Πώς διαβάζουμε μουσική - Τιμ Χάνσεν

Όπως το σενάριο ενός ηθοποιού έτσι μια παρτιτούρα μουσικής καθοδηγεί έναν μουσικό τι να παίξει (η ένταση) και πότε να το παίξει (ο ρυθμός). Οι μουσικές παρτιτούρες μπορεί να φαίνονται περίπλοκες αλλά από τη στιγμή που κατανοήσετε τα απλά στοιχεία όπως οι νότες,τα μέτρα και τα κλειδιά, είστε έτοιμοι να ροκάρετε. Ο Τιμ Χάνσεν μας δίνει τα βασικά στοιχεία των μουσικών οργάνων που χρειαζόμαστε για να διαβάζουμε μουσική.

Όταν παρακολουθούμε μια ταινία
ή ένα θεατρικό έργο,

ξέρουμε ότι οι ηθοποιοί

πιθανότατα έμαθαν
τα λόγια από ένα σενάριο,

το οποίο ουσιαστικά τους λέει

τι να πουν

και πότε να το πουν.

Ένα κομμάτι γραπτής μουσικής

λειτουργεί ακριβώς με την ίδια αρχή.

Κατά μια πολύ βασική έννοια,

υποδεικνύει στον καλλιτέχνη τι να παίξει

και πότε.

Από αισθητική άποψη,
υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά

ανάμεσα στον Μπετόβεν, για παράδειγμα,

και στον Τζάστιν Μπίμπερ,

αλλά και οι δυο καλλιτέχνες
χρησιμοποίησαν τα ίδια θεμέλια

για να δημιουργήσουν τη μουσική τους:
νότες

Παρόλο που το τελικό αποτέλεσμα

μπορεί να ακούγεται αρκετά περίπλοκο,

η λογική πίσω από τις μουσικές νότες
είναι πράγματι αρκετά ξεκάθαρη.

Ας ρίξουμε μια ματιά

στα θεμελιακά στοιχεία
της μουσικής σημειογραφίας

και πώς αυτά αλληλεπιδρούν
για να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης.

Η μουσική γράφεται
σε πέντε παράλληλες γραμμές

που διασχίζουν τη σελίδα.

Αυτές οι πέντε γραμμές
ονομάζονται πεντάγραμμο,

και κάθε πεντάγραμμο
λειτουργεί σε δυο άξονες:

πάνω-κάτω

και αριστερά προς δεξιά.

Ο άξονας πάνω-κάτω δείχνει στον καλλιτέχνη

την ένταση της νότας

ή ποια νότα να παίξει,

και ο άξονας αριστερά προς δεξιά
υπαγορεύει στον καλλιτέχνη

τον ρυθμό της νότας
ή πότε να την παίξει.

Ας ξεκινήσουμε με την ένταση.

Για βοήθεια,
θα χρησιμοποιήσουμε ένα πιάνο,

αλλά αυτό το σύστημα λειτουργεί

πολύ καλά για κάθε μουσικό όργανο.

Στη μουσική παράδοση της Δύσης,

οι εντάσεις παίρνουν ονόματα

από τα πρώτα εφτά γράμματα της αλφαβήτου,

Εϊ, (Ντο)

Μπι, (Ρε)

Σι, (Μι)

Ντι, (Φα)

Ι, (Σολ)

Εφ, (Λα)

και Τζι, (Σι).

Μετά από αυτό ο κύκλος επαναλαμβάνεται:

Εϊ, (Ντο)

Μπι, (Ρε)

Σι, (Μι)

Ντι, (Φα)

Ι, (Σολ)

Εφ, (Λα)

Τζι, (Σι)

Εϊ, (Ντο)

Μπι, (Ρε)

Σι, (Μι)

Ντι, (Φα)

Ι, (Σολ)

Εφ, (Λα)

Τζι, (Σι)

και ούτω καθεξής.

Πώς, όμως, απέκτησαν το όνομα τους
αυτές οι εντάσεις;

Για παράδειγμα, αν παίζετε μια Εφ, (Φα)

και μετά άλλη μια Εφ, (Φα)

σε υψηλότερη ή σε χαμηλότερη
κλίμακα στο πιάνο,

θα παρατηρήσετε ότι ακούγονται
το ίδιο περίπου

συγκρινόμενη με μια Μπι, (Σι)
για παράδειγμα,

Πίσω πάλι στο πεντάγραμμο,

κάθε γραμμή και κάθε διάστημα
ανάμεσα σε δυο γραμμές

αντιπροσωπεύει μια ξεχωριστή ένταση.

Αν βάλουμε μια νότα σε κάθε μια
από αυτές τις γραμμές

ή σε κάθε διάστημα

υπαγορεύουμε στον καλλιτέχνη
να παίξει εκείνη την ένταση.

Όσο ψηλότερα είναι
στο πεντάγραμμο μια νότα,

τόσο υψηλότερη η ένταση.

Ασφαλώς υπάρχουν πολλές,
περισσότερες εντάσεις

από τις εννέα που μας δίνουν
αυτές οι γραμμές και τα διαστήματα.

Λόγου χάρη, ένα μεγάλο πιάνο
μπορεί να παίξει

88 ξεχωριστές νότες.

Πώς λοιπόν συμπυκνώνουμε 88 νότες
σε ένα απλό πεντάγραμμο;

Χρησιμοποιούμε κάτι που λέγεται κλειδί.

Ένα κλειδί είναι ένα παράξενο σύμβολο,

που τοποθετείται
στην αρχή του πενταγράμμου

και λειτουργεί ως σημείο αναφοράς,

λέγοντάς σας ότι μια συγκεκριμένη γραμμή
ή διάστημα

ανταποκρίνεται σε μια ειδική νότα
στο μουσικό σας όργανο.

Αν θέλουμε να παίξουμε νότες που
δεν είναι στο πεντάγραμμο,

κάνουμε κάτι σαν απάτη και
σχεδιάζουμε επιπλέον γραμμές

που λέγονται βοηθητικές γραμμές

και τοποθετούμε τις νότες επάνω τους.

Αν χρειάζεται να σχεδιάσουμε
τόσο πολλές γραμμές

που μπορεί να μπερδευτούμε,

τότε είναι απαραίτητο να αλλάξουμε κλειδί.

Όσο για το πότε ένας καλλιτέχνης
θα παίξει τις νότες,

δυο στοιχεία το καθορίζουν:

ο χτύπος

και ο ρυθμός.

Ο χτύπος ενός μουσικού κομματιού είναι,

από μόνος του κάπως πληκτικός.

Ακούγεται κάπως έτσι.

Σημειώστε ότι δεν αλλάζει,

συνεχίζει με ευχαρίστηση.

Μπορεί να πάει αργά

ή γρήγορα

ή όπως σας αρέσει.

Το θέμα είναι ότι όπως ακριβώς
με τον δεύτερο δείκτη του ρολογιού

διαιρεί το ένα λεπτό σε εξήντα δεύτερα,

με κάθε λεπτό να έχει την ίδια διάρκεια
όπως κάθε άλλο,

ο χτύπος διαιρεί ένα κομμάτι μουσικής

σε μικρά κλάσματα του χρόνου

που έχουν την ίδια διάρκεια όλα,

χτύπους.

Έχοντας ως βάση ένα σταθερό χτύπημα,

μπορούμε να προσθέτουμε
ρυθμό στις εντάσεις μας,

και τότε είναι που παράγεται
πραγματική μουσική.

Έχουμε εδώ ένα τέταρτο της νότας.

Είναι η στοιχειωδέστερη ρυθμική μονάδα,

και δημιουργείται από ένα χτύπο.

Εδώ έχουμε μισή νότα
και δημιουργείται από δυο χτύπους.

Αυτή είναι μια ολόκληρη νότα
και δημιουργείται από τέσσερις χτύπους,

και αυτά τα τυπάκια εδώ
είναι όγδοα της νότας

και δημιουργούνται από μισό χτύπο.

«Υπέροχα», λέτε, «τι σημαίνει αυτό;»

Ίσως να παρατηρήσατε
ότι κατά μήκος του πενταγράμμου,

υπάρχουν γραμμούλες που το διαιρούν
σε μικρά κομμάτια.

Αυτές είναι γραμμές μέτρου

και κάθε κομμάτι ονομάζεται μέτρο.

Στην αρχή ενός μουσικού κομματιού,

αμέσως μετά το κλειδί,

υπάρχει κάτι που ονομάζεται
μετρητής χρόνου,

που υποδεικνύει στον καλλιτέχνη
πόσα χτυπήματα σε κάθε μέτρο.

Αυτό εδώ δείχνει
δυο χτυπήματα σε κάθε μέτρο,

αυτό δείχνει τρία,

αυτό τέσσερα,

και πάει λέγοντας.

Ο τελευταίος αριθμός
μάς λέει τι είδους νότα

πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως βασική μονάδα
για το χτύπο.

Το ένα αντιστοιχεί σε ολόκληρη νότα

το δυο σε μισή,

το τέσσερα σε ένα τέταρτο,

και το οκτώ σε ένα όγδοο,
και πάει λέγοντας.

Αυτός εδώ ο μετρητής χρόνου

μας λέει ότι υπάρχουν τέσσερις νότες τετάρτου
σε κάθε μέτρο,

μία,

δύο,

τρεις,

τέσσερις,

μία,

δύο,

τρεις,

τέσσερις

και ούτω καθεξής.

Όπως ανάφερα και πριν,

αν μείνουμε προσκολλημένοι στον χτύπο,
γίνεται κάπως πληκτικό,

και έτσι θα αντικαταστήσουμε
μερικές νότες τετάρτου

με διαφορετικούς ρυθμούς.

Προσέξτε ότι παρόλο
που ο αριθμός από τις νότες

σε κάθε μέτρο έχει αλλάξει,

ο συνολικός αριθμός των χτύπων
δεν έχει αλλάξει.

Πώς ακούγεται λοιπόν
η μουσική μας δημιουργία;

Ε, καλά ακούγεται,
αλλά κάπως αδύναμα, έτσι;

Ας προσθέσουμε ένα άλλο μουσικό όργανο
με τη δική του ένταση και ρυθμό.

Τώρα ακούγεται σαν μουσική.

Ασφαλώς, χρειάζεται άσκηση

για να συνηθίσουμε να διαβάζουμε γρήγορα

και να παίζουμε αυτό που βλέπουμε
στο μουσικό μας όργανο,

αλλά με λίγο χρόνο και υπομονή,

θα μπορούσατε να είστε ο επόμενος Μπετόβεν

ή

ο Τζάστιν Μπίμπερ.