< Return to Video

Hoe parasieten het gedrag van hun gastheer veranderen - Jaap de Roode

  • 0:06 - 0:09
    Welke van deze wezens
    heeft het vermogen ontwikkeld
  • 0:09 - 0:13
    om dieren te kunnen manipuleren
    van vele malen zijn eigen grootte?
  • 0:13 - 0:16
    Het antwoord is: allemaal.
  • 0:16 - 0:17
    Dit zijn allemaal parasieten,
  • 0:17 - 0:22
    organismen die leven
    in of op een gast-organisme
  • 0:22 - 0:26
    dat ze dan kwetsen en soms zelfs doden.
  • 0:26 - 0:30
    Overleven wordt bepaald door overdracht
    van één gastheer naar een andere,
  • 0:30 - 0:34
    soms via een tussenliggende soort.
  • 0:34 - 0:39
    Parasieten slagen hier keurig in
    door het gastgedrag te manipuleren,
  • 0:39 - 0:42
    soms door rechtstreeks
    het brein te hacken.
  • 0:42 - 0:45
    Dit is de paardehaarworm.
  • 0:45 - 0:48
    De krekel is een van zijn gastheren.
  • 0:48 - 0:52
    De worm heeft water nodig om te paren,
    maar de krekel zit op het droge.
  • 0:52 - 0:55
    Dus zodra hij groot genoeg is
    om zich te reproduceren,
  • 0:55 - 0:57
    maakt de worm eiwitten aan
  • 0:57 - 1:00
    die de navigatie van de krekel
    in de war brengen.
  • 1:00 - 1:03
    De verwarde krekel springt dwalend rond,
  • 1:03 - 1:04
    gaat naar het water toe
  • 1:04 - 1:09
    en springt er uiteindelijk in,
    waarbij hij dikwijls verdrinkt.
  • 1:09 - 1:11
    De worm kronkelt eruit om te paren
  • 1:11 - 1:13
    en zijn eitjes worden opgegeten
    door waterinsecten
  • 1:13 - 1:15
    die dan volwassen worden,
  • 1:15 - 1:16
    op het land gaan wonen
  • 1:16 - 1:19
    en op hun beurt
    worden opgegeten door krekels.
  • 1:19 - 1:22
    Zo leeft de paardehaarworm voort.
  • 1:22 - 1:26
    Dit is het rabiësvirus, een andere
    geestesveranderende parasiet.
  • 1:26 - 1:29
    Het virus infecteert zoogdieren,
    meestal honden,
  • 1:29 - 1:33
    en verplaatst zich via de zenuwbanen
    naar de hersenen.
  • 1:33 - 1:36
    Daar veroorzaakt het ontstekingen
    die uiteindelijk de gastheer doden.
  • 1:36 - 1:40
    Maar vooraleer dit gebeurt,
    maakt het de gastheer aggressiever,
  • 1:40 - 1:45
    verhoogt het de productie
    van rabiës verspreidend speeksel,
  • 1:45 - 1:47
    en maakt het het slikken moeilijker.
  • 1:47 - 1:51
    Dit zorgt ervoor dat de gastheer
    sneller een ander dier zal bijten
  • 1:51 - 1:55
    en het virus zal verspreiden
    wanneer het dat doet.
  • 1:55 - 2:01
    Ziehier Ophiocordyceps,
    ook gekend als de zombie-schimmel.
  • 2:01 - 2:06
    Zijn favoriete gastheer: tropische mieren
    die meestal in boomtoppen leven.
  • 2:06 - 2:08
    Nadat de sporen van de Ophiocordyceps
  • 2:08 - 2:11
    het exoskelet van de mier
    hebben doordrongen,
  • 2:11 - 2:15
    zorgen ze voor krampen
    waardoor de mier uit de boom valt.
  • 2:15 - 2:20
    De schimmel verandert het gedrag
    waardoor de mier doelloos ronddwaalt,
  • 2:20 - 2:25
    tot hij een blad tegenkomt
    met de perfecte kweekomstandigheden
  • 2:25 - 2:27
    en dan grijpt hij zichzelf vast.
  • 2:27 - 2:28
    De mier sterft vervolgens
  • 2:28 - 2:31
    en de schimmel parasiteert het lichaam
  • 2:31 - 2:35
    om een lange stengel
    vanuit zijn nek te bouwen.
  • 2:35 - 2:38
    Binnen enkele weken
    verspreidt de stengel sporen
  • 2:38 - 2:43
    die dan nog meer mieren
    omvormen tot bladzoekende zombies.
  • 2:44 - 2:49
    Er bestaat ook een gedragsveranderende
    dodelijke parasiet voor de mens die,
  • 2:49 - 2:51
    als het al een troost mag wezen,
  • 2:51 - 2:54
    niet onze hersenen kaapt.
  • 2:54 - 2:58
    Ik heb het over Plasmodium,
    die malaria veroorzaakt.
  • 2:58 - 3:02
    Deze parasiet heeft muggen nodig
    om van gastheer te wisselen,
  • 3:02 - 3:06
    dus zorgt hij ervoor
    dat ze meer en langer bijten.
  • 3:06 - 3:09
    Er zijn ook bewijzen dat mensen
    die besmet zijn met malaria
  • 3:09 - 3:11
    aantrekkelijker zijn voor de muggen.
  • 3:11 - 3:15
    Die bijten hen dan waardoor de parasiet
    zich sneller verspreidt.
  • 3:15 - 3:18
    Dit multi-soort-systeem is zo effectief
  • 3:18 - 3:22
    dat er elk jaar honderden miljoenen
    gevallen van malaria zijn.
  • 3:22 - 3:25
    En tenslotte, zijn er katten.
  • 3:25 - 3:28
    Maak je geen zorgen, er leven
    waarschijnlijk geen katten in ons lichaam
  • 3:28 - 3:30
    die je gedachten beïnvloeden.
  • 3:30 - 3:32
    Ik bedoel, waarschijnlijk.
  • 3:32 - 3:35
    Wel is er een micro-organisme, Toxoplasma,
  • 3:35 - 3:40
    dat zowel katten als knaagdieren nodig
    heeft om zijn levenscyclus te voltooien.
  • 3:40 - 3:43
    Wanneer een rat besmet raakt,
    door kattenuitwerpselen te eten,
  • 3:43 - 3:47
    verandert de parasiet de chemische niveaus
    in de hersenen van de rat.
  • 3:47 - 3:50
    Hierdoor is hij onvoorzichtiger
    rond hongerige katachtigen
  • 3:50 - 3:53
    en voelt zich er soms zelfs
    toe aangetrokken.
  • 3:53 - 3:55
    Dit maakt hun een gemakkelijke prooi,
  • 3:55 - 3:59
    de besmette knaagdieren worden opgegeten
    en verspreiden de parasiet.
  • 3:59 - 4:02
    Hersenspoeling gelukt.
  • 4:02 - 4:06
    Er is zelfs bewijs dat de parasiet
    menselijk gedrag beïnvloedt.
  • 4:06 - 4:09
    In de meeste gevallen
    begrijpen we niet volledig
  • 4:09 - 4:13
    hoe deze parasieten
    deze gedragsveranderingen teweegbrengen.
  • 4:13 - 4:15
    Maar van wat we wel weten,
  • 4:15 - 4:17
    kunnen we zien dat ze
    uitgebreide trukendozen hebben.
  • 4:17 - 4:21
    Paardehaarwormen lijken de hersenen
    van de krekel direct aan te tasten.
  • 4:21 - 4:24
    De malaria parasiet, aan de andere kant,
  • 4:24 - 4:27
    blokkeert een enzyme
    dat de muggen helpt om zich te voeden,
  • 4:27 - 4:31
    waardoor ze gedwongen worden
    steeds opnieuw te bijten.
  • 4:31 - 4:35
    Het rabiësvirus veroorzaakt
    het grommende, kwijlende gedrag
  • 4:35 - 4:38
    door het immuunsysteem
    te hard te laten werken.
  • 4:38 - 4:39
    Wat de methode ook is,
  • 4:39 - 4:41
    als je bedenkt hoe effectief
  • 4:41 - 4:44
    deze parasieten het gedrag
    van hun gastheren beïnvloeden,
  • 4:44 - 4:48
    kun je je afvragen
    bij hoeveel van ons gedrag
  • 4:48 - 4:51
    het feitelijk parasieten zijn
    die aan het roer staan.
  • 4:51 - 4:55
    Aangezien meer dan de helft van de soorten
    op aarde parasieten zijn,
  • 4:55 - 4:57
    zou het meer kunnen zijn dan we denken.
Title:
Hoe parasieten het gedrag van hun gastheer veranderen - Jaap de Roode
Description:

Bekijk de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/how-parasites-change-their-host-s-behavior-jaap-de-roode

De grootste uitdaging in het leven van een parasiet is de overgang van de ene gastheer naar de andere. Intrigerend is dat vele parasieten het vermogen hebben ontwikkeld om het gedrag van hun gastheer aan te passen om hun eigen overlevingskansen te verbeteren - soms zelfs door directe controle van de hersenen. Jaap de Roode beschrijft een aantal parasieten die echt je hoofd op hol kunnen brengen.

Les door Jaap de Roode, animatie door Andrew Foerster.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:14

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.