1
00:00:01,122 --> 00:00:02,813
Năm vừa rồi...

2
00:00:02,837 --> 00:00:04,040
thật thảm hại.

3
00:00:04,064 --> 00:00:05,862
(Cười)

4
00:00:08,571 --> 00:00:12,123
Đó là lần đầu tôi ăn món cơm Jollof 
của người Nigeria.

5
00:00:12,147 --> 00:00:13,729
(Cười)

6
00:00:14,616 --> 00:00:17,475
Thật ra, một cách nghiêm túc mà nói,

7
00:00:17,499 --> 00:00:20,313
tôi đã trải qua khá nhiều xáo trộn cá nhân.

8
00:00:21,235 --> 00:00:23,416
Đối mặt với căng thẳng trầm trọng,

9
00:00:23,440 --> 00:00:25,463
tôi đã phải chịu đựng
một nỗi lo sợ.

10
00:00:26,542 --> 00:00:29,232
Có những ngày,
tôi chẳng thể làm được gì.

11
00:00:30,336 --> 00:00:32,232
Lại có những ngày,

12
00:00:32,256 --> 00:00:35,545
tôi chỉ muốn nằm trên giường và khóc.

13
00:00:36,658 --> 00:00:41,907
Bác sĩ của tôi hỏi liệu tôi có muốn 
nói chuyện với bác sĩ sức khỏe tâm thần

14
00:00:41,931 --> 00:00:44,034
về nỗi lo sợ và sự căng thẳng của mình.

15
00:00:44,769 --> 00:00:46,071
Sức khỏe tâm thần ư?

16
00:00:46,972 --> 00:00:50,862
Tôi đã không nói năng gì và
lắc đầu quầy quậy để phản đối.

17
00:00:53,245 --> 00:00:56,997
Tôi cảm thấy xấu hổ một cách sâu sắc.

18
00:00:58,413 --> 00:01:01,851
Tôi cảm thấy sức nặng của sự sỉ nhục.

19
00:01:03,139 --> 00:01:05,498
Tôi có một gia đình luôn yêu thương và 
ủng hộ

20
00:01:05,522 --> 00:01:07,829
và những người bạn vô cùng trung thành,

21
00:01:07,853 --> 00:01:12,422
nhưng tôi vẫn không thể nào 
tâm sự với một ai đó

22
00:01:12,446 --> 00:01:14,476
về nỗi đau của mình.

23
00:01:16,004 --> 00:01:20,471
Tôi cảm thấy ngạt thở 
bởi sự cứng nhắc

24
00:01:20,495 --> 00:01:22,785
của khái niệm nam tính 
ở người châu Phi chúng tôi

25
00:01:23,765 --> 00:01:25,880
"Mọi người có những vấn đề thực sự,
Sangu ạ.

26
00:01:25,904 --> 00:01:27,359
Phấn chấn lên!"

27
00:01:28,956 --> 00:01:30,937
Lần đầu tôi nghe đến
"sức khỏe tâm thần"

28
00:01:31,880 --> 00:01:35,843
tôi đang là một học sinh nội trú 
di cư từ Ghana

29
00:01:35,867 --> 00:01:37,798
tới Peddie School tại New Jersey.

30
00:01:39,067 --> 00:01:42,473
Tôi khi đó vừa trải qua
cú sốc tinh thần

31
00:01:42,497 --> 00:01:45,050
do cùng lúc mất đi 7 người yêu thương
chỉ trong 1 tháng.

32
00:01:46,569 --> 00:01:48,025
Y tá ở trường,

33
00:01:48,049 --> 00:01:52,113
thực sự lo lắng cho tôi
-Chúa phù hộ cô ấy-

34
00:01:52,137 --> 00:01:54,087
nên đã hỏi thăm 
về sức khỏe tinh thần của tôi.

35
00:01:55,426 --> 00:01:57,409
"Cô ấy thần kinh à?" 
Tôi thầm nghĩ.

36
00:01:58,214 --> 00:02:00,658
Cô ấy không biết tôi là 
một người đàn ông Châu Phi sao?

37
00:02:00,682 --> 00:02:01,696
(Cười lớn)

38
00:02:01,720 --> 00:02:03,591
Như Okonkwo trong "Things Fall Apart",

39
00:02:03,615 --> 00:02:08,356
đàn ông Châu Phi chúng tôi
không để ý hay thể hiện cảm xúc của mình.

40
00:02:08,971 --> 00:02:10,662
Chúng tôi tự giải quyết vấn đề của mình

41
00:02:10,686 --> 00:02:12,229
(Vỗ tay)

42
00:02:13,181 --> 00:02:15,180
Chúng tôi tự giải quyết vấn đề.

43
00:02:15,204 --> 00:02:19,975
Tôi gọi anh trai và cười nhạo 
về những người "Oyibo" - người da trắng

44
00:02:19,999 --> 00:02:21,856
và những căn bệnh kỳ quái của họ

45
00:02:21,880 --> 00:02:25,118
trầm cảm, ADD và những thứ "kỳ quặc" khác

46
00:02:26,500 --> 00:02:28,491
Lớn lên ở Tây Phi,

47
00:02:28,515 --> 00:02:32,896
khi nói đến thuật ngữ "mental",
người ta nghĩ ngay tới một người điên

48
00:02:32,920 --> 00:02:35,163
bẩn thỉu, tóc bù xù,

49
00:02:35,187 --> 00:02:37,963
nửa trần truồng loăng quăng trên phố.

50
00:02:39,084 --> 00:02:40,904
Chúng ta đều biết người đàn ông này

51
00:02:40,928 --> 00:02:43,209
Bố mẹ vẫn cảnh báo chúng ta về hắn

52
00:02:43,820 --> 00:02:45,365
"Mẹ ơi mẹ, tại sao ông ấy điên?"

53
00:02:45,389 --> 00:02:46,601
"Nghiện đấy!

54
00:02:46,625 --> 00:02:49,014
Nếu con dám ngó ngàng tới thuốc phiện,
con sẽ như ông ta."

55
00:02:49,038 --> 00:02:50,227
(Cười)

56
00:02:50,980 --> 00:02:53,045
Bạn mắc viêm phổi,

57
00:02:53,069 --> 00:02:55,601
mẹ bạn sẽ hối hả đưa bạn 
tới bệnh viện gần nhất

58
00:02:55,625 --> 00:02:57,007
để chữa trị.

59
00:02:58,090 --> 00:03:00,706
Nhưng nếu là trầm cảm,

60
00:03:01,458 --> 00:03:04,860
mục sư ở khu vực bạn sống 
sẽ thực hiện đuổi tà

61
00:03:04,884 --> 00:03:06,728
và đổ lỗi cho phù thủy ở ngôi làng.

62
00:03:07,298 --> 00:03:10,198
Theo Tổ chức Y tế Thế giới,

63
00:03:10,222 --> 00:03:13,280
sức khỏe tâm thần là khả năng đối chọi

64
00:03:13,304 --> 00:03:15,003
với những căng thẳng thường ngày 
trong cuộc sống

65
00:03:15,921 --> 00:03:19,364
để làm việc năng suất và hiệu quả

66
00:03:19,388 --> 00:03:23,015
và để có thể
đóng góp cho cộng đồng.

67
00:03:23,501 --> 00:03:30,113
Sức khỏe tâm thần bao gồm sự phát triển
cảm xúc, tâm lý và xã hội của mỗi người.

68
00:03:30,856 --> 00:03:35,616
Trên thế giới hiện có 75%
ca mắc bệnh lý tâm thần

69
00:03:35,640 --> 00:03:38,274
được tìm thấy ở các nước kém phát triển.

70
00:03:38,298 --> 00:03:40,130
Song, hầu hết các chính phủ châu Phi

71
00:03:40,154 --> 00:03:44,361
không đầu tư quá 1% ngân sách 
chăm sóc sức khỏe

72
00:03:44,385 --> 00:03:45,661
vào lĩnh vực sức khỏe tâm thần.

73
00:03:46,681 --> 00:03:47,861
Tệ hơn nữa,

74
00:03:47,885 --> 00:03:52,004
đội ngũ bác sĩ tâm lý ở châu Phi
hiện thiếu hụt trầm trọng.

75
00:03:52,836 --> 00:03:57,119
Ví dụ như Nigeria,
chỉ có khoảng 200 bác sĩ

76
00:03:57,812 --> 00:04:00,833
khi mà dân số đạt mức 200 triệu người.

77
00:04:02,422 --> 00:04:03,891
Và trên toàn bộ Châu Phi,

78
00:04:03,915 --> 00:04:07,818
90% dân số không được tiếp cận điều trị.

79
00:04:08,681 --> 00:04:10,434
Hậu quả là,

80
00:04:10,458 --> 00:04:13,462
chúng tôi chịu đựng sự cô độc,

81
00:04:13,486 --> 00:04:15,930
im lặng vì hổ thẹn.

82
00:04:17,498 --> 00:04:22,173
Chúng tôi, những người Phi,
thường nhìn nhận sức khỏe tâm thần với khoảng cách,

83
00:04:22,844 --> 00:04:24,046
sự thờ ơ,

84
00:04:24,535 --> 00:04:25,713
một chút tội lỗi,

85
00:04:26,134 --> 00:04:27,340
sợ hãi,

86
00:04:27,934 --> 00:04:29,220
và giận dữ.

87
00:04:30,309 --> 00:04:34,986
Trong một nghiên cứu bởi Arboleda-Flórez,

88
00:04:35,010 --> 00:04:38,668
trực tiếp đưa ra câu hỏi
"Đâu là nguyên nhân của bệnh lý tâm thần?"

89
00:04:39,667 --> 00:04:44,951
34% người Nigeria được khảo sát
đã trả lời do dùng thuốc sai cách;

90
00:04:46,340 --> 00:04:51,524
19% nói rằng do thần thánh
và ý chí của Chúa.

91
00:04:51,548 --> 00:04:52,853
(Cười lớn)

92
00:04:53,450 --> 00:04:54,908
12%,

93
00:04:56,130 --> 00:04:58,896
cho rằng liên quan đến phù thủy
và bị ám hồn.

94
00:04:59,796 --> 00:05:04,356
Rất ít người biết đến
nguyên nhân thực sự của bệnh lý tâm thần,

95
00:05:04,380 --> 00:05:06,026
như di truyền,

96
00:05:06,050 --> 00:05:07,986
địa vị kinh tế xã hội,

97
00:05:08,010 --> 00:05:09,605
chiến tranh,

98
00:05:09,629 --> 00:05:11,042
bất đồng

99
00:05:11,066 --> 00:05:12,581
hoặc do mất mát người thân.

100
00:05:14,009 --> 00:05:16,896
Sự kỳ thị bệnh lý tâm thần

101
00:05:16,920 --> 00:05:21,386
thường gây ra hiện tượng tẩy chay
và ác quỷ hóa những người bệnh.

102
00:05:22,435 --> 00:05:26,431
Phóng viên ảnh Robin Hammond
đã ghi lại tư liệu về sự ngược đãi này...

103
00:05:26,455 --> 00:05:27,848
ở Uganda,

104
00:05:28,845 --> 00:05:30,174
ở Somalia,

105
00:05:31,269 --> 00:05:33,098
và ở đây, Nigeria.

106
00:05:35,554 --> 00:05:36,896
Đối với tôi,

107
00:05:38,057 --> 00:05:40,376
nỗi sợ hãi là một điều cá nhân.

108
00:05:42,122 --> 00:05:43,751
Vào năm 2009,

109
00:05:44,796 --> 00:05:47,902
tôi nhận được một cuộc gọi điên rồ
lúc nửa đêm.

110
00:05:49,359 --> 00:05:51,707
Người bạn thân nhất của tôi

111
00:05:51,731 --> 00:05:56,870
một chàng trai trẻ hiện đại, thông minh, 
trầm tĩnh, thu hút

112
00:05:56,894 --> 00:05:59,045
được chẩn đoán mắc tâm thần phân liệt.

113
00:06:00,604 --> 00:06:05,022
Tôi đã chứng kiến một vài người bạn 
từ thuở thơ ấu giật lùi lại.

114
00:06:07,316 --> 00:06:08,839
Tôi nghe tiếng cười khúc khích.

115
00:06:09,628 --> 00:06:11,220
Tôi nghe cả những tiếng thì thầm.

116
00:06:12,186 --> 00:06:14,416
"Cậu đã nghe chuyện nó bị điên chưa?"

117
00:06:15,275 --> 00:06:17,805
(Kru English) "Nó bị điên rồi!"

118
00:06:17,849 --> 00:06:22,169
Những nhận xét xúc phạm, tự hạ phẩm giá 
về tình trạng của người bạn ấy

119
00:06:22,193 --> 00:06:26,170
những từ ngữ chúng ta sẽ chẳng bao giờ
nói với một người mắc ung thư

120
00:06:26,194 --> 00:06:27,954
hoặc với bệnh nhân sốt rét.

121
00:06:28,664 --> 00:06:32,343
Thế nhưng, bằng cách nào đó,
mỗi khi nhắc tới bệnh tâm thần,

122
00:06:32,367 --> 00:06:35,417
sự thiếu hiểu biết của chúng ta
đã tước mất toàn bộ sự cảm thông

123
00:06:36,719 --> 00:06:40,888
Tôi đứng về phía bạn mình
khi những người xung quanh cô lập anh ấy

124
00:06:42,160 --> 00:06:44,492
tình bạn của chúng tôi không hề dao động

125
00:06:45,848 --> 00:06:48,927
Lẳng lặng, tôi bắt đầu hứng thú
với sức khỏe tâm thần.

126
00:06:49,874 --> 00:06:52,506
Được truyền cảm hứng từ 
hoàn cảnh khó khăn của bạn mình

127
00:06:52,530 --> 00:06:55,853
tôi đã giúp thành lập hội sinh viên 
có quan tâm đặc biệt tới sức khỏe tâm thần

128
00:06:55,877 --> 00:06:57,532
tại trường đại học của mình.

129
00:06:57,556 --> 00:07:00,933
Và trong suốt nhiệm kỳ hỗ trợ sinh viên khác 
ở trường đại học,

130
00:07:00,957 --> 00:07:04,919
tôi đã hỗ trợ nhiều bạn
vượt qua thử thách về mặt tinh thần của họ

131
00:07:05,451 --> 00:07:07,966
Tôi đã chứng kiến 
những sinh viên người Phi vật vã

132
00:07:07,990 --> 00:07:09,827
và không thể nói ra với ai.

133
00:07:10,746 --> 00:07:14,742
Thậm chí với kiến thức đã có
và những câu chuyện như trên đây,

134
00:07:14,766 --> 00:07:16,752
tôi vẫn phải vật lộn,

135
00:07:16,776 --> 00:07:21,349
và không thể nói với ai mỗi khi phải
đối mặt với cảm giác lo âu của chính mình

136
00:07:21,373 --> 00:07:25,335
tận sâu thẳm là nỗi sợ 
trở thành một kẻ điên.

137
00:07:27,915 --> 00:07:29,113
Tất cả mọi người

138
00:07:29,878 --> 00:07:32,065
nhưng đặc biệt là người Phi chúng tôi

139
00:07:32,955 --> 00:07:38,862
cần nhận ra rằng những đấu tranh tinh thần
không hề làm giảm đi sự nam tính

140
00:07:38,886 --> 00:07:41,777
hay chấn thương tâm lý không hề
làm chúng ta yếu đi.

141
00:07:42,936 --> 00:07:47,645
Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng
như sức khỏe thể chất vậy.

142
00:07:48,583 --> 00:07:52,986
Chúng ta cần phải ngưng chịu đựng
trong im lặng.

143
00:07:54,119 --> 00:07:57,577
Chúng ta phải ngưng châm biếm bệnh tật

144
00:07:57,601 --> 00:07:59,807
và ngưng tổn thương những người 
đang chịu đau đớn

145
00:08:01,579 --> 00:08:03,038
Hãy nói chuyện với bạn mình.

146
00:08:04,014 --> 00:08:05,590
Với những người bạn yêu thương.

147
00:08:06,574 --> 00:08:08,339
Với các chuyên gia sức khỏe.

148
00:08:09,617 --> 00:08:10,895
Hãy cứ mong manh.

149
00:08:11,795 --> 00:08:13,672
Với tất cả sự tự tin

150
00:08:14,515 --> 00:08:17,042
rằng bạn không hề đơn độc.

151
00:08:18,191 --> 00:08:20,371
Hãy nói nếu bạn đang gặp khó khăn.

152
00:08:22,594 --> 00:08:26,121
Thành thật với cảm xúc của chính mình

153
00:08:26,145 --> 00:08:27,804
không hề làm chúng ta yếu đuối;

154
00:08:28,809 --> 00:08:30,352
mà khiến chúng ta "người" hơn.

155
00:08:31,679 --> 00:08:36,225
Đã đến lúc chấm dứt sự coi thường
vẫn gắn liền với bệnh về tâm thần.

156
00:08:37,110 --> 00:08:40,521
Lần tới nếu bạn nghe tới chữ "tâm thần",

157
00:08:41,408 --> 00:08:43,403
đừng liên hệ nó với một người điên.

158
00:08:44,343 --> 00:08:45,552
Hãy nghĩ tới tôi.

159
00:08:45,976 --> 00:08:47,900
(Vỗ tay)

160
00:08:47,924 --> 00:08:49,207
Cảm ơn các bạn.

161
00:08:49,231 --> 00:08:53,223
(Vỗ tay)