Lược sử của cồn - Rod Phillips

Xem phiên bản đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-alcohol-rod-phillips

Không ai biết chính xác từ khi nào con người bắt đầu tạo ra thức uống lên men. Bằng chứng cổ xưa nhất được tìm thấy là dư lượng cồn trong các bình gốm 7000 năm trước công nguyên ở Trung Quốc, cho thấy con người đã sản xuất thức uống có cồn từ việc lên men gạo, kê, nho và mật ong. Vậy cồn đã trở thành động lực cho việc khai khá và thương mại toàn cầu như thế nào? Cùng Rod Phillips khám phá sự phát triển của cồn qua thời gian.

Bài học: Rod Phillips, đạo diễn: Anton Bogaty

Chú tinh tinh này
vô tình tìm thấy một mớ mận chín.

Nhiều quả chín mọng nứt vỏ,

hương trái cây lên men thu hút chú.

Chú ăn đầy bụng

và bắt đầu cảm thấy...
vài điều kì lạ.

Chú tinh tinh này
đã vô tình phát hiện một quá trình

mà sau đó, con người đã dùng

để sản xuất bia, rượu và
các thức uống có cồn khác.

Lượng đường trong trái chín
hấp dẫn các vi sinh vật

được gọi là nấm men.

Nấm men tiêu thụ đường trong trái cây
tạo ra một hợp chất gọi là ethanol,

là loại cồn
có trong thức uống có cồn.

Quá trình này được gọi là
sự lên men rượu.

Không ai biết chính xác từ khi nào

con người bắt đầu tạo ra
thức uống lên men.

Bằng chứng cổ xưa nhất được tìm thấy

là dư lượng cồn trong các bình gốm
7000 năm trước công nguyên ở Trung Quốc,

cho thấy
con người đã sản xuất thức uống có cồn

từ việc lên men gạo, kê, nho và mật ong.

Chỉ trong vòng vài nghìn năm,

các nền văn hóa khắp thế giới
đã tự lên men các thức uống của riêng mình

Người Lưỡng Hà và Ai Cập cổ đại
làm bia quanh năm

từ các loại ngũ cốc trong kho.

Loại bia này phổ biến
trong mọi tầng lớp,

nhân công thậm chí còn được cấp phát bia
trong khẩu phần hàng ngày.

Họ cũng sản xuất rượu,

nhưng vì thời tiết
không thuận lợi để trồng nho,

rượu trở thành
thức uống quý hiếm và đắt đỏ.

Ngược lại, ở Hi Lạp và La Mã,
rất dễ để trồng nho,

rượu phổ biến như bia
ở Ai Cập và Lưỡng Hà.

Vì nấm men lên men
hầu hết mọi loại cây có đường,

nên người cổ đại sản xuất rượu

từ bất kì loại cây nào
trồng được nơi họ sống.

Tại Nam Mỹ,
người ta tạo ra chicha từ ngũ cốc,

đôi khi thêm vào
các loại thảo mộc gây ảo giác.

Tại vùng đất nay là Mexico,
pulque được làm từ nhựa xương rồng,

là thức uống khoái khẩu của nhiều người.

Người Đông Phi
làm bia từ chuối và cây cọ.

Tại vùng đất nay là Nhật,
người ta làm sake từ gạo.

Hầu như mọi vùng trên Trái Đất
đều có thức uống lên men của riêng họ.

Từ khi rượu bia
trở thành một phần của cuộc sống,

vài nhà chức trách chú ý đến
lợi ích của rượu --

các thầy thuốc Hi Lạp
cho rằng rượu có lợi cho sức khỏe,

và các thi sĩ minh chứng cho rượu
là khởi nguồn của sáng tạo.

Những người khác quan ngại
việc lạm dụng thức uống có cồn.

Các nhà hiền triết Hi Lạp
khuyến khích uống rượu có chừng mực.

Những nhà truyền giáo
Do Thái và Kito giáo sơ khai ở châu Âu

đưa rượu vào các nghi lễ
nhưng xem việc say xỉn là một tội.

Tại Trung Đông, châu Phi và Tây Ban Nha

một điều luật của đạo Hồi
nghiêm cấm cầu nguyện khi say xỉn

dần trở thành luật cấm rượu.

Các thức uống lên men thời cổ đại
có nồng độ cồn tương đối thấp.

Khi nồng độ cồn đạt khoảng 13%,

các sản phẩm phụ trong quá trình lên men
độc hại và giết chết nấm men.

Khi nấm men chết,

quá trình lên men chấm dứt
và nồng độ cồn ngừng tăng lên.

Vì thế, trong suốt hàng ngàn năm,
nồng độ cồn trong rượu bị giới hạn.

Điều này thay đổi
khi một quá trình mới ra đời

được gọi chưng cất.

Các văn tự Ả Rập vào thế kỉ thứ IX

miêu tả việc đun các dung dịch lên men
để làm bốc hơi cồn.

Cồn sôi ở nhiệt độ thấp hơn nước,
nên bốc hơi trước.

Thu lượng khí bay hơi này, làm nguội,

sẽ có được cồn có nồng độ cao hơn
những thức uống lên men khác.

Lúc đầu, các loại rượu mạnh này
được dùng cho mục đích chữa bệnh.

Sau đó, rượu mạnh trở thành
một mặt hàng thương mại quan trọng

vì khác với bia và rượu,
rượu mạnh không bị hư.

Rượu rum làm từ đường

được thu hoạch từ thuộc địa châu Âu
ở vùng Caribbean

trở thành mặt hàng chủ lực
thủy thủ bán cho Bắc Mỹ.

Người châu Âu mang
rượu brandy và gin đến châu Phi

đổi lấy nô lệ, đất đai,
và các hàng hóa như dầu cọ và cao su.

Rượu mạnh trở thành
một dạng tiền tệ ở các vùng này.

Trong thời kì khai phá,

rượu mạnh đóng vai trò quan trọng
trong những chuyến đi biển đường dài.

Giong buồm từ châu Âu đến Đông Á
và châu Mỹ có thể mất vài tháng,

và việc trữ nước sạch cho thủy thủ đoàn
là một thử thách.

Thêm một gàu brandy vào thùng chứa nước
giúp giữ nước sạch lâu hơn

vì cồn là một chất bảo quản
giết các vi khuẩn có hại.

Vì thế, đến những năm 1600,

rượu đã chuyển từ chất
chỉ gây kích thích động vật

thành động lực
cho việc khai khá và thương mại toàn cầu

theo sau là những hậu họa của nó.

Thời gian dần trôi qua,

vai trò của cồn trong xã hội loài người
ngày càng trở nên phức tạp hơn.