< Return to Video

Historia kontra Krzysztof Kolumb - Alex Gendler

  • 0:07 - 0:10
    Wielu ludzi w USA i Ameryce Południowej
  • 0:10 - 0:15
    wyrosło w tradycji upamiętniającej
    podróż Krzysztofa Kolumba.
  • 0:15 - 0:18
    Ale czy Kolumb był nieustraszonym
    odkrywcą, który połączył dwa światy,
  • 0:18 - 0:20
    czy bezlitosnym kolonialistą?
  • 0:23 - 0:26
    I w końcu: czy Kolumb naprawdę
    odkrył Amerykę?
  • 0:26 - 0:31
    Nadszedł czas, aby postawić Kolumba
    przed sądem.
  • 0:32 - 0:34
    Spokój, spokój!
  • 0:34 - 0:37
    Czy ja w ogóle powinienem dziś pracować?
  • 0:37 - 0:38
    (chrząka)
  • 0:38 - 0:39
    - Tak, Wysoki Sądzie.
  • 0:39 - 0:44
    Od roku 1702, Dzień Kolumba
    świętuje się w wielu częściach USA
  • 0:44 - 0:47
    12 października, czyli dokładnie
    w rocznicę odkrycia Ameryki.
  • 0:47 - 0:51
    Ale, chociaż w 1934 r. święto
    zostało uznane za oficjalne,
  • 0:51 - 0:55
    poszczególne stany nie są zobowiązane,
    żeby je obchodzić.
  • 0:55 - 0:58
    Tylko w 23 stanach
    zamyka się w ten dzień urzędy,
  • 0:58 - 1:00
    a coraz więcej stanów w ogóle
    go nie obchodzi.
  • 1:00 - 1:02
    (chrząka)
  • 1:02 - 1:03
    - Wielka szkoda.
  • 1:03 - 1:06
    W latach 70. przeniesiono je
    na 2. poniedziałek października,
  • 1:06 - 1:09
    żeby dać ludziom
    długi weekend.
  • 1:09 - 1:12
    Coś mi się wydaje, że
    po prostu nie lubicie świętować.
  • 1:12 - 1:14
    - Hm, a co my właściwie świętujemy?
  • 1:14 - 1:17
    - Wysoki Sądzie, przecież
    każdy uczył się o tym w szkole.
  • 1:17 - 1:21
    Krzysztof Kolumb przekonał króla
    Hiszpanii, żeby wysłał go z misją
  • 1:21 - 1:23
    znalezienia lepszej
    drogi handlowej do Indii.
  • 1:23 - 1:27
    Nie chciał podążąc lądem na wschód,
    ale płynąć na zachód, dookoła świata.
  • 1:27 - 1:31
    Wszyscy twierdzili, że zwariował,
    bo ciągle myśleli, że ziemia jest płaska.
  • 1:31 - 1:33
    Ale on wiedział, co robi.
  • 1:33 - 1:36
    Kiedy w 1492 r. przepłynął
    wielki ocean,
  • 1:36 - 1:38
    znalazł coś o wiele lepszego
    niż Indie:
  • 1:38 - 1:41
    znalazł całkiem nowy kontynent.
  • 1:41 - 1:42
    - Bzdury!
  • 1:42 - 1:47
    Ludzie nauki już od Arystotelesa
    wiedzieli, że ziemia jest okrągła.
  • 1:47 - 1:50
    Po drugie, Kolumb
    niczego nie odkrył.
  • 1:50 - 1:53
    Ludzie żyli na tym kontynencie
    od wieków,
  • 1:53 - 1:55
    a Kolumb nie dotarł tam jako pierwszy
    Europejczyk.
  • 1:55 - 2:00
    Wikingowie założyli Nową Fundlandię
    prawie 500 lat wcześniej.
  • 2:00 - 2:03
    - Serio? To czemu nie nosimy
    teraz tych ich rogatych hełmów?
  • 2:03 - 2:05
    - Właściwie oni wcale ich nie nosili.
  • 2:05 - 2:07
    (chrząka)
  • 2:07 - 2:10
    - Kogo w sumie obchodzi, co jacyś
    Wikingowie robili i kiedy?
  • 2:10 - 2:13
    Ich osady nie przetrwały,
    w przeciwieństwie do osad Kolumba.
  • 2:13 - 2:16
    A wiadomość o ziemi, którą odkrył,
    rozeszła się po całej Europie
  • 2:16 - 2:20
    i stała się inspiracją dla nowych
    odkrywców i osadników.
  • 2:20 - 2:24
    Bez niego nie byłoby nas tutaj.
  • 2:24 - 2:29
    - I właśnie przez niego nie ma tu teraz
    milionów rdzennych Amerykanów.
  • 2:29 - 2:32
    Czy wiecie, co zrobił Kolumb
    w zakładanych koloniach?
  • 2:32 - 2:35
    Pierwszego napotkanego mieszkańca
    zamknął w więzieniu,
  • 2:35 - 2:41
    a w swoim dzienniku napisał jak łatwo
    podbije i zniewoli ich wszystkich.
  • 2:41 - 2:45
    - Daj spokój, przecież wszyscy wtedy
    walczyli ze wszystkimi!
  • 2:45 - 2:46
    Nawet sami tubylcy
    powiedzieli Kolumbowi,
  • 2:46 - 2:50
    że inne plemię najeżdża ich ziemie
    i bierze jeńców.
  • 2:50 - 2:53
    - Tak, ale te walki
    nie były częste i miały niewielki zasięg.
  • 2:53 - 2:56
    Na pewno nie przyczyniły się
    do wybicia 90% populacji.
  • 2:56 - 3:00
    - Hm, a w zasadzie, to czemu to całe
    święto Kolumba jest dla was tak ważne?
  • 3:00 - 3:03
    - Wysoki Sądzie, podróż Kolumba
    była inspiracją
  • 3:03 - 3:06
    dla ludzi, którzy w Europie
    walczyli o przetrwanie.
  • 3:06 - 3:08
    Była symbolem wolności,
    szansą na nowy start.
  • 3:08 - 3:11
    Jego odkrycie dało naszym przodkom
  • 3:11 - 3:16
    szansę na zbudowanie lepszego życia
    dla ich dzieci.
  • 3:16 - 3:19
    Czy nie zasługujemy na bohatera,
    który będzie nam przypominał,
  • 3:19 - 3:23
    że nasz kraj został zbudowany
    na wysiłkach imigrantów?
  • 3:23 - 3:25
    - A co z cierpieniem
    rdzennych Amerykanów,
  • 3:25 - 3:28
    którzy zostali wymordowani,
    albo zepchnięci do rezerwatów?
  • 3:28 - 3:33
    Których potomkowie nadal są
    dyskryminowani i żyją w biedzie?
  • 3:33 - 3:36
    Jak możemy czynić bohaterem człowieka,
    który spowodował tak wiele cierpienia?
  • 3:36 - 3:39
    - Ależ to już histora! Nie można
    oceniać człowieka z XV w
  • 3:39 - 3:41
    według współczesnych wartości.
  • 3:41 - 3:43
    Wtedy wierzono,
    że szerzenie chrześcijaństwa
  • 3:43 - 3:47
    i zdobyczy cywilizacyjnych
    jest ich moralnym obowiązkiem.
  • 3:47 - 3:50
    - Kolumb nie dorastał
    nawet do ówczesnych standardow.
  • 3:50 - 3:53
    Kiedy zarządzał Hispaniolą, totrurował
    i ranił tubylców
  • 3:53 - 3:56
    za to, że nie dostarczali mu
    wytarczająco dużo złota.
  • 3:56 - 4:00
    Sprzedawał też 9-cio letnie dziewczynki
    jako seksualne niewolnice.
  • 4:00 - 4:03
    Był okrutny nawet dla innych kolonistów,
    którymi rządził.
  • 4:03 - 4:07
    W końcu obalili go
    i wtrącili do więzienia.
  • 4:07 - 4:09
    Bartolomé de las Casas,
    który przybył na wyspę
  • 4:09 - 4:11
    jako misjonarz,
    napisał:
  • 4:11 - 4:20
    "Od 1494 do 1508 w bitwach,
    kopalniach i niewoli zginęło 3mln ludzi.
  • 4:20 - 4:23
    Któż spośród przyszłych pokoleń
    w to uwierzy?"
  • 4:23 - 4:26
    - Ja raczej nie wierzę w te liczby.
  • 4:26 - 4:29
    - Cóż, a czy nie istnieją inne sposoby
    obchodzenia tego święta?
  • 4:29 - 4:31
    - W niektórych krajach
    Ameryki Południowej
  • 4:31 - 4:36
    świętuje się Día de la Raza. Też wypada
    12 października,
  • 4:36 - 4:39
    ale obchodzi się je jako dzień
    kultury Indian,
  • 4:39 - 4:42
    która przetrwała okres kolonialny.
  • 4:42 - 4:45
    W niektórych stanach USA
    nazwa również została zmieniona
  • 4:45 - 4:47
    na Native American Day
    i Indigenous People's Day
  • 4:47 - 4:49
    (Dzień Rdzennych Amerykanów).
  • 4:49 - 4:51
    Różnią się też obchody.
  • 4:51 - 4:53
    - Może po prostu zmienić nazwę,
    skoro mamy z nią problem?
  • 4:53 - 4:56
    - Niemożliwe, przecież chodzi o tradycję.
  • 4:56 - 4:59
    Zwykli ludzie potrzebują bohaterów
    i mitów, które ich tworzą.
  • 4:59 - 5:03
    Czy nie możemy po prostu świętować,
    tak jak to robiliśmy już od 100 lat
  • 5:03 - 5:06
    i nie mieszać w to poważnej nauki?
  • 5:06 - 5:09
    Przecież nie świętujemy masowych mordów!
  • 5:09 - 5:12
    - Tradycje zmieniają się i to,
    w jaki sposób je celebrujemy,
  • 5:12 - 5:15
    dużo mówi o naszych wartościach.
  • 5:15 - 5:22
    - Wolny dzień dla zmęczonego sędziego
    raczej nie jest dla was wartością.
  • 5:22 - 5:25
    Tradycje i święta są ważnymi elementami
    każdej kultury.
  • 5:25 - 5:27
    Ale ten kto dla ludzi w jednym stuleciu
    jest bohaterem,
  • 5:27 - 5:29
    w innym może być
    czarnym charakterem.
  • 5:29 - 5:33
    Wiemy coraz więcej o historii,
    nasze wartości się zmieniają,
  • 5:33 - 5:35
    dlatego powinniśmy wciąż na nowo
    decydować o tym,
  • 5:35 - 5:37
    co znaczą dla nas nasze tradycje.
  • 5:37 - 5:39
    O to właśnie chodzi w sądzeniu historii.
Title:
Historia kontra Krzysztof Kolumb - Alex Gendler
Speaker:
Alex Gendler
Description:

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/history-vs-christopher-columbus-alex-gendler

Wielu ludzi w USA i Ameryce Południowej wyrosło w tradycji upamiętniającej
podróż Krzysztofa Kolumba. Ale czy Kolumb naprawdę był nieustraszonym
odkrywcą, który połączył dwa światy, czy raczej bezlitosnym kolonialistą,
który przywiózł na nową ziemię niewolnictwo? I czy w ogóle odkrył Amerykę?
W poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania Alex Gendler stawia Kolumba przed sądem.

Lekcja: Alex Gendler
Animacja: Brett Underhill
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:55
Dimitra Papageorgiou approved Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Dimitra Papageorgiou approved Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska accepted Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska commented on Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska edited Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska edited Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska edited Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Justyna Wilkowska edited Polish subtitles for History vs. Christopher Columbus
Show all

  • Rysia Wand

    Sending back to translator
    Odsyłam do ponownego przejrzenia. Proszę:
    1. Dokończyć opis
    2. Przepracować czerwone wykrzykniki
    3. Połączyć niepotrzebnie złamane linijki
    (szczegóły poniżej)
    ===
    Tytuł TED-Ed
    Uwaga - opis trzeba przesunąć suwakiem, żeby nic się nie schowało. W TED-Ed na końcu opisu zawsze jest "lesson by" i "animation by". Utarło się, żeby po polsku dawać lekcja: (z dwukropkiem), bo wtedy można dać nazwisko bez odmieniania przez przypadki.

    ===
    Czerwone wykrzykniki

    Trzeba przepracować wszystkie linijki z czerwonymi wykrzyknikami.
    Tekst musi się mieścić w limicie 21 znaków na sekundę i 42 znaków na linijkę (poradnik tutaj: http://www.youtube.com/watch?v=yvNQoD32Qqo​).
    Czasem wystarczy linijkę złamać, ale czasem trzeba coś skrócić lub przesunąć czas w pasku Timeline (patrz tutaj: https://youtu.be/kQ2CZonFYgA?t=1m54s). Jeśli go nie widzisz, kliknij w ikonkę narzędzi obok “Editing Polish”.
    Wskazówki, jak skracać linijki znadziesz tutaj: (http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles). Tutaj wskazówki nt. łamania linijek http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines). Przed puszczeniem tekstu na trzeba upewnić się, że wszystkie wykrzykniki zostały usunięte. Najłatwiej poszukać je funkcją ctrl+F.
    ===
    Niepotrzebne dzielenie / łączenie linijek.
    Nie trzeba dzielić linijki, jeśli bez trudu mieści się w limicie 42 znaków, ani łączyć dwóch jednolinijkowych boksów w jeden dwulinijkowy, jeśli każdy mieścił się w limicie czasowym. Tworząc dwie linijki tekstu przesłania się więcej ekranu, więc jeśli można, trzeba tego unikać. (np. 5:34)

  • Justyna Wilkowska

    Zastosowałam się do uwag i poprawiłam napisy. Proszę o informację, czy mogę zatwierdzić napisy, czy powinnam czekać na ponowną korektę?

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.