WEBVTT

00:00:06.449 --> 00:00:09.209
Welke van deze wezens
heeft het vermogen ontwikkeld

00:00:09.212 --> 00:00:13.485
om dieren te kunnen manipuleren
van vele malen zijn eigen grootte?

00:00:13.485 --> 00:00:15.888
Het antwoord is: allemaal.

00:00:15.888 --> 00:00:17.498
Dit zijn allemaal parasieten,

00:00:17.498 --> 00:00:21.925
organismen die leven
in of op een gast-organisme

00:00:21.925 --> 00:00:25.591
dat ze dan kwetsen en soms zelfs doden.

00:00:25.591 --> 00:00:30.447
Overleven wordt bepaald door overdracht 
van één gastheer naar een andere,

00:00:30.447 --> 00:00:33.532
soms via een tussenliggende soort.

00:00:33.532 --> 00:00:38.568
Parasieten slagen hier keurig in
door het gastgedrag te manipuleren,

00:00:38.568 --> 00:00:42.011
soms door rechtstreeks
het brein te hacken.

00:00:42.011 --> 00:00:45.155
Dit is de paardehaarworm.

00:00:45.155 --> 00:00:47.503
De krekel is een van zijn gastheren.

00:00:47.503 --> 00:00:52.033
De worm heeft water nodig om te paren,
maar de krekel zit op het droge.

00:00:52.033 --> 00:00:54.635
Dus zodra hij groot genoeg is
om zich te reproduceren,

00:00:54.635 --> 00:00:56.676
maakt de worm eiwitten aan

00:00:56.676 --> 00:00:59.676
die de navigatie van de krekel
in de war brengen.

00:00:59.676 --> 00:01:02.875
De verwarde krekel springt dwalend rond,

00:01:02.875 --> 00:01:04.353
gaat naar het water toe

00:01:04.353 --> 00:01:08.602
en springt er uiteindelijk in,
waarbij hij dikwijls verdrinkt.

00:01:08.602 --> 00:01:10.976
De worm kronkelt eruit om te paren

00:01:10.976 --> 00:01:13.353
en zijn eitjes worden opgegeten
door waterinsecten

00:01:13.353 --> 00:01:14.700
die dan volwassen worden,

00:01:14.700 --> 00:01:16.083
op het land gaan wonen

00:01:16.083 --> 00:01:19.166
en op hun beurt
worden opgegeten door krekels.

00:01:19.166 --> 00:01:22.438
Zo leeft de paardehaarworm voort.

00:01:22.438 --> 00:01:26.298
Dit is het rabiësvirus, een andere
geestesveranderende parasiet.

00:01:26.298 --> 00:01:28.990
Het virus infecteert zoogdieren, 
meestal honden,

00:01:28.990 --> 00:01:32.592
en verplaatst zich via de zenuwbanen
naar de hersenen.

00:01:32.592 --> 00:01:36.258
Daar veroorzaakt het ontstekingen
die uiteindelijk de gastheer doden.

00:01:36.258 --> 00:01:40.371
Maar vooraleer dit gebeurt,
maakt het de gastheer aggressiever,

00:01:40.371 --> 00:01:45.246
verhoogt het de productie
van rabiës verspreidend speeksel,

00:01:45.246 --> 00:01:47.435
en maakt het het slikken moeilijker.

00:01:47.435 --> 00:01:51.124
Dit zorgt ervoor dat de gastheer
sneller een ander dier zal bijten

00:01:51.124 --> 00:01:55.332
en het virus zal verspreiden
wanneer het dat doet.

00:01:55.332 --> 00:02:01.021
Ziehier Ophiocordyceps,
ook gekend als de zombie-schimmel.

00:02:01.021 --> 00:02:05.841
Zijn favoriete gastheer: tropische mieren
die meestal in boomtoppen leven.

00:02:05.841 --> 00:02:08.118
Nadat de sporen van de Ophiocordyceps

00:02:08.118 --> 00:02:10.858
het exoskelet van de mier
hebben doordrongen,

00:02:10.858 --> 00:02:15.482
zorgen ze voor krampen
waardoor de mier uit de boom valt.

00:02:15.482 --> 00:02:20.330
De schimmel verandert het gedrag
waardoor de mier doelloos ronddwaalt,

00:02:20.330 --> 00:02:24.829
tot hij een blad tegenkomt
met de perfecte kweekomstandigheden

00:02:24.829 --> 00:02:26.979
en dan grijpt hij zichzelf vast.

00:02:26.979 --> 00:02:28.432
De mier sterft vervolgens

00:02:28.432 --> 00:02:31.242
en de schimmel parasiteert het lichaam

00:02:31.242 --> 00:02:34.982
om een lange stengel
vanuit zijn nek te bouwen.

00:02:34.982 --> 00:02:37.934
Binnen enkele weken
verspreidt de stengel sporen

00:02:37.934 --> 00:02:42.604
die dan nog meer mieren
omvormen tot bladzoekende zombies.

00:02:43.592 --> 00:02:48.863
Er bestaat ook een gedragsveranderende
dodelijke parasiet voor de mens die,

00:02:48.863 --> 00:02:50.848
als het al een troost mag wezen,

00:02:50.848 --> 00:02:54.016
niet onze hersenen kaapt.

00:02:54.016 --> 00:02:57.968
Ik heb het over Plasmodium,
die malaria veroorzaakt.

00:02:57.968 --> 00:03:02.082
Deze parasiet heeft muggen nodig
om van gastheer te wisselen,

00:03:02.082 --> 00:03:05.908
dus zorgt hij ervoor
dat ze meer en langer bijten.

00:03:05.908 --> 00:03:09.020
Er zijn ook bewijzen dat mensen
die besmet zijn met malaria

00:03:09.020 --> 00:03:11.020
aantrekkelijker zijn voor de muggen.

00:03:11.020 --> 00:03:14.685
Die bijten hen dan waardoor de parasiet
zich sneller verspreidt.

00:03:14.685 --> 00:03:17.737
Dit multi-soort-systeem is zo effectief

00:03:17.737 --> 00:03:22.430
dat er elk jaar honderden miljoenen 
gevallen van malaria zijn.

00:03:22.430 --> 00:03:24.742
En tenslotte, zijn er katten.

00:03:24.742 --> 00:03:28.383
Maak je geen zorgen, er leven 
waarschijnlijk geen katten in ons lichaam

00:03:28.383 --> 00:03:29.848
die je gedachten beïnvloeden.

00:03:29.848 --> 00:03:31.550
Ik bedoel, waarschijnlijk.

00:03:31.550 --> 00:03:35.305
Wel is er een micro-organisme, Toxoplasma,

00:03:35.305 --> 00:03:39.733
dat zowel katten als knaagdieren nodig
heeft om zijn levenscyclus te voltooien.

00:03:39.733 --> 00:03:43.082
Wanneer een rat besmet raakt,
door kattenuitwerpselen te eten,

00:03:43.082 --> 00:03:47.057
verandert de parasiet de chemische niveaus
in de hersenen van de rat.

00:03:47.057 --> 00:03:50.498
Hierdoor is hij onvoorzichtiger
rond hongerige katachtigen

00:03:50.498 --> 00:03:52.750
en voelt zich er soms zelfs
toe aangetrokken.

00:03:52.750 --> 00:03:54.515
Dit maakt hun een gemakkelijke prooi,

00:03:54.515 --> 00:03:59.493
de besmette knaagdieren worden opgegeten
en verspreiden de parasiet.

00:03:59.493 --> 00:04:01.774
Hersenspoeling gelukt.

00:04:01.774 --> 00:04:06.209
Er is zelfs bewijs dat de parasiet
menselijk gedrag beïnvloedt.

00:04:06.209 --> 00:04:08.683
In de meeste gevallen
begrijpen we niet volledig

00:04:08.683 --> 00:04:12.988
hoe deze parasieten
deze gedragsveranderingen teweegbrengen.

00:04:12.988 --> 00:04:14.528
Maar van wat we wel weten,

00:04:14.528 --> 00:04:17.005
kunnen we zien dat ze
uitgebreide trukendozen hebben.

00:04:17.005 --> 00:04:21.434
Paardehaarwormen lijken de hersenen
van de krekel direct aan te tasten.

00:04:21.434 --> 00:04:23.654
De malaria parasiet, aan de andere kant,

00:04:23.654 --> 00:04:26.897
blokkeert een enzyme
dat de muggen helpt om zich te voeden,

00:04:26.897 --> 00:04:30.823
waardoor ze gedwongen worden
steeds opnieuw te bijten.

00:04:30.823 --> 00:04:34.509
Het rabiësvirus veroorzaakt 
het grommende, kwijlende gedrag

00:04:34.509 --> 00:04:37.972
door het immuunsysteem
te hard te laten werken.

00:04:37.972 --> 00:04:39.333
Wat de methode ook is,

00:04:39.333 --> 00:04:41.000
als je bedenkt hoe effectief

00:04:41.000 --> 00:04:44.437
deze parasieten het gedrag
van hun gastheren beïnvloeden,

00:04:44.437 --> 00:04:47.924
kun je je afvragen
bij hoeveel van ons gedrag

00:04:47.924 --> 00:04:51.374
het feitelijk parasieten zijn
die aan het roer staan.

00:04:51.374 --> 00:04:55.044
Aangezien meer dan de helft van de soorten
op aarde parasieten zijn,

00:04:55.044 --> 00:04:57.455
zou het meer kunnen zijn dan we denken.