CIVIX Explains: Disinformation

Thông tin lừa lọc là những thông tin sai sự thật hoặc gây hiểu lầm bị cố ý chia sẻ để gây hại. Tìm hiểu về cách sử dụng kiến thức về cảm xúc con người và công nghệ của những kẻ tung tin thông tin lừa lọc để phát tán thông tin lừa lọc.

♪ (tiếng nhạc) ♪

[Thông tin lừa lọc]

Mọi thông tin thất thiệt
đều là ô nhiễm.

Nhưng nếu vài thông tin giống rác,

thì một số khác là rác thải độc hại.

Thông tin lừa lọc làm bẩn môi trường
mạng và đầu độc xã hội.

Thông tin lừa lọc là thông tin
thất thiệt hoặc gây hiểu lầm

được phát tán để cố ý gây hại.

Thông tin đó cũng có thể được
tạo ra để gây hoang mang

không biết có tiếp cận được sự thật
hay không.

Những người tạo ra và phát tán
thông tin lừa lọc

muốn thao túng suy nghĩ
và hành động của người khác.

Thông tin lừa lọc có thể được
tạo ra bởi chính phủ nước khác,

các tổ chức trong nước

hoặc các nhóm cá nhân.

Thông tin đó được tạo ra để:

làm mất uy tín của cá nhân hay
thông điệp của họ,

phân chia xã hội sâu thêm
do gia tăng mâu thuẫn

giữa những người bất đồng quan điểm,

giảm niềm tin đối với các cơ quan dân chủ
như truyền thông đại chúng và chính quyền

khiến người dân trở nên
hoài nghi hoặc vô cảm,

cổ súy thuyết âm mưu sai lệch, làm
lung lạc sự chân thực của sự kiện có thật,

hay ảnh hưởng đến kết quả bầu cử.

Thông tin lừa lọc có thể bắt đầu
trên bảng tin

là nơi những kẻ phá rối phát tán
tin đồn thất thiệt về cá nhân,

sự kiện và vấn đề trên truyền thông xã hội

hay có thể được tạo ra
ở các tổ chức phá rối

thuê người bịa ra các bài báo

trông giống như tin thật.

Họ làm thế nào?

Người tạo ra thông tin lừa lọc
biết cách thao túng

suy nghĩ của chúng ta và công nghệ

để phát tán thông tin thất thiệt
và gây hiểu lầm.

Thông tin lừa lọc được tạo ra
để đánh vào cảm xúc,

làm cho chúng ta dễ chấp nhận

và chia sẻ với người khác.

Các câu chuyện và tuyên bố
thất thiệt cũng có chút sự thật

làm cho toàn bộ câu chuyện
có vẻ đáng tin hơn.

Ảnh và meme có thể giúp phát tán
thông tin lừa lọc nhanh hơn

vì mọi người thắc mắc
về hình ảnh ít hơn là lời lẽ.

Chúng ta có thể trở thành
đối tượng của thông tin lừa lọc

do bản chất hoặc niềm tin
của chúng ta.

Internet cho phép phát tán
thông điệp xa và nhanh,

nhất là khi bạn biết
cách tạo nội dung gây bão.

Trên truyền thông xã hội,

thuật toán máy tính ấn định
người dùng xem gì ở bảng tin cập nhật.

Các thuật toán này hiển thị
nội dung phổ biến.

Người tạo thông tin lừa lọc có thể
cố tình tăng độ phổ biến của một ý tưởng

bằng cách sử dụng bot,

chương trình máy tính đăng tải,
thích và chia sẻ tự động.

Tài khoản bot có thể làm như thể
đám đông đang bàn tán điều gì đó

khi thực ra không phải thế.

Mục đích là tác động lên
cuộc trò chuyện

bằng cách cổ súy ý tưởng này
hay chỉ trích ý tưởng kia.

Khi người ta trông thấy, chia sẻ
và tương tác với các bài đăng thất thiệt,

các bài đăng sẽ trở nên phổ biến thực sự.

Thông tin lừa lọc được
khuếch đại theo cách này

có thể thu hút sự chú ý
của các tổ chức tin tức hợp pháp.

Các nhà báo có thể đưa tin về
mấy chuyện đó, phát tán xa hơn—

chiến thắng của những kẻ gây rối.

Có nhiều người ngoài kia
muốn thao túng suy nghĩ của bạn,

gồm từ chính trị gia đến nhà quảng cáo,
đến bạn bè và gia đình của bạn.

Cần phải biết còn có
các thế lực có tổ chức trên mạng

muốn đánh lừa, gây hoang mang
hoặc thuyết phục bạn

và các động cơ của họ có thể
không rõ ràng.

Vậy bạn có thể làm gì?

Bước đầu tiên nên làm
là đánh giá cảm xúc của bạn.

Câu chuyện hay bài đăng có khiến bạn
phẫn nộ hoặc háo hức chia sẻ không?

Đây là lúc cần dừng lại
và tìm hiểu đôi chút.

Nguồn thông tin có uy tín không?

Nội dung có đúng không
hay gây hiểu nhầm?

Các nguồn khác nói gì?

Hãy dừng lại và kiểm tra

để tránh bị xỏ mũi nhé.

♪ (tiếng nhạc) ♪

[Được CIVIX giới thiệu tới bạn]

[Với sự hỗ trợ của Canada]

[Do SPACE HEART sản xuất]

Biên dịch: Nguyễn Nguyệt
Hiệu đính: Trinh Nguyễn