05.498
Tôi có một gia đình luôn yêu thương và [br]ủng hộ

0:01:05.522,0:01:07.829
và những người bạn vô cùng trung thành,

0:01:07.853,0:01:12.422
nhưng tôi vẫn không thể nào [br]tâm sự với một ai đó

0:01:12.446,0:01:14.476
về nỗi đau của mình.

0:01:16.004,0:01:20.471
Tôi cảm thấy ngạt thở [br]bởi sự cứng nhắc

0:01:20.495,0:01:22.785
của khái niệm nam tính [br]ở người châu Phi chúng tôi

0:01:23.765,0:01:25.880
"Mọi người có những vấn đề thực sự,[br]Sangu ạ.

0:01:25.904,0:01:27.359
Phấn chấn lên!"

0:01:28.956,0:01:30.937
Lần đầu tôi nghe đến[br]"sức khỏe tâm thần"

0:01:31.880,0:01:35.843
tôi đang là một học sinh nội trú [br]di cư từ Ghana

0:01:35.867,0:01:37.798
tới Peddie School tại New Jersey.

0:01:39.067,0:01:42.473
Tôi khi đó vừa trải qua[br]cú sốc tinh thần

0:01:42.497,0:01:45.050
do cùng lúc mất đi 7 người yêu thương[br]chỉ trong 1 tháng.

0:01:46.569,0:01:48.025
Y tá ở trường,

0:01:48.049,0:01:52.113
thực sự lo lắng cho tôi[br]-Chúa phù hộ cô ấy-

0:01:52.137,0:01:54.087
nên đã hỏi thăm [br]về sức khỏe tinh thần của tôi.

0:01:55.426,0:01:57.409
"Cô ấy thần kinh à?" [br]Tôi thầm nghĩ.

0:01:58.214,0:02:00.658
Cô ấy không biết tôi là [br]một người đàn ông Châu Phi sao?

0:02:00.682,0:02:01.696
(Cười lớn)

0:02:01.720,0:02:03.591
Như Okonkwo trong "Things Fall Apart",

0:02:03.615,0:02:08.356
đàn ông Châu Phi chúng tôi[br]không để ý hay thể hiện cảm xúc của mình.

0:02:08.971,0:02:10.662
Chúng tôi tự giải quyết vấn đề của mình

0:02:10.686,0:02:12.229
(Vỗ tay)

0:02:13.181,0:02:15.180
Chúng tôi tự giải quyết vấn đề.

0:02:15.204,0:02:19.975
Tôi gọi anh trai và cười nhạo [br]về những người "Oyibo" - người da trắng

0:02:19.999,0:02:21.856
và những căn bệnh kỳ quái của họ

0:02:21.880,0:02:25.118
trầm cảm, ADD và những thứ "kỳ quặc" khác

0:02:26.500,0:02:28.491
Lớn lên ở Tây Phi,

0:02:28.515,0:02:32.896
khi nói đến thuật ngữ "mental",[br]người ta nghĩ ngay tới một người điên

0:02:32.920,0:02:35.163
bẩn thỉu, tóc bù xù,

0:02:35.187,0:02:37.963
nửa trần truồng loăng quăng trên phố.

0:02:39.084,0:02:40.904
Chúng ta đều biết người đàn ông này

0:02:40.928,0:02:43.209
Bố mẹ vẫn cảnh báo chúng ta về hắn

0:02:43.820,0:02:45.365
"Mẹ ơi mẹ, tại sao ông ấy điên?"

0:02:45.389,0:02:46.601
"Nghiện đấy!

0:02:46.625,0:02:49.014
Nếu con dám ngó ngàng tới thuốc phiện,[br]con sẽ như ông ta."

0:02:49.038,0:02:50.227
(Cười)

0:02:50.980,0:02:53.045
Bạn mắc viêm phổi,

0:02:53.069,0:02:55.601
mẹ bạn sẽ hối hả đưa bạn [br]tới bệnh viện gần nhất

0:02:55.625,0:02:57.007
để chữa trị.

0:02:58.090,0:03:00.706
Nhưng nếu là trầm cảm,

0:03:01.458,0:03:04.860
mục sư ở khu vực bạn sống [br]sẽ thực hiện đuổi tà

0:03:04.884,0:03:06.728
và đổ lỗi cho phù thủy ở ngôi làng.

0:03:07.298,0:03:10.198
Theo Tổ chức Y tế Thế giới,

0:03:10.222,0:03:13.280
sức khỏe tâm thần là khả năng đối chọi

0:03:13.304,0:03:15.003
với những căng thẳng thường ngày [br]trong cuộc sống

0:03:15.921,0:03:19.364
để làm việc năng suất và hiệu quả

0:03:19.388,0:03:23.015
và để có thể[br]đóng góp cho cộng đồng.

0:03:23.501,0:03:30.113
Sức khỏe tâm thần bao gồm sự phát triển[br]cảm xúc, tâm lý và xã hội của mỗi người.

0:03:30.856,0:03:35.616
Trên thế giới hiện có 75%[br]ca mắc bệnh lý tâm thần

0:03:35.640,0:03:38.274
được tìm thấy ở các nước kém phát triển.

0:03:38.298,0:03:40.130
Song, hầu hết các chính phủ châu Phi

0:03:40.154,0:03:44.361
không đầu tư quá 1% ngân sách [br]chăm sóc sức khỏe

0:03:44.385,0:03:45.661
vào lĩnh vực sức khỏe tâm thần.

0:03:46.681,0:03:47.861
Tệ hơn nữa,

0:03:47.885,0:03:52.004
đội ngũ bác sĩ tâm lý ở châu Phi[br]hiện thiếu hụt trầm trọng.

0:03:52.836,0:03:57.119
Ví dụ như Nigeria,[br]chỉ có khoảng 200 bác sĩ

0:03:57.812,0:04:00.833
khi mà dân số đạt mức 200 triệu người.

0:04:02.422,0:04:03.891
Và trên toàn bộ Châu Phi,

0:04:03.915,0:04:07.818
90% dân số không được tiếp cận điều trị.

0:04:08.681,0:04:10.434
Hậu quả là,

0:04:10.458,0:04:13.462
chúng tôi chịu đựng sự cô độc,

0:04:13.486,0:04:15.930
im lặng vì hổ thẹn.

0:04:17.498,0:04:22.173
Chúng tôi, những người Phi,[br]thường nhìn nhận sức khỏe tâm thần với khoảng cách,

0:04:22.844,0:04:24.046
sự thờ ơ,

0:04:24.535,0:04:25.713
một chút tội lỗi,

0:04:26.134,0:04:27.340
sợ hãi,

0:04:27.934,0:04:29.220
và giận dữ.

0:04:30.309,0:04:34.986
Trong một nghiên cứu bởi Arboleda-Flórez,

0:04:35.010,0:04:38.668
trực tiếp đưa ra câu hỏi[br]"Đâu là nguyên nhân của bệnh lý tâm thần?"

0:04:39.667,0:04:44.951
34% người Nigeria được khảo sát[br]đã trả lời do dùng thuốc sai cách;

0:04:46.340,0:04:51.524
19% nói rằng do thần thánh[br]và ý chí của Chúa.

0:04:51.548,0:04:52.853
(Cười lớn)

0:04:53.450,0:04:54.908
12%,

0:04:56.130,0:04:58.896
cho rằng liên quan đến phù thủy[br]và bị ám hồn.

0:04:59.796,0:05:04.356
Rất ít người biết đến[br]nguyên nhân thực sự của bệnh lý tâm thần,

0:05:04.380,0:05:06.026
như di truyền,

0:05:06.050,0:05:07.986
địa vị kinh tế xã hội,

0:05:08.010,0:05:09.605
chiến tranh,

0:05:09.629,0:05:11.042
bất đồng

0:05:11.066,0:05:12.581
hoặc do mất mát người thân.

0:05:14.009,0:05:16.896
Sự kỳ thị bệnh lý tâm thần

0:05:16.920,0:05:21.386
thường gây ra hiện tượng tẩy chay[br]và ác quỷ hóa những người bệnh.

0:05:22.435,0:05:26.431
Phóng viên ảnh Robin Hammond[br]đã ghi lại tư liệu về sự ngược đãi này...

0:05:26.455,0:05:27.848
ở Uganda,

0:05:28.845,0:05:30.174
ở Somalia,

0:05:31.269,0:05:33.098
và ở đây, Nigeria.

0:05:35.554,0:05:36.896
Đối với tôi,

0:05:38.057,0:05:40.376
nỗi sợ hãi là một điều cá nhân.

0:05:42.122,0:05:43.751
Vào năm 2009,

0:05:44.796,0:05:47.902
tôi nhận được một cuộc gọi điên rồ[br]lúc nửa đêm.

0:05:49.359,0:05:51.707
Người bạn thân nhất của tôi

0:05:51.731,0:05:56.870
một chàng trai trẻ hiện đại, thông minh, [br]trầm tĩnh, thu hút

0:05:56.894,0:05:59.045
được chẩn đoán mắc tâm thần phân liệt.

0:06:00.604,0:06:05.022
Tôi đã chứng kiến một vài người bạn [br]từ thuở thơ ấu giật lùi lại.

0:06:07.316,0:06:08.839
Tôi nghe tiếng cười khúc khích.

0:06:09.628,0:06:11.220
Tôi nghe cả những tiếng thì thầm.

0:06:12.186,0:06:14.416
"Cậu đã nghe chuyện nó bị điên chưa?"

0:06:15.275,0:06:17.805
(Kru English) "Nó bị điên rồi!"

0:06:17.849,0:06:22.169
Những nhận xét xúc phạm, tự hạ phẩm giá [br]về tình trạng của người bạn ấy

0:06:22.193,0:06:26.170
những từ ngữ chúng ta sẽ chẳng bao giờ[br]nói với một người mắc ung thư

0:06:26.194,0:06:27.954
hoặc với bệnh nhân sốt rét.

0:06:28.664,0:06:32.343
Thế nhưng, bằng cách nào đó,[br]mỗi khi nhắc tới bệnh tâm thần,

0:06:32.367,0:06:35.417
sự thiếu hiểu biết của chúng ta[br]đã tước mất toàn bộ sự cảm thông

0:06:36.719,0:06:40.888
Tôi đứng về phía bạn mình[br]khi những người xung quanh cô lập anh ấy

0:06:42.160,0:06:44.492
tình bạn của chúng tôi không hề dao động

0:06:45.848,0:06:48.927
Lẳng lặng, tôi bắt đầu hứng thú[br]với sức khỏe tâm thần.

0:06:49.874,0:06:52.506
Được truyền cảm hứng từ [br]hoàn cảnh khó khăn của bạn mình

0:06:52.530,0:06:55.853
tôi đã giúp thành lập hội sinh viên [br]có quan tâm đặc biệt tới sức khỏe tâm thần

0:06:55.877,0:06:57.532
tại trường đại học của mình.

0:06:57.556,0:07:00.933
Và trong suốt nhiệm kỳ hỗ trợ sinh viên khác [br]ở trường đại học,

0:07:00.957,0:07:04.919
tôi đã hỗ trợ nhiều bạn[br]vượt qua thử thách về mặt tinh thần của họ

0:07:05.451,0:07:07.966
Tôi đã chứng kiến [br]những sinh viên người Phi vật vã

0:07:07.990,0:07:09.827
và không thể nói ra với ai.

0:07:10.746,0:07:14.742
Thậm chí với kiến thức đã có[br]và những câu chuyện như trên đây,

0:07:14.766,0:07:16.752
tôi vẫn phải vật lộn,

0:07:16.776,0:07:21.349
và không thể nói với ai mỗi khi phải[br]đối mặt với cảm giác lo âu của chính mình

0:07:21.373,0:07:25.335
tận sâu thẳm là nỗi sợ [br]trở thành một kẻ điên.

0:07:27.915,0:07:29.113
Tất cả mọi người

0:07:29.878,0:07:32.065
nhưng đặc biệt là người Phi chúng tôi

0:07:32.955,0:07:38.862
cần nhận ra rằng những đấu tranh tinh thần[br]không hề làm giảm đi sự nam tính

0:07:38.886,0:07:41.777
hay chấn thương tâm lý không hề[br]làm chúng ta yếu đi.

0:07:42.936,0:07:47.645
Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng[br]như sức khỏe thể chất vậy.

0:07:48.583,0:07:52.986
Chúng ta cần phải ngưng chịu đựng[br]trong im lặng.

0:07:54.119,0:07:57.577
Chúng ta phải ngưng châm biếm bệnh tật

0:07:57.601,0:07:59.807
và ngưng tổn thương những người [br]đang chịu đau đớn

0:08:01.579,0:08:03.038
Hãy nói chuyện với bạn mình.

0:08:04.014,0:08:05.590
Với những người bạn yêu thương.

0:08:06.574,0:08:08.339
Với các chuyên gia sức khỏe.

0:08:09.617,0:08:10.895
Hãy cứ mong manh.

0:08:11.795,0:08:13.672
Với tất cả sự tự tin

0:08:14.515,0:08:17.042
rằng bạn không hề đơn độc.

0:08:18.191,0:08:20.371
Hãy nói nếu bạn đang gặp khó khăn.

0:08:22.594,0:08:26.121
Thành thật với cảm xúc của chính mình

0:08:26.145,0:08:27.804
không hề làm chúng ta yếu đuối;

0:08:28.809,0:08:30.352
mà khiến chúng ta "người" hơn.

0:08:31.679,0:08:36.225
Đã đến lúc chấm dứt sự coi thường[br]vẫn gắn liền với bệnh về tâm thần.

0:08:37.110,0:08:40.521
Lần tới nếu bạn nghe tới chữ "tâm thần",

0:08:41.408,0:08:43.403
đừng liên hệ nó với một người điên.

0:08:44.343,0:08:45.552
Hãy nghĩ tới tôi.

0:08:45.976,0:08:47.900
(Vỗ tay)

0:08:47.924,0:08:49.207
Cảm ơn các bạn.

0:08:49.231,0:08:53.223
(Vỗ tay)